Конституциялық құқықтың негіздері

ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ

ИНСТИТУТЫ

«Қоғамдық пәндер» кафедрасы
«Құқық негіздері» пәні

№__3_ Дәріс
1 академиялық сағат

құрылысы.
3. Қазақстан Республикасы сайлау құқығының тәртібі.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ

ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

негiзiнде латын тiлiнен шыққан, «соnstitutio» латын тiлiнен аударғанда «мекеме», «бекiтiлiм»

дегендi бiлдiредi.
Конституциялық құқық – Қазақстан Республикасы құқық жүйесі салаларының бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жүйесін білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан ерекшеленеді. Ішкі тұтастық Конституциялық нормалардағы қоғамдық қатынастардың ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормалармен реттелетін қоғамдық қатынастар оның пәнін құрайды.
Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қатынастар аясы мейлінше кең. Ол мемлекет пен қоғам өмірінің барлық салаларын: саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдени және басқа салаларды қамтиды.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

негізгі заңдары деп ресми жарияланған: Финляндия, Ресей Федерациясы, Қазақстан т.б.
Жазбалы

емес Конституция – сирек қолданылатын әртүрлі заңдардың, сот үрдістерінің және әдет-ғұрыптардың жиынтығы: Ұлыбритания, Жаңа Зеландия т.б.

мақұлдап, қабылдайды.
Олқы Конституцияларды әдетте Парламентер қабылдайды, ал оларға өзгерістер

мен түзетулерді енгізу жай заңдарға тәріздес тәртіппен, яғни көпшілік дауыспен заң органдары енгізеді.

субъектілер конституциялық мәні бар жарғыларға ғана ие.

ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ

ИНСТИТУТЫ

Конституциялық құрылыс деп мемлекеттiң құқыққа бағынуын қамтамасыз ететiн және оны конституциялық мемлекет ретiнде сипаттайтын мемлекеттi ұйымдастыру әдiсi ұғынылады.
Конституция қызметінің түбегейлі принциптері: қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық, бүкіл халықтың игілігін көздейтін экономикалық даму, қазақстандық патриотизм, мемлекет өмірінің аса маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен, оның ішінде республикалық референдумда немесе Парламентте дауыс беру арқылы шешу.

Жалпы ережелер
     II бөлім. Адам және азамат
     III бөлім. Президент
    

IV бөлім. Парламент
     V бөлім. Үкімет
     VI бөлім. Конституциялық Кеңес
     VII бөлім. Соттар және сот төрелігі
     VIII бөлім. Жергілікті мемлекеттік басқару
            және өзін-өзі басқару
     IX Бөлім. Қорытынды және өтпелі ережелер

басшысы, мемлекеттiң iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттарын айқындайтын, ел

iшiнде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкiлдiк ететiн ең жоғары лауазымды тұлға. Парламент - Қазақстан Республикасының заң шығару қызметiн жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкiлдi органы. Үкiмет Қазақстан Республикасының атқарушы билiгiн жүзеге асырады, атқарушы органдардың жүйесiн басқарады және олардың қызметiне басшылық жасайды. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi жетi мүшеден тұрады, олардың өкiлеттiгi алты жылға созылады. Республиканың экс-Президенттерi құқығы бойынша ғұмыр бойы Конституциялық Кеңестiң мүшелерi болып табылады. Республиканың жиырма бес жасқа толған, жоғары заң бiлiмi, заң мамандығы бойынша кемiнде екi жыл жұмыс стажы бар және бiлiктiлiк емтиханын тапсырған азаматтары судья бола алады. Қазақстан Республикасының жиырма жасқа толған азаматы мәслихат депутаты болып сайлана алады.

жүзі мемлекеттерінде сайлау жүйесінің тепе тең және мажорлық екі жүйесі

бар.
Тепе тең сайлау жүйесі алған дауыстар мен жеңіп алынған мандаттар арасындағы тепе теңдік принципіне құрылады. Тепе тең жүйенің жұмыс істеуі үшін бірқатар ерекше шарттардың болы қажет. Бірінші, үлкен аумақтық сайлау округтерін құру қажет. Екінші, тепе тең жүйенің тиімді жұмыс істеуі үшін кемінде қалыптасқан екі партияның болуы қажет.
Мажорлық сайлау жүйесінің: абсолюттік көпшілік және біршама көпшілік деген екі жүйесі бар. Бұл орайда мажорлық жүйеде, 1) егер оларға сайлаушылар тізіміне енгізілген бірінші тур сияқты, екінші турда да азаматтардың 50 проценттен астамы қатысса, сайлау өткен болып есептеледі; 2) егер кандидатқа берілген дауыстар саны дауыс беруге қатысқан сайлаушылар санының 50 процентінен асса, ол сайланған болып есептеледі.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Бұл органдар бірыңғай жүйе құрады. Сайлау комиссияларының өкілеттіктерінің мерзімі бес

жыл.
Референдум тікелей демократия, яғни халықтың мемлекеттік мәселелерді шешуге тура қатынасу нысандарының бірі болып табылады. Конституциялық құқықта референдумның түрлері: императивтік, консультативтік, конституциялық, заң шығарушылық, міндеттеушілік, факультативтік, мемлекеттік, жергілікті.

Конституциялық құрылыс дегеніміз не?
4. Конституцияның негізгі қызметтері.
5. ҚР қазір қолданып

жүрген Конституциясы қашан қабылданды?

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

1995ж. (өзгертулер мен толықтырулар 2 ақпан 2011ж. енгізілді)
2. Конституционное право

Республики Казахстан: Учебник / Сост. А.Т. Ащеулов. - Алматы:КазГЮА,2001.
3. Сапаргалиев Г.С. Конституционное право Республики Казахстан: Академический курс. Изд. 3-е, с доп. – Алматы:ЖетыЖаргы, 2007.
4. Қопабаев Ө.Қ. Шет елдердің конституциялық құқығы. Алматы: «Жеті Жарғы»,1998.
5. Божқараұлы А Шетел конституциялық құқығы. Қарағанды: 2005.
6. Дулатбеков Н.О. и др. Мемлекет және құқық негіздері / Дулатбеков Н.О., Амандықова С.Қ., Турлаев А.В. – Астана: Фолиант, 2001.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И. СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ