Дәріс №5. Сабақтың тақырыбы: Заттың сұйық фазадағы ерітілген кон-центрациясының

тарты-лысқа тәуелділігі. Беттік керілу.

сұйық молекуласын ішке қарай тартатын ішкі қысым күшінің әсерінен пайда

болатын құбылыс. Ішкі қысым молекулалық әрекеттесу күштің нәтижесінде пайда болатындықтан, оның мәні зат полюстігіне тәуелді, яғни берілген заттың полюстігі артқан сайын ішкі қысымда көбейеді.
Ішкі қысым сұйықтың беткі қабатына орналасқан молекулаларды ішке тартады және сұйықтың беттік шамасын барынша азайтуға, кішірейтуге тырысады. Сұйықтың беттік мөлшерін азайтуға себепші болатын аралық шектің бірлік өлшеміндегі ұзындығына әсер етуші күшті немесе беттік керілу деп атайды.

Беттік керілу ұғымы

болған жағдайда, бет контурының ұзындық бірлігіне әсер ететін және фазалардың

берілген көлемдерінде бетті ең кіші шамаға (минимумға) дейін жиыруға ұмтылатын күш ретінде де қарастыруға болады. Екі қоюланған (конденсацияланған) фазаның шекарасындағы беттік керілу, әдетте, фаза аралық керілу деп аталады. Жаңа бетті түзетін жұмыс, зат молекулаларын дене көлемінен беттік қабатқа ауыстыру кезіндегі молекулааралық ілініс күшін жеңуге жұмсалады.

Фаза аралық керілу

нөлге тең болмайды әрі ол ілініс күштері көбірек болатын фаза

ішіне қарай бағытталады. Сонымен беттік керілу беттік (фазааралық) қабаттағы молекулааралық күштердің теңгерілмеуінің өлшемі болады.

фазадан шекара бөліміне ұмтылу.

керілуінде температураның тұракты шарты болуы.
Күштік
(механикалық). беттік керілу бұл күш,

сызықтың ұзындық бөлігіне әрекет ететін, сұйық беттікті шектейтін күш.

түсірілген мессбауэрлік спектрлер


Беттік керілу термодинамикалық сипаттамасы беттіктің екі бөлімінде тең

фаза, жұмыстың анықталуы изотермиялық бөлімнің бірлік ауданы осы беттікке бөлім шарты бойынша, температура, жүйенің ауданы және химияық потенциалы барлық компаненттерде екі фазада тұрақты болып қала береді.

сұйықтыққа ие. Беттіктің потенциалдық энергиясы сұйық ауданына пропорционал.

–

Беттік керілу коэффициенті

үшін температураны бірлікке көбейту керек.

мол қысымды болады. Егер сфералық радиус тамшысын екі жартыға ойлап

кесетін болсақ, онда әрқайсысы тепе теңдік күйде болуы керек, беттік тартылу күші шекара бөлімінде ұзын 2ПR және мол қысым күшінен ауданға әсерлеседі ПR2

Сұйықтық пен газдың (будың) немесе сұйықтық пен сұйықтықтың оңай жылжымалы

шекарасындағы беттік керілуді әр түрлі жолмен өлшеуге болады. Молекулалары (атомдары) еркін орын ауыстыра алмайтындықтан қатты дененің беттік керілуін тәжірибе арқылы анықтау қиын.

бетіне салайық (3-сурет). Ұстара жүзі суға батпайды, су беті сәл

ғана иілгендей болады. Ал егер оны тереңірек батырсақ, онда батып кетеді. Демек, мұнда да беттік қабаттағы молекулааралық күштер ұстара жүзінің төменгі су қабатына өтуіне мүмкіндік бермейді.

Енді сұйық қабыршақпен жасалған тағы да бірнеше тәжірибені қарастырайық. Сымнан жасалған сақина алып, оның екі жерін жіппен қосайық. Сақинаны сабын ерітіндісіне салып, сабын қабыршағын алайық (4, а-сурет). Егер жіптің бір жағындағы қабыршақты инемен тесіп жіберсек, онда қабыршақтың екінші жағы жиырылып, жіпті өзіне қарай тартатынын байқаймыз (4, ә-сурет). Әр түрлі пішінде иіліп жасалған сымдармен осындай тәжірибе жасау, оларда пайда болатын қабыршақтардың да пішіндері әр түрлі болатынын көрсетеді. Бірақ бұлардың бәрінде де сабын қабыршақтары берілген бет аумағында мүмкін болатын ең аз ауданды алуға тырысады.

өлшеуге дейін және табылған сұйықтың ауданы тепе теңдік күйде болады.

Бұл әдіске капиллиярлы әдіс және жатқан әдіс немесе ілінген тамшы жатады.

Динамикалық әдістер негізгісі коптеген түрлері механикалық әрекеттесуінде сұйықтық периодикалық тартылу және беттікке, беттік керілуге әсер етеді. Осы әдістермен теңсіздік белгісі анықталады, динамикалық әдістерге капилиярлық толқын әдісі және тербелетін құрылымдар жатады.

Жартылайстатикалық анықталу әдісі беттік тартылу шекарасы, бөлім фазалары периодтық қайта құрылулар жатады. Бұл әдістер беттік керілудің тепе теңдік белгісін анықтауға мүмкіндік береді, егер өлшемдер осындай артта болса уақыт осы аралық ішінде жүйе тепе теңдігі құрылады.