НУМІЗМАТЫКА НУМІЗМАТЫКА ЯК НАВУКА ГІСТОРЫЯ ДАСЛЕДАВАННЯ БЕЛАРУСКАЙ

ТЭРМІНЫ.
МАНЕТЫ ЯК ЭКВІВАЛЕНТ ВАРТАСЦІ.
СКАРБЫ, АДЗІНКАВЫЯ МАНЕТЫ І ІХ ДАТАВАННЕ.
ПЕРЫЯДЫ ХАДЖЭННЯ

МАНЕТ НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ
I. ПАЧАТАК ГРАШОВАГА АБАРАЧЭННЯ. ПЕРЫЯД РЫМСКАГА ДЭНАРЫЯ. ПЕРШЫ БЕЗМАНЕТНЫ ПЕРЫЯД.
II. ПЕРЫЯД КУФІЧНАГА ДЫРХЕМА.
III. ПЕРЫЯД ЗАХОДНЕЕЎРАПЕЙСКАГА ДЭНАРЫЯ.
IV. ДРУГІ БЕЗМАНЕТНЫ ПЕРЫЯД
V. ГРАШОВАЕ АБАРАЧЭННЕ НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ Ў КАНЦЫ ХІІІ-ХV СТСТ. ПЕРЫЯД ПРАЖСКАГА ГРОША
VI. ГРАШОВАЕ АБАРАЧЭННЕ НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ Ў XVI-1 ПАЛОВЕ XVII СТ.
VII. ГРАШОВАЕ АБАРАЧЭННЕ НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ Ў 2 ПАЛОВЕ XVII-XVIII СТ.
VIII. ГРАШОВАЕ АБАРАЧЭННЕ НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ Ў КАНЦЫ XVIII –ПАЧАТКУ ХХ СТ.
IX. ГРАШОВАЕ АБАРАЧЭННЕ НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ Ў ХХ СТ.

– гістарычныя працэсы, якія можна даследаваць з дапамогай манет
Крыніцы вывучэння

– калекцыі, скарбы, адзінкавыя знаходкі манет

Археалогія, эпіграфіка, геральдыка, хімія, баністыка

– І.Ф. ПАСКЕВІЧ
40-60-Я ГАДЫ ХІХ СТ. – Я.П. ТЫШКЕВІЧ –

ВІЛЕНСКІ МУЗЕЙ СТАРАЖЫТНАСЦЯЎ
Г.Х. ТАТУР, М.Ф. КУСЦІНСКІ, Я.Р. РАМАНАЎ

СТАТЫСТЫЧНЫЯ КАМІТЭТЫ ВІЛЕНСКАЙ, ГРОДЗЕНСКАЙ, ВІЦЕБСКАЙ, МАГІЛЁЎСКАЙ І МІНСКАЙ ГУБЕРНЯЎ
МУЗЕЙ В.П. ФЕДАРОВІЧА (З 1880)
ЦАРКОЎНА-АРХЕАЛАГІЧНЫ МУЗЕЙ (З 1893)
АДДЗЯЛЕННЕ МАСКОЎСКАГА АРХЕАЛАГІЧНАГА МУЗЕЯ Ў ВІЦБСКУ (З 1911)
ЦАРКОЎНЫ ГІСТОРЫКА-АРХЕАЛАГІЧНЫ МУЗЕЙ (1907)
МУЗЕЙ ТАВАРЫСТВА АМАТАРАЎ ПРЫРОДАЗНАЎСТВА, ЭТНАГРАФІІ І АРХЕАЛОГІІ (МІНСК, 1912)
БЕЛАРУСКІ ДЗЯРЖАЎНЫ МУЗЕЙ (1922)
НАЦЫЯНАЛЬНЫ МУЗЕЙ ГІСТОРЫІ І КУЛЬТУРЫ БЕЛАРУСІ
НУМІЗМАТЫЧНЫ КАБІНЕТ МУЗЕЯ БДУ

2

(Б.М.М.П.І.В.Г.Ц.І.К.І.А.П.А)
DG-DEI GRATIA, C-COMES-ГРАФ, D-DUX-КНЯЗЬ, R-REX-КАРОЛЬ, IMP-IMPERATOR-ІМПЕРАТАР, EP-EPISCOPUS-ЕПІСКАП
ПОЛЕ МАНЕТЫ
МАНЕТНАЯ СТАПА
3
МАТЭРЫЯЛЬНЫЯ
ЗНЕШНІЯ
МЕТАЛ
ВАГА
ПРОБА

СІСТЭМА: 1000 ПРОБА
ЗОЛАТА: 583 І 750 СЕРАБРО: 800

І 875 ПЛАЦІНА: 950

КАРАТНАЯ СІСТЭМА: 24 КАРАТЫ
ЗОЛАТА: 9-КАРАТАВАЯ; 12,14,18,20,22-КАРАТАВАЯ

ЗАЛАТНІКОВАЯ СІСТЭМА:
ЗАЛАТНІК=4,266 Г, У ФУНЦЕ 96 ЗАЛАТНІКОЎ
ЗОЛАТА: 56, 72, 82,92,94 СЕРАБРО: 84, 88, 91, 95

ЛОТАВАЯ СІСТЭМА: 16 ЛОТАЎ
8-ЛОТАВАЕ СЕРАБРО

МОНАМЕТАЛІЗМ, БІМЕТАЛІЗМ, НАМІНАЛ, ПСАВАННЕ МАНЕТЫ, МАНЕТНАЯ РЭГАЛІЯ

КАМПАКТНАСЦЬ (ЗНАЧНЫ КОШТ ПРЫ МАЛЫМ АБ’ЁМЕ)
- МАГЧЫМАСЦЬ ЗАХОЎВАЦЬ ЯКАСЦЬ ПРЫ

ДРАБЛЕННІ І АБ’ЯДНАННІ

- ФІЗІЧНАЯ ДАЎГАВЕЧНАСЦЬ

АСНОЎНЫЯ ФУНКЦЫІ:

1. ГРОШЫ – МЕРА КОШТУ, МАГЧЫМАСЦЬ АЦЭНКІ ТАВАРУ

2. ГРОШЫ – СРОДАК АБАРАЧЭННЯ, ПАСРЭДНІК ПРЫ АБМЕНЕ

3. ГРОШЫ – СРОДАК НАЗАПАШВАННЯ

4. ГРОШЫ – СРОДКІ ПЛАЦЯЖОЎ

5. СУСВЕТНЫЯ ГРОШЫ

КРЫНІЦА
1. ДАТАВАННЕ,
2. ГРАШОВАЕ АБАРАЧЭННЕ,
3. СУВЯЗІ,
4. МЕТРАЛОГІЯ

ГРЫЎНЯ=20 НАГАТ НАГАТА-”НАГД”-ДОБРАЯ
1

ГРЫЎНЯ=20 НАГАТ=25 ДЫРХЕМАЎ=50 РАЗАН=150 ВЕВЯРЫЦ

ММ

163-165 Г
НАЎГАРОДСКАЯ: 14-20 СМ ВАГА КАЛЯ 200 Г
ЗЛІТКІ-ГРЫЎНІ

ГРОШ
ВАГА: 3,7 Г
ДЫЯМЕТР: 26-28 ММ
МАТЭРЫЯЛ: СЕРАБРО
НАЗВЫ: ПЛОСКІ, ЧЭСКІ, ШЫРОКІ, ГРОШ
ПОЛАЦКА-ВІЦЕБСКАЯ

СІСТЭМА
ІЗРОЙ (108 Г)=30 ПРАЖСКІМ ГРОШАМ (3,6 Г)=60 НАГАТАМ (1,8 Г)=180 ЗАЎШНЯМ (0,6 Г)=300 ДАЛГЕЯМ (0,36-0,42 Г)
КІЕЎСКАЯ СІСТЭМА
РУБЛЬ=52,5 ПРАЖСКІМ ГРОШАМ=105 НАГАТАМ=315 ЗАЎШНЯМ=525 ДАЛГЕЯМ=189 Г

СЯРЭБРАНЫ ШЫЛІНГ ЛІВОНСКАГА ОРДЭНА, МЕДНЫЯ ПУЛЫ І СЯРЭБРАНЫЯ ДЫРХЕМЫ ЗАЛАТОЙ

АРДЫ, ПАЎГРОШЫ (КВАРТНІКІ) ПОЛЬШЧЫ, ЗАЛАТЫЯ ДУКАТЫ ВЕНГРЫІ, НОБЛІ АНГЛІІ

МАСКОЎСКАЯ ГРАШОВА-ЛІКАВАЯ СІСТЭМА
РУБЛЬ=2 ПАЛЦІНЫ=10 ГРЫВЕН=200 ДЗЕНЬГАМ АЛТЫН=6 ДЗЕНЬГАМ

НАЎГАРОДСКАЯ ГРАШОВАЯ СІСТЭМА
РУБЛЬ=2 ПАЛЦІНЫ=216 ДЗЕНЬГАМ ГРЫЎНЯ =14 ДЗЕНЬГАМ

ГАДЫ 16-СЯРЭДЗІНА 17 СТ.
СПРОБА СТВАРЭННЯ АДЗІНАЙ ГРАШОВАЙ СІСТЭМЫ
ВЯЛІКАЯ КОЛЬКАСЦЬ ПАЎНАЦЭННЫХ

МАНЕТ І РАЗМЕННЫХ НАМІНАЛАЎ

ПАЎГРОШЫ, ГРАШОВІКІ, ДЭНАРЫІ, ДУКАТ
40-60-Я ГАДЫ 16 СТ.: ДЭНАРЫЙ (ПЕНЯЗЬ), ДВАЙНЫ ДЭНАРЫЙ, ГРОШ, ТРАЙНЫ ГРОШ, ТАЛЕР
1564 Г.: ІСПАНСКІЯ ТАЛЕРЫ, ПАЎТАЛЕРЫ І ЧВЭРЦЬТАЛЕРЫ

ПРАЖСКІЯ ГРОШЫ, ДЕНГА, ШЫЛІНГ, УГОРСКІ ДУКАТ, СВІДНІЦКАЯ МАНЕТА (1517-1528)
ГРАШОВА-ЛІКАВАЯ СІСТЭМА
РУБЛЬ = 100 ГРОШАЎ = 2 ПАЛЦІНЫ = 1000 ДЭНАРЫЯЎ АСМАК=8ДЭНАРЫЯЎ
КАПА=60 ГРОШАЎ ЗЛОТЫ=30 ГРОШАЎ

УВЯДЗЕННЕ НОВЫХ НАМІНАЛАЎ: ДЭНАРЫІ, СОЛІДЫ (ШЭЛЯГ), ПАЛУТАРАГРАШОВІК (ПАЎТАРАК, ЧЭХ)=1/3 ГРОША, ШАСЦІГРАШОВІКІ, ТАЛЕРЫ, ДУКАТЫ
ЧАКАНКА Ў БІЛОНЕ
УЛАДЗІСЛАЎ IV: ПАРТУГАЛ=10 ДУКАТАМ
1655 Г. – ШВЕДСКІЯ ПАДРОБКІ
ВЯНГЕРСКІЯ ДЭНАРЫІ, РУСКІЯ КАПЕЙКІ, ПРУСКІЯ ШЫЛІНГІ І ДРАЙПЁЛЬКЕРЫ, СЯРЭБРАНЫЯ ОРТЫ, МАНЕТЫ СУЧАЎСКАГА ДВАРА, ПАТАГОНЫ, ПАЎПАТАГОНЫ І ЧВЭРЦЬ-ПАТАГОНЫ, ЛЁВЕНДААЛЬДЭРЫ, РІКСДААЛЬ-ДЭРЫ, ПАДВОЕНЫ ШАТЛАНДСКІ ПЕННІ (1632-33), ЯФІМКІ З ПРЫЗНАКАМ (1640-50)
РУБЛЬ=100 ГРОШАМ КАПА=60 ГРОШАМ
ПАГАРШЭННЕ СТАНОВІШЧА
ПАЎНАВАРТАСНАЯ МАНЕТА-НА ЗАХАД
ІНШАЗЕМНАЯ НІЗКАПРОБНАЯ ЧАКАНКА-З ЗАХАДА
СКУПКА МАНЕТ КУПЦАМІ

17 СТ.
10 МАНЕТНЫХ ДВАРОЎ: МЕДНЫЯ СОЛІДЫ, ТРАЙНЫЯ ГРОШЫ, ШАСЦІГРАШОВІКІ, ОРТЫ,

ТРЫЦЦАЦІГРАШОВІКІ (ЗЛОТАЎКІ), ЗАЛАТЫЯ ПАЎДУКАТЫ, ДУКАТЫ
РЭФОРМЫ ЯНА КАЗІМІРА – 1656-58 ГГ.- ТРОЙЧЫ ПАГАРШАЕЦЦА ЯКАСЦЬ МАНЕТ

РЭФОРМА ЦІТА ЛІВІЯ БАРАЦІНІ (1659): ЭМІСІЯ МЕДНЫХ СОЛІДАЎ З КУРСАМ АБАРАЧЭННЯ БІЛОНАВЫХ.
“БАРАЦІНКА”: ВАРТАСЦЬ 15% АД РЭАЛЬНАЙ СТАПА-150 З 202 Г
1 СЯРЭБРАНЫ ГРОШ=3 СОЛІДЫ 1 ЛІКАВЫ ЗЛОТЫ=30 ГРОШАЎ=90 СОЛІДАЎ

РЭФОРМА БРАТОЎ ТЫМФАЎ (1663): 1 ЗЛОТЫ=30 ГРОШАЎ (РЭАЛЬНА 12 ГРОШАЎ)
ФАКТЫЧНА БІЛОН ICR “ТЫНФ” ВАГА = 6,729 (3,364 СЕРАБРА)

ДУКАТ. 1687-1696 – ПЕРАПЫНЕННЕ ЧАКАНКІ: БІЛОН ПРЫБАЛТЫКІ, СЕРАБРО І

ЗОЛАТА НІДЭРЛАНДАЎ
РЭАЛЬНЫЯ НАМІНАЛЫ
СОЛІД (БАРАЦІНКА)-100+70; ПАЛУТАРАГРАШОВІК=1,5 ГРОША; ТРАЯК=3 ГРОША; ШАСЦІГРАШОВІК=6 ГРОШАЎ; ОРТ=18 ГРОШАЎ; ТЫНФ=30 ГРОШАЎ; ТАЛЯР=3-6 ЗЛОТЫХ; ДУКАТ=18 ЗЛОТЫХ
ЛІКАВЫЯ НАМІНАЛЫ
ГРОШ; ПЕНЯЗЬ-1/8 ГРОША; ЗАЛАТЫ=30 ГРОШАЎ; КАПА=60-75 ГРОШАЎ; РУБЛЬ=100 ГРОШАЎ

ЗЛОТЫХ; ТАЛЕР=8 ЗЛОТЫХ; ТЫМФ=1 ЗЛОТЫ 8 ГРОШАЎ; ШАСЦІГРАШОВІК=12 ГРОШАЎ 2

СОЛІДЫ
1733-63 АЖЫЎЛЕННЕ МАНЕТНАЙ ВЫТВОРЧАСЦІ
МЕДЗЬ– СОЛІДЫ 1,3 Г НА 100 МІЛЬЁНАЎ
СЕРАБРО-ПАЛТАРАГРАШОВІКІ, ТРОХГРАШОВІКІ І ШАСЦІГРАШОВІКІ, ОРТЫ, ЧВЭРЦЬТАЛЕРЫ, ПАЎТАЛЕРЫ І ТАЛЕРЫ
ЗОЛАТА-ДУКАТЫ, ДВАЙНЫЯ ДУКАТЫ, ПАЎАЎГУСТДОРЫ, АЎГУСТДОРЫ І ДВАЙНЫЯ АЎГУСТДОРЫ
КУРС АБАРАЧЭННЯ
1 ТЫМФ=38 МЕДНЫХ ГРОШАЎ=114 МЕДНЫХ СОЛІДАЎ
1 ТАЛЕР=6 ТЫМФАЎ 12 ГРОШАЎ=240 ГРОШАЎ=720 СОЛІДАЎ
1 ДУКАТ=2,25 ТАЛЕРА=540 ГРОШАЎ=1620 СОЛІДАЎ
1 АЎГУСТДОР=2 2/9 ДУКАТА=1200 ГРОШАЎ=3600 СОЛІДАЎ
1764-95
1 ЛІКАВЫ ЗЛОТЫ=30 МЕДНЫХ СОЛІДАЎ
1ТАЛЕР=8 ЗЛОТЫХ (75 КАПЕЕК)
1 ДУКАТ=16 ЗЛОТЫХ 3 ГРОШЫ
1 КАПЕЙКА=2,4 ГРОША
1 РУБЕЛЬ=240 ГРОШАЎ

ГГ. 19 СТ.-1917 Г.
ПРАЦЯГ АБАРАЧЭННЯ ПОЛЬСКАЙ І ЗАХОДНЕЕЎРАПЕЙСКАЙ ЧАКАНКІ
КАПА=1 РУБЕЛЬ

20 КАПЕЕК; 1 РУБЕЛЬ; ГРОШ=2 КАПЕЙКІ; ПЕНЯЗЬ=ПАЛУШКА
ЗАГАДЫ 1844, 1846 ГГ.
ДАПЯТРОЎСКАЯ СІСТЭМА
СЯРЭБРАНАЯ КАПЕЙКА, МЕДНАЯ ДЕНГА=1/2 КАПЕЙКІ, ПАЛУШКА=1/4 КАПЕЙКІ
ПЯТРОЎСКАЯ РЭФОРМА
ПАЎПАЛУШКА=1/8 КАПЕЙКІ, 10 ДЗЕНЕГ=5 КАПЕЕК, ГРЫВЕНІК=10 КАПЕЕК, ПАЎПАЛЦІННІК=25 КАПЕЕК, ПАЛЦІННІК=50 КАПЕЕК, РУБЕЛЬ (28 Г=ТАЛЕРУ), МЕДНАЯ КАПЕЙКА, СЯРЭБРАНЫ АЛТЫН=3 КАПЕЙКІ

1815 Г. – ЦАРСТВА ПОЛЬСКАЕ: 50,25, 10, 5, 2, 1 ЗЛОТЫ І 10, 5, 3 ГРОШЫ
1831 Г. – МЯЦЕЖНЫЯ МАНЕТЫ
1832 Г. – ДВАЙНЫЯ НАМІНАЛЫ: КАПЕЙКІ-ГРОШЫ, РУБЛІ-ЗЛОТЫЯ
1839-1843 ГГ. – СЯРЭБРАНЫ МОНАМЕТАЛІЗМ.
1 СЯРЭБРАНЫ РУБЕЛЬ=3 РУБЛЯ 50 КАПЕЕК АСІГНАЦЫЯМІ

2, 1 ЗЛОТЫ І 10, 5, 3 ГРОШЫ
1831 Г.

– МЯЦЕЖНЫЯ МАНЕТЫ
1832 Г. – ДВАЙНЫЯ НАМІНАЛЫ: КАПЕЙКІ-ГРОШЫ, РУБЛІ-ЗЛОТЫЯ
1839-1843 ГГ. – СЯРЭБРАНЫ МОНАМЕТАЛІЗМ.
1 СЯРЭБРАНЫ РУБЕЛЬ=3 РУБЛЯ 50 КАПЕЕК АСІГНАЦЫЯМІ

ЗОЛАТА Ў РУБЛІ НА 1/3

1914 Г.
436 МІЛЬЁНАЎ ЗАЛАТЫХ РУБЛЁЎ

У НАСЕЛЬНІЦТВА
452 МІЛЬЁНЫ – ЗА МЯЖОЙ
1915 Г. – АПОШНІ СЯРЭБРАНЫ РУБЕЛЬ
1916 Г. – АПОШНІЯ РАЗМЕННЫЯ НАМІНАЛЫ
КЕРАНКІ – ЧАСОВЫ УРАД – 9 МІЛЬЯРДАЎ РУБЛЁЎ – РЭАЛЬНАЯ ВАРТАСЦЬ РУБЛЯ=6 КАПЕЕК

БАНКАЎ
1918 Г. – 33 МІЛЬЁНЫ РУБЛЁЎ, 1919 – 163 МІЛЬЁНЫ,

1920-943 МІЛЬЁНЫ
ЗАРАБОТНАЯ ПЛАТА ПАВЯЛІЧЫЛАСЯ Ў 24,5 РАЗЫ
ВАРТАСЦЬ РУБЛЯ ЎПАЛА Ў 188 РАЗОЎ 10000 РУБЛЁЎ=59 КАПЕЕК
1921 Г. – ГРАШОВАЯ РЭФОРМА 1921-23 ГГ.- НАМІНАЛЫ 10,15,20,50 КАПЕЕК, 1 РУБЕЛЬ, ЗАЛАТЫ ЧЫРВОНЕЦ
З 1924 Г. МЕДНЫЯ НАМІНАЛЫ: 1, 2, 3, 5 КАПЕЕК, ПАЎКАПЕЙКА (3 1928 Г.)
СЯРЭБРАНЫЯ: 10, 15, 20 КАПЕЕК, ПАЛЦІННІК (50 КАПЕЕК), РУБЕЛЬ
З 1925 Г. : АД 1 ДА 5 КАПЕЕК У БРОНЗЕ, З 1931 Г. ЗАМЕСТ СЕРАБРА – НІКЕЛЬ
З 1935 Г. ДА 1965 Г. ЗНЕШНІ ВЫГЛЯД НЯЗМЕННЫ

РЭФОРМЫ 1947 Г. І 1961 Г.


МЕМАРЫЯЛЬНЫЯ МАНЕТЫ
8 МАЯ 1965 Г. – 20-ГОДДЗЕ ПЕРАМОГІ
1 КАСТРЫЧНІКА 1967 Г. – У ГОНАР КАСТРЫЧНІЦКАЙ РЭВАЛЮЦЫІ
22 КРАСАВІКА 1970 Г. – У ГОНАР 100-ГОДДЗЯ НАРАДЖЭННЯ ЛЕНІНА
15 КРАСАВІКА 1975 Г. – У ГОНАР 30-ГОДДЗЯ ПЕРАМОГІ
1977 Г. – 60-ГОДДЗЕ КАСТРЫЧНІЦКАЙ РЭВАЛЮЦЫІ
25 КАСТРЫЧНІКА 1977 Г. – ПАЧАТАК АБАРАЧЭННЯ САВЕЦКІХ АЛІМПІЙСКІХ ГРОШАЙ: 1 РУБЕЛЬ-МЕДНА-НІКЕЛЕВЫЯ, 5 І 10 РУБЛЁЎ – СЯРЭБРАНЫЯ, 100 РУБЛЁЎ – ЗАЛАТЫЯ, 150 РУБЛЁЎ - ПЛАЦІНАВЫЯ