Ерназарова Жулдыз Шарафиддиновна ҚАРТТАРДА КОГНИТИВТІК БҰЗЫЛЫСТАРДЫ ЕРТЕ

ЕНГІЗУ медицина ғылымдарының магистрі дәрежесін алу үшін диссертация

6М110100 - Медицина



Ғылыми

жетекші: м.ғ.к., доцент Ешманова А.Қ.

жас табылады, ал 80 жастан асқандар үшін бұл негізгі қауіп

факторы болып саналады. Болжамдар бойынша, нейродегенеративтік аурулар 2040 жылға қарай өлімнің басты себебі ретінде ісіктен де басым болады, деп күтілуде [Walter U., 2013].
Осыған байланысты, қарттарда когнитивтік бұзылыстардың ерте скрининг-диагностикасын жасау өзекті болып табылады.

ЗЕРТТЕУДІҢ ӨЗЕКТІЛІГІ

Қазақстанда 65 және одан жоғары жастағы адамдардың үлесі 11%-дан асып, біздің де мемлекет әлемдегі "қартаюшы" мемлекеттер қатарына енді [UN: World Population Ageing 2013; Демографическое развитие Казахстана: состояние и перспективы, 2015].
Болжамдар бойынша, 2030 жылда әлемдегі әрбір алтыншы адам 60 жастан асқан адам болады, 2050 жылда Қазақстанда ол 25% үлесті құрайтын болады [Bloom, D.E., E. Jimenez and L. Rosenberg, 2014; 2015 ж. статистика мәліметтері].

UN: World Population Ageing 2013

ерте скрининг-диагностикасы технологияларын ғылыми негіздеу, жасау және енгізу.
ЗЕРТТЕУ МАҚСАТЫ

жиілігін, қарт науқастарда когнитивтік бұзылыстарды диагностикалаудың заманауи ахуалын талдау;

Алматы қ.

АМСК деңгейінде қарт науқастарда когнитивтік бұзылыстардың кездесу жиілігіне зерттеу жүргізу;

АМСК деңгейінде қарт науқастарда когнитивтік бұзылыстарды ерте скрининг-диагностикалау үшін алгоритм жасау;

АМСК тәжірибесіне қарт науқастарда когнитивтік бұзылыстарды ерте скрининг-диагностикалау алгоритмін енгізу.

жасалды және когнитивті бұзылыстарды анықтау жолдары мен диагностика әдістеріне аналитикалық

талдау жасалды.
Екінші кезең:
зерттеу жұмысы – Медеу ауданы Думан ықшам ауданында №2 қалалық емханада 60 жас және одан асқан қарт адамдарға сауалнама жүргізілді, зерттеу нәтижелері сарапталды.
Үшінші кезең:
қарттарда когнитивтік бұзылыстарды скрининг диагностикалау алгоритмі жасалды және №2 қалалық емхананың АМСК кабинеттерінің тәжірибесіне енгізілді.

бикесі;
жұмыссыздар.

Респонденттердің шұғылданған кәсібіне байланысты жіктелуі

болуына байланысы

болуына байланысы

жұмыстарды жүргізу;
контент-талдау - мәселе бойынша нормативтік актілерді талдау жүргізу

үшін;
статистикалық - SPSS бағдарламасында компьютерлік статистикалық өңдеудің стандартты пакеттері бойынша алынған нәтижелерді талдау үшін.
әлеуметтік - сауалнама – 5 сұрақты қолдану арқылы когнитивтік бұзылыстардың бар-жоқтығын анықтау (ЛЭК №308, 28.02.2016).

- «60-74 жас» пен «90 жас және одан жоғары» жастағылар

арасында едәуір КБ бойынша статистикалық сенімді айырмашылық;
# - «75-89 жас» пен «90 жас және одан жоғары» жастағылар арасында едәуір КБ бойынша статистикалық сенімді айырмашылық;

және жоғары білімі бар адамдарда едәуір когнитивтік бұзылыстар бойынша статистикалық

сенімді айырмашылық

*,
p<0,01

*

айналысқандар мен жұмыссыздар арасында едәуір КБ бойынша статистикалық сенімді айырмашылық

АГ «+» және АГ «-» адамдар арасында едәуір когнитивтік бұзылыстар

бойынша статистикалық сенімді айырмашылық

кездесу жиілігі
Ескерту: * - қант диабеті «+» және қант

диабеті «-» адамдар арасында жеңіл когнитивтік бұзылыс бойынша статистикалық сенімді айырмашылық

кездесу жиілігі
Ескерту: * - АГ оқшауланған түрі мен АГ+ҚД қосарланған

түрі арасында жеңіл когнитивтік бұзылыстар бойынша статистикалық сенімді айырмашылық
# - АГ оқшауланған түрі мен АГ+ҚД қосарланған түрі арасында едәуір когнитивтік бұзылыстар бойынша статистикалық сенімді айырмашылық

кездеседі;
2.Әйелдерде когнитивтік бұзылыстар ерлермен салыстырғанда 28,1% жиілікпен кездесті.
3. Білім

деңгейіне байланысты когнитивтік бұзылыстардың кездесу жиілігі: «орта арнайы» білімді (жалпы КБ – 23,2%) және «жоғары» білімді адамдарда когнитивтік бұзылыстардың кездесу жиілігі (жалпы КБ – 26,7%) «бастапқы» және «орта» білімді респонденттерге қарағанда (сәйкесінше, 47,7% және 32,4%) төмен. «Жоғары» білімді адамдарда «бастапқы» білімді адамдарға қарағанда когнитивтік бұзылыстардың кездесу жиілігі төмен (p<0,01).

20,3%-ында кездесті, физикалық жұмыс істегендерде - 30,2%, жұмыссыздарда - 34,9%

құрады. Ой еңбегімен айналысқан адамдарда жұмыссыздарға қарағанда едәуір КБ кездесу жиілігі төмен (р=0,05).
5. Когнитивтік бұзылыстардың қауіп факторы болып саналатын аурулар – АГ және қант диабетінің байланысын зерттеу: АГ«-» адамдарға (18,9%) қарағанда АГ«+» адамдарда (32,5%) жалпы когнитивтік бұзылыстар жоғары жиілікте кездесті. Едәуір когнитивтік бұзылыстар АГ«-» адамдарға қарағанда АГ«+» адамдарда жиі кездесті (p<0,01). Қант диабеті«+» адамдарда қант диабеті«-» адамдармен салыстырғанда, едәуір когнитивтік бұзылыс жоғары жиілікпен кездесті (p<0,05). АГ оқшауланған түрі мен АГ+қант диабетінің арасында жеңіл когнитивтік бұзылыстар бойынша (p<0,05) және едәуір когнитивтік бұзылыстар бойынша (p=0,05) статистикалық сенімді айырмашылықтар анықталды.

ерте скринингтік диагностикалау алгоритмі жасалды және АМСК тәжірибесіне қолданысқа енгізілді

(Алматы қ. Думан ықшам ауданында орналасқан №2 қалалық емханасы, №2 енгізу акті, 03.04.2017).

алгоритмі алғаш рет жасалды.
жасалған алгоритмді АМСК деңгейінде қарттарда когнитивтік бұзылыстарды

ерте скрининг-диагностикалау үшін тиімді қолдануға болатындығын зерттеу нәтижесі көрсетті.
Қарттарда когнитивтік бұзылыстарды ерте скрининг диагностикалау алгоритмі Алматы қаласы "№2 қалалық емханасы“ тәжірибесіне қолдануға енгізілді (№2 енгізу акті, 03.04.2017).

зерттеу нәтижесінде когнитивтік бұзылыстардың жасқа, жынысына, білім деңгейіне, кәсібіне, артериялық

гипертензия, қант диабеті аурулары секілді қауіп факторларының байланысы зерттелді.

АМСК деңгейінде қолдануға бейімделген, қарттарда когнитивтік бұзылыстарды скрининг диагностикалау алгоритмі жасалып, Алматы қаласы "№2 қалалық емханасы" ШЖҚ МКМ тәжірибеде қолдануға енгізілді (№2 енгізу акті, 03.04.2017).

ғылыми мектебінің гранты аясында жасалды