ДӘРІСТІҢ ТАҚЫРЫБЫ : Патогенді риккетсиялар

грам теріс облигатты жасушаішілік паразиттер тобы. Риккетсиялар тудыратын аурулардың жалпы

атауы-риккетсиоздар. Риккетсиялар вирустар мен бактериялар арасынан орын алады. Вирустар сияқты риккетсиялар майда пішінді микроорганизмге жатады және мезоэндотелия жасушаларының ядросы мен цитоплазмаларында өсіп өнеді. Бактерияға ұқсас нуклейн қышқылының 2 түрі (ДНҚ мен РНҚ) бар, көп қабатты жасуша қабығы бар және цитоплазмасында дәнге ұқсас қосындылары бар, L-пішінге өте алады, гемолизин, токсиндер түзеді, фагтары бар. Арнайы антигендік қасиетке ие.

typhi
R.felis




Rikettsia
туыстастығы


Кене риккетсиоздар
тобының түрлері:
R. prowazekii
R. conorii
R. australis
R.akori
R.sibirica
R.japonica
R.honei
Rickettsiales
реті (порядок)

– 1-2 мкм;
-бациллярлы, жіпше тәрізді – 40 мкм;
ыдырауға

бейім. Көлденең бинарлы
бөліну арқылы көбейеді.
Бояу әдістері: Романовский-Гимзе,
Здродовский, ашық қызыл түске боялады.
Жасуша құрамында липидтер мөлшері
көп болғандықтан қарапайым
бояулармен боялуы нашар.
Тыныс алу түрі – аэробты
ж/е факультативті анаэробтар.
Токсикалық қасиеті:
интоксикация тудырады,
ОЖЖ әсер етеді.

жасушаішілік паразиттер.
Сондықтан риккетсияларды тіндік дақылдарда, тауық эмбрионында

сарыуыз қапшығында, сирек түрде жануарларды зақымдау арқылы өсіреді.

инфекциялық ауру, ағымы цикл б/ша жүреді. ОЖЖ ж/е жүрек-тамыр жүйесін

қабындырады. Қоздырғыш Rickettsia класына жатады - R. prowazekii.
Морфологиясы:
Қозғалмайды, грам теріс, полиморфты бактерия, ең ірі иілген риккетсиялар, цитоплазмада көбейіп оны толтырады. Рамоновский-Гимзе әдісі бойынша қызыл боялады. Тыныс алуы б/ша – аэробтар.
Дақылдандырылуы:
ақ тышқандарды интраназалды зақымдайды (риккетсиозды пневмония);
Тауық эмбрионында (сарыуыз қапшығында);
Тіндік дақылда;
Биттерде өсіреді.

бар:
Беткейлік топ ерекшелік протективті антиген – иммуногендік қасиетке ие, термостабильді.

Бұл антигендер басқа риккетсияларға да тән.
Корпускулярлы термолабильді түр ерекшелік антиген – бұл тек Провачек риккетсияларына тән.

синтездейді.
Токсигендік фактор – токсині термолабильді (60°С ыдырайды).

Экологиясы – табиғи жағдайда

Провачек риккетсиялары адам ағзасында ж/е биттерде тіршілік етеді.
Резистенттілігі – қоршаған орта факторларына төзімсіз, қайнатқанда 30 секунтта, 50°С температурада 15 мин-та, дез.ерітінділерде бірнеше мин-та тіршілігін жояды.

жасушаларында адгезия байқалып, ауру пайда болады.
2-кезең – риккетсиялар цитоплазмаға еніп,

онда көбейеді. Нәтижесінде гранулема ж/е тромбалар (капиллярларда ж/е ОЖЖ) пайда болады. Ол қатты бас ауруына әкеледі. Теріде петихиальді бөртпелер пайда болумен аяқталады.

науқас
адамның қандағы қоздырғыш.
Трансмиссивті жолмен таралады, биттің қан соруы

нәтижесінде зақымданады. Қоздырғыш асқазан ж/е ішек эпителиінде көбейеді, нәжіс арқылы сыртқа шығады;
Лас қол арқылы жанасу барысында да жұғады. Мұрынның шырышты қабығы, конъюнктив зақымдалады, тамырлар қуысында – тромбтар пайда болады.

тұрақты. Антимикробты ж/е антитоксикалық иммунитет қалыптасады. Кейбір ауырған адамдарда гуморальды

иммунитет төмендегенде риккетсиялар ұзақ уақыт персистенция жасайды, рецидив пайда болады – Брилль ауруы (10-20 жылдан кейін).

Бактериологиялық әдіс қолданылмайды. Арнайы зертханаларда тауық эмбрионының сарыуыз қапшығы зақымдалады,

индикация, идентификация (ИФТ) жасалынады;
Серологиялық әдіс – негізгі әдіс, науқастың қос сарысуы динамикада зерттеледі. АР, ПГАР, КБР.
АР – өткір формада науқастың қан сарысуында алдымен Ig-M, кейін Ig-G байқалады.
ПГАР қою үшін қос сарысуды динамикада алады,антигенді эритроцитарлы бөртпе сүзектік диагностикуммен жүргізеді, диагностикалық титрі 1:1000, жаңадан ауырғандардың диагностикасы үшін қолданылады.
КБР – эпидемиялық бөртпе сүзекті эндемиялық бөртпе сүзектен ажырату үшін қойылады. Науқастың сарысуы пробиркада титрленеді. Екі антиген қолданылады: Провачек ж/е Музер антигені.

спецификалық – тірі бөртпе сүзектік кешенді вакцина (авирулентті қоздырғыш +

беткейлік антиген) қолданылады;
Ерекше емдеуі жоқ.

рецидивтік бөртпе сүзек. Инфекция көзі науқастың өзі. Көбінесе иммунитеті төменгеден,

жасы ұлғайған адамдар ауырады. 8-10 жылдан кейін пайда болады. Эпидемиялық бөртпе сүзектен айырмашылығы серодиагностикада тек қана IgG-дің титрі жоғарылайды.

Музер ашқан.
Морфологиясы
Провачек риккетсиясына ұқсас, полиморфты, ірі таяқша тәрізді

жіпше формалы. Қарқынды көбейеді.
Өсіру әдісі
Тауық эмбрионында;
Тін дақылында;
Теңіз шошқасын зақымдағанда переорхид дамиды.

– антропозоонозды инфекция. Жабайы кемірушілер (егеуқұйрық, тышқан) арасында кең таралған.

Сондықтан инфекция көзі – кемірушілер. Тасымалдаушылар – кемірушілердің организмінде тіршілік ететін қан сорғыш эктопаразиттер (бит, бөрге). Инфекцияның беріліу жолы: 1. Трансмиссивті жол; 2. Ауа-тамшылы – аэрогенді жол; 3. Алиментарлы жол – нәжіспен ластанған тамақ, су.

түрде өтеді. Иммунитет – тұрақты. Антигендік құрылысы

ж/е патогенезі эпидемиялық Провачек риккетсиясымен ұқсас.

қолданылады.
Биологиялық әдіс – патологияылқ материалмен (науқастың қаны) теңіз шошқасын құрсақ

ішінен зақымдайды. Реакция оң болса, переорхид дамиды. Диагноз эндемиялық бөртпе сүзек. Реакция теріс болса эпидемиялық бөртпе сүзек.

Бернет бөліп алған.
Морфологиясы
Өте ұсақ таяқша н/се кокк тәрізді

микроорганизмдер. Мөлшері 0,25-0,5 мкм-ден 0,25-1,5 мкм-ге дейін. Грам теріс.
Өсірілуі: тауық эмбрионында, тін дақылында өсіреді.
Антигендері: корпускулярлы ж/е еритін антигені бар.

сүт өнімдерінде 4 айға дейін, тұрмыстық заттарда 2-3 апта сақталады,

дезинфекциялық ерітінділерге тұрақты.
Инфекция көзі – үй жануарлары ж/е жабайы кеміргіштер. Тасымалдаушылар – кенелер.
Таралу жолы:
Тарнсмиссивті (кенелер арқылы);
Алиментарлы жол;
Ауа-шаң.
Инкубациялық кезеңі – 1-3 апта. Бернет риккетсиялары өкпе тіндеріне сезімтал.
Иммунитеті – тұрақты әрі ұзақ.

– патологиялық материалмен теңіз шошқасын зақымдайды;
Аллергиялық әдіс – ретроспективті диагностика:

теріішілік сынама.

Ерекше сақтандыру – М-44 штамының тірі вакцинасы.
Ерекше емдеу жоқ.