Слайд 1Развіццё індустрыяльнай цывілізацыі і яе ўплыў на Беларусь.
Перыяд высокага
Новага часу і яго характарыстыка.
Палітыка расійскага ўраду у адносінах
да беларускіх зямель.
Вайна 1812-1814 г.
Грамадскія рухі і палітычныя плыні ў 1-й пал. ХІХ ст.
Эканамічнае развіццё беларускіх зямель у складзе Расійскай Імперыі.
Слайд 2Высокі Новы Час
4 перыяды : а)1789 -1815 французкая рэвалюцыя, б)1815
-1848 (кангрэсная сістэма) рэакцыя і кансерватызм: вось Расія –Аустрыя-Вялікабрытанія-Прусія, в)1848-71
г. стадыя рэформы, г)1871-1914-стадыя спаборніцтва ў свеце, складванне еўрапейскіх лагераў.
Падзел света паміж еўрапейскімі метраполіямі.
Стварэнне сусветных інтэлектуальных мод (асветніцтва, рамантызм…), пашырэнне адукацыі, уздым сац. нізоў, уплыў французкіх рэвалюцый 1830,48,51,70. “калі Парыж чыхае -ў Еўропы насмарк”.
Слайд 3
НТПрагрэс“ 1805 г. адкрылі электрычнасць, распрацавалі дынама у 60я першыя
высокавольтныя дроты. 1813 лонданскі Палмэл асвятлілі газавымі лятарнямі. У 60
пачалі качаць нафту з Плаэшце і Каспія. Транспартаня рэвалюцыя:1830- першы пасажырскі цягнік Манчэсцер – Ліверпуль .1898- першы аўтамабіль, але яго хуткасць 4 км/г. чырвоныя сцяжкі суправаджаючых. рост транспартнай сеткі:падпрожжа з Парыжа у СПб скарацілася з 20 дзён у 1800 да 30 гадзін у 1900 г. З 1783- па барона Цэпеліна (1900г.) выкарыстоўваюць шары. 1905-1шы трактар з бензінавым рухавіком. У 1889 распрацавалі рухавік унутранага спальвання.
Слайд 4
Мадэрнізацыю эканомікі пачалі Вялікабрытанія потым Бенелюкс, да канца ХІХст.усіх апярэдзілі
немцы. Прусія, перавяла сялян на рэнту 1811-1848, Аўстрыя адмяніла прыгон
1848, Расія 1861 -1864. Складванне ўзаемазалежнага рынку і яго механізмаў: 19.06.1914 абвал Натанам Ротшыльдам лонданскай біржы.
Складваецца сістэма парламентарызма – сістэма арганізацыі функцыянавання вярхоўнай улады, якая характарызуецца галоўнай роллю парламента і падзелам заканадаўчых і выканаўчых улад.
Слайд 5Палітыка Расійскай імперыі адносна бел.земляў к.18-п.19 ст.
Беларускія землі апынуліся ў
складзе Расійскай Імперыі (3 млн. чал.) Расійскі ўрад пабудаваў шэраг
крэпасцей: у Полацку, Видзах, Дрысе, Рагачове.
На тэрыторыі Беларусі створаны 3 губерні: Беларуская, Мінская, Літоўская. З 1801 г. Беларуская губерня падзелана на 2: Магілёўскую, Віцебскую; Літоўская – на Гродзенскую і Віленскую;Мінская – асобна.
Губерні аб’яднаны ў генерал-губернатарствы, улада ў іх належала губернатарам.
Слайд 6Станоўчае.
Канец феад анархіі, раззбраенне магнатаў, забарона прыватных войскаў і замкаў.
1776
г.рэкамендацыя пазбягаць цялесных пакаранняў і забарона казняў сялян.фіксацыя маёмасці і
павіннасцяў. 1780 Кацярына асабіста наведала Полацк.
Захавана судовая і мясцовая адміністрацыйная сістэма па статуце 1588 г.
Касцёл і шляхта захавалі сваю іерахію, пасады, маёмасць, прыгонных
Слайд 7Мерапрыемства Кацярыны ІІ:
Усё насельніцтва прыведзена да прысягі на працягу 2-х
месяцаў.
У 1775 г. – жалаванай граматай даравала правы ўсім саслоўям.
Пасля
правалу спроб прымусовага увядзення праваслаўя, дазволена выконваць каталіцкія і уніяцкія абрады.
Слайд 8Каланіялізм і імперыялізм
перадача дзяржаўных сялян рускім памешчыкам пры Кацярыне ІІ-180
000 пры Паўле І-28 000 душ
Пасяленне расійскіх сялян на ільготных
зямельных надзелах, з 1810 г. у ваенныя пасяленні і чыноўнікаў на павышаных акладах.
Слайд 923 чэрвеня 1794 г.
Устанаўліваецца мяжа яўрэйскай аселасці.
Ярэям забаранялася займацца
земляробствам, сяліцца ў Цэнтральнай Расіі.
Падаткі з іх збіралі ў 2разы
большыя.
Слайд 10На Беларусь распаўсюдзілася :
У 1785 г. прынята Даравальная грамата гарадам
(ліквідаваліся юрыдыкі, купцы арганізоўваліся ў гільдыі).
Расійская падатковая сістэма.
Але яны бяруцца
срэбрам і золатам, а не асігнацыямі што ў 2-5 разоў больш.
на 2 гады насельніцтва вызвалялася ад падаткаў і яшчэ 10 год збіралася палова падатку.
Уводзіцца пашпартная сістэма
Уводзіцца рэкрутчына
Слайд 11З 30-х г. ХІХ ст. палітыка стала жорсткай:
Прычына – рост
апазіцыйных рухаў.
У 1824 – 1825 гг. урад раскрыў шэраг тайных
таварыстваў.
Праведзены “разбор шляхты” – асобы, якія дакументальна не даказалі шляхецтва пераходзілі ў разрад аднадворцаў-сялян.
Слайд 1229 лістапада 1831 г. -
Адменена дзейнасць статута 1588 г.
Усім
дзяржаўным установам і пасадам дадзены рускія назвы.
1832 г. – закрыты
Віленскі універсітэт.Рэпрэсіі.
Слайд 13Вайна 1812-1814 г.
1807 –Тыльзіцкі мір,
1810-рускія будуюць Дрысу, 1811 праект адраджэння
ВКЛ пад пратэктаратам Расіі М. Агінскага, але шляхта далучаецца да
Напаліёна . Ю. Панятоўскі кіруе польскім войскам, Д. Радзівіл дае уланскі полк +216000 злотых. Агулам-6-12000 чалавек за фр.
Рускія забіраюць з бел. 180000 рэкрутаў (6 палкоў)+ падводы, коні, харчаванне.
Вялікая армія 600 000 vs Рускіx: 1. Вільня -120000 М.Барклая дэТолі,2. Ваўкавыск- 40000 Баграціена,3. Луцк-60000 А. Тармасава
Слайд 14Дзеянні.
24(12)06.1812 –наступ Фр. У разрэз рускіх
27.06.-ар’егардныя бітвы пад Мірам М.Платаў
пперамог Ю. Ражнецкага, пад в. Раманава у Слуцкім пав., 11.-12.07
в.Салтанаўка, Дашкоўка, Навасёлкі пад Магілёвам, 16.07-1.08. Напаліён чакае цара ў Віцебску. Рускія злучылісяу Смаленску. 2-5.08 бітва за Смаленск, 26.08.1812 г. Барадзіно.
14.07. Вітгенштэйн здае Н.Удзіно Полацк 18.07 Клясціцкая бітва (Кульнеў)
У пач. Кастрычніка адступленне з Масквы.
6-8.10.1812 Полацкая бітва,4.11. заняты Мінск, 9.11.-Барысаў,12.11-Магілёў, пад Студзенкай фр. армія -60000; 24.11 Смаргонь фр.-30000
8.12. рускія ў Гародні,9.06.1814 Версальскі мір
Слайд 15Наступствы:
Цар памілаваў паўстаўшую шляхту
Сяляне не атрымалі абяцанай свабоды
Страты у с/г
кампенсаваў звыш- ураджай 1813-14 гг.
Разбураныя і абрабаваныя гарады і вёскі
Забіта
каля 1/5 насельніцтва Беларусі.
Слайд 16Грамадскае жыццё і нац. Вызваленчы рух на Беларусі ў п.
п. ХІХ ст.
Пасля вайны паўсюль масонскія ложы, а ў віленскіх
студэнтаў“Таварыства Шубраўцаў” (Т.Снядэцкі-маралізм
У 1817 г. створана Таварыства філарэтаў (Віленскі універсітэт – Т.Зан, Я. Чачот, А.Міцкевіч)па1823 г
1819 г. – “Таварыства аматараў навук” (Свіслацкая гімназія)па1823 г
1825 г. – “Таварыства ваенных сяброў” (Літ.Ваен. корпус)
Слайд 171823 г. расійскі ўрад:
Стварыў спецыяльны камітэт (А. Аракчэеў, М. Навасільцаў),
які прысудзіў кіраўнікоў філарэтаў і філаматаў да высылкі з Беларусі.
Праведзена
“чыстка ” прафесуры Віленскага універсітэта (звольнены І. Лялевель, І. Даніловіч, М. Баброўскі).
Забарона ездзіць вучыцца ў Еўропу,узмацнілі нагляд за навучальнымі ўстановамі, знялі папячыцеля віленскай акругі А. Чартарыйскага, падпіскі чыноўнікаў аб неўдзеле навукоўцаў і студэнтаў у таварыствах, ператрус прыватнай перапіскі. +1830 паўстане у Фр., жаданне адрадзіць РП і прывілеі.
Слайд 18дзекабрысты
Рускія афіцэры выступалі за ўвядзенне у Рас. Імперыі канстытуцыі шляхам
змовы ў войску
М. Мураўёў кіраўнік паўночнага таварыства у Мінску 1821
г. распрацаваў арыянт канстытуцыі расійскай абмежаванай манархіі, П. Пестэль “Руская праўда” але непрызнаецца існаванне беларус. народа і аўтаноміі. 1823 г. спрабуюць арыштаваць цара падчас яго візіту ў Бабруйскую крэпасць.14 снежня 1825 вывялі палкі на сенацкую плошчу. 24снежня 1825 спроба І.Трусава сарваць прысягу Мікалаю І у Бабруйскай крэпасці.
Слайд 191828 г. “Таварыства падхарунжых” (П.Высоцкі)
Планавалі звергнуць імператара ў час каранацыі
ў Варшаве.
Аднавіць Рэч Паспалітую.
28-29 лістапада 1830 г. – нац. Камітэт
падняў паўстанне ў Варшаве.
Сярод паўстаўшых дзьве плыні: кансерватыўна-арыстакратычная (А.Чартарыйскі), дэмакратычная (І.Лялевель) вызваленне за выкуп.
Слайд 20За нашу і вашу свабоду.
у ВКЛ 30000 удзельнікаў.кіруе падпольны віленскі
цэнтр. камітэт, але не здолеў скаардынаваць выступы: паўсталі -у сакавіку-красавіку-Літва,
Ашмяны, Браслаў, Дзісна. Май-Гарадзенскай губерні, чэрвень ліпень-Рэчыцкім, Мазырскім, Пінскім паветах. У маі 31 г. польскі нац. урад даслаў 12000 корпус рэгулярных войскаў А. Гелгуда, Д Хлапоўскагаз 820 афіцэрамі і інструктарамі. 19.06. пад Вільняй бой. у ліпені перайшлі ў Прусію. Частка з ген.Г.Дэмбінскім прайшлі праз Гарадзеншчыну да Варшавы, іх падтрымалі ў Навагрудскім павеце шляхта пад зверхнасцю Ю. Кашыца.
Але цар увеў ваенае становішча, рэкруцкія наборы, прысягі і гд. абяцаў сялянам дараваць удзел, калі пакінуць паўстанцаў, канфіскацыі маемасці удзельнікаў, ваенныя пройгрышы. 8 верасня 1831 г. І. Паскевіч заняў Варшаву.
Слайд 21Вынікі паўстання:
Адмена аўтаноміі Каралеўства Польскага, 1840 - забарона назваў Беларусь
і Літва замест якіх “паўночна –заходні край”.
1839 г. – скасаванне
ўніяцкай царквы.(1305 святароў з І. Сямашкам)
1831-1840 Адмена Статута 1588 г.
Закрыты Віленскі універсітэт.
Разбор шляхты скарачэнне яе з 13 да 3% насельніцтва. Міграцыі на Каўказ, Сібір,Украіну.
Польская мова ў справаводстве і адукацыі заменена на рускую.
Пашырана рускае землеўладанне, забарона набываць праваслаўных сялян.
Колькасць каталіцкіх кляштароў змяншаецца з 304 да 191.
Слайд 22Сацыяльна-эканамічнае жыццё пп.ХІХ ст.
На тэрыторыі Беларусі панавала буйное землеўладанне.
У памешчыкаў
было 70% зямлі (каля 21 млн. дзесяцін).
27% зямлі было
ў сялян (а іх каля 1 млн. чал.) 97% сялян на паншчыне.
Слайд 23Буйныя латыфундыі:
Колькасць прыгонных – ад 200 да 500 чал.
Звычайна землі
здаваліся ў арэнду.
Павіннасці сялян – паншчына і аброк.
Капіталістычныя формы гаспадарання
ўводзіліся марудна.
Слайд 24Прыгоннае права:
Пасля далучэння да Расіі уведзена і на тэрыторыі Беларусі.
Памешчыкі
лічылі яго асновай дзяржаўнага ладу Расіі.
Але: у 1- пал. ХІХ
ст. – вызначаецца спецыялізацыя сельскай гаспадаркі.
Напрыклад – на Гродзеншчыне (авечкагадоўля).
Слайд 25Формы землекарыстання:
У Віленская, Мінскай, Гродзенскай губернях панавала падворнае землекарыстанне.
У Віцебскай
і Магілёўскай губернях – абшчыннае землекарыстанне.
Слайд 26Сяляне
Карысталіся трохполлем.
Памер сялянскага надзела складаў 10-12 дзесяцін.
Рэдкімі былі малацілкі,
веялкі, сеялкі.
Са старых часоў захаваліся сервітуты (лугі,рэкі, лясы), за якія
сяляне плацілі.
Плацілі сяляне і падушны падатак.
Слайд 27Такім чынам,
У сялян пасля выплаты падаткаў не заставалася грошаў на
паляпшэнне гаспадаркі.
У сяр. ХІХ ст. ідзе разлажэнне феадальна-прыгонніцкай сістэмы.
Сярод сялянскіх
выплат назіраецца рост недаімак дзяржаве.
Памешчыкі аказаліся ў даўгах перад банкамі.
Слайд 28Рэформа П. Кісялёва
1837-40-я гг. П. Кісялёў правёў рэформу для дзяржаўных
сялян:
1) перапісалі маёмасць і падаткі ў інвентарах для дзярж.
і панскіх маёнткаў
2) перавялі з паншчыны на чынш,
3) адмянілі арэнду дзярж. маёнткаў.
+ Дарэзалі зямлі, ці перасялілі беззямельных. Апека школ і шпіталей.Насадзілі бульбы. Што прыводзіць да ўздыму дзярж. вёсак і аўтарытэту цара.
Слайд 29Культура першай паловы ХІХ ст.
Пануе рамантызм у Літаратуры : (А.
Міцкевіч напр.паэмы “Дзяды”, Я. Чачот, Т. Зан). Пачынаецца вывучэнне беларускага
фальклора (Я. Баршчэўскі “Шляхціч Завальня”)
Першыя археалагічныя і этнаграфічныя калекцыі збяраюць браты К.і Я. Тышкевічы музей ў 1855г.
Адукацыя: Віленская навучальная акруга начале з А. Чартарыйскім: павятовыя школкі і створаны Віленскі універсітэт-паланізацыя дасягае апагею.Але з 1820 г. закрыта полацкая езуіцкая калегія і з 30х ўводзіцца руская мова ў навучанне.
Слайд 30
Пасля 1830 г. няма універсітэту толькі ў 40я адчыняецца медычная
школа ў Вільні і Гора-горацкі земляробчы інстытут.
Мастацтва : Н. Орда,
В.Ваньковіч, Ё. Аляшкевіч (пейзажы, Партрэты)
Тэатр: першы бел. Тэатр створаны ў Мінску (В. Дунін Марцынкевіч)
Музыка: заснавальнікі польскай класічнай школы беларусы -М.К. Агінскі і С. Манюшка творы (паланэзы. опера “Дзяды”)
