ҚҰРЫЛЫС МАТЕРИАЛДАРЫ ”

Шығу тегі бойынша:
- табиғи (ағашталшықты, саз-топырақ, құм және

т.б..)
- жасанды (минералдық байланыстырғыштар, бетондар, шыны, керамика, полимерлер)
2. Шикізат түрі бойынша (химиялық құрамы бойынша):
- минералдық (табиғи тасты, минералдық байланыстырғыштар, бетондар, шыны, керамика , металдар, минералдық байланыстырғыштар негіздегі бетондар.)
- органикалық (полимерлер, битумдар, ағашталшықты материалдар, және т.б)
3. Қолданылуы мен жұмыс жағдайына байланысты:
- конструкциялық,көтеруші конструкцияларға жатады,фундамент құруға қатысады, ғимарат қанқасын жасауда,(бетон, темірбетон, керамикалық материалдар, шыны, металлдар, ағаш материалдары және т.б.) қолданылады.
- арнайы мақсатта қолданылатын, құрылымды сыртқы ортаның агресивті факторларынан қорғу үшін, эксплуатациялық қасиеттетін жоғарылату және адамның өмір сүруі мен жұмыс істеу жағдайын жақсарту мақсатында : а) жылуизоляциялық; б) акустикалық; в) гидроизоляциялық, жабын және оқшаушы; г) өңдейтін; д) антикоррозиялық; е)отқатөзімді; ж)радиациядан қорғайтын материалдар
4. Өңдіру технологиясы бойынша ( белгіленген қасиеттерге ие материалдарды жасап шығару үшін қоланылатын шикізат, технологиялық амалдар): а) табиғ тас мат. б) байланыстырғыштар(минералды, органикалық) в)бетон г.) металл д) шыны ,балқымалар е)керамика ж) ағаш з) битум және дегти и)полимерлер к) темір бетон және т.б.

өлшемдік сипаттамасы.
тиксотропия – пластикалық тұтқыр қоспалардың кейін өзінің құрылымын қайтымды

қайта келтіру қабілеттілігін білдіреді.
КОГЕЗИЯ – материалдың ішкі байланыс күші есебінен берік болу қасиеті
АДГЕЗИЯ – бір материалдың басқа материалдың бетіне жабысу қасиеті.
КРИСТАЛДАНУ – материалдың бір күйден екінші күйге өткенде кристал түзу қабілеті.
ЕРІГІШТІК– материалдың сумен немесе басқа сұйқтармен араласу нәтижесінде біртекті масса түзу қабілеті.
ЭКЗО және ЭНДОтермиялық қасиет – материалдың химиялық реакция түсу нәтижесінде жылу сіңіру және жылубөлу қасиеті

алу және беріп жіберу.
ҰЛҒАЙУ ЖӘНЕ КІШІРЕЙУ /КОНТРАКЦИЯ/ - реакция нәтижесінде

түзілген заттың көлемінің реакция қатысқан заттардың көлеміне қатынасы
Тoксигендік – материалдың онымен жұмыс істеу кезінде адамның денсаулығына теріс әсер ету дәрежесі көрсететін қасиет.
Қату Жылдамдығы– материалдың температураның өзгерісі мен қатуыруға арналған заттарды қосу нәтижесінде пластикалық күйден қатты күйге өту қасиеті.
Жаңғыштық- жылу және жарық бөле жүретін, жылдам химиялық реакцияларға қатысуын айқындайтын қасиет
Химиялық қасиет–материалдың агресивті ортаның(қышқылдар, тұздар, сілтілер) әсеріне кедергі жасау қабілетін білдіреді.

алынады (кесу, жару, үгіту).
Табиғи тас материалдары құрылыста төмендегі мақсаттар үшін

кеңінен қолданылады:
–өңдеусіз пайдаланылатын тас материалдар (құм жұмыр тас);
–өңдеу арқылы алынатын материалдар (щебень, плиталар, архетектуралық материалдар);
–тау жыныстары сонымен қатар минералдық тұтқыр зат тар
алу үшін қолданылады (гипс, әк, цемент) және жасанды тас
материалдар алу үшін- кірпіш, шыны бетон, құрылыс ерітінділері

болған химиялық құрамы мен физикалық қасиеттері біркелкі денені айтады.
Жыныстардың құрамы,

құрылымы және орналасу жағдайы оларды түзетін геологиялық процестерге байланысты.

Тау жыныстары генетикалық жіктемесіне байланысты
үш үлкен топқа бөлінеді:
Магматикалық
Шөгінді
метаморфикалық
Тау жыныстарының қасиеттері оның кристалдану
дәрежесімен айқындалатын құрылымына және
дәндерінің формасы мен көлеміне, минералдық құрамына
байланысты байланысты.
Тау жыныстары бір минералдан-мономинерадан,
немесе бірнеше минералдан- полиминералдан тұруы мүмкін.

процестер нәтижесінде түзілген жер қыртысының құраушы бөліктері
Жыныс түзуші минералдар –тау

жыныстарын түзуде бастыроль атқаратын минералдар.
Жыныс құрамында болатын минералдар оның құрылыстық қасиеттеріне әсер етеді.

үш қосылыстан тұрады: кварц, дала шпаты, темір-магнезиальді.
Кварц –тығыздығы 3650кг/м3,

қаттылығы-7, сығу кезінде 2000МПа дейін, беріктілік шегі үлкен. Кварц әртүрлі түстерде болады (түссіз, сары, ақ ) және жылтыра бар. Жай температурада кварц қышқылдармен, сілтілермен әрекеттеспейді. Балқу температурасы 17100оС, тез суиды, балқымасы кварцты шыны түзеді.
Дала шпаты–олар ақ түстен бастап сұрға дейін, қызғылттан қызылға дейін әртүрлі түсті болады. Тығыздығы - 2500...2760 кг/м3, қаттылығы - -6, сығылу шегі 170 Мпа дейін, балқу температурасының шегі 1170...1550оС. Беріктігі кварцқа қарағанда төмен. Оңай ұшып кетеді..
Слюдалар – бір бағытта өте жақсы байланыс түзетін минерал, жіңішке созылмалы пластинкаларға дейін ыдырауға қабілетті. Тығыздығы - 2760...3200 кг/м3, қаттылығы- 3, минералдың құрамында слюданың болуы оны тегістеуді және өңдеуді қиындатады.
Темір-магнезиалды- қара түсті,негізінен магний және темір силикатынан тұрады, химиялық құрамы күрделі. тығыздығы -3000-3600 кг/м3, қаттылығы- 5,5-7,5, беріктігі жоғары материал.

қысымның және магманың баяу сууының нәтижесінде түзілген
Олардың тығыздығы, беріктігі жоғары,

сығу мен аязға төзімділігі күшті және су сіңірімділігі нашар, жылуөткізгішті жақсы минералдар


















Гранит – кварцтан тұратын тереңдік тау жынысы.

сууы нәтижеснде түзілген. Олар аморфты , жабық кристалды, үлкен құрылымды.

Базальт

температураның ауытқуынан, қату мен еру және атмосфераның басқа факторларынан) әсерінен

қирау немесе ыдырауы нәтижесінде түзіледі.








Өзендік және теңіздік грави Песчаник

мен тау жыныстарының жиналуы нәтижесінде түзіледі.

Песок пен гравий бетон толтырғыштар

ретінде қолданылады.









песок – 0,16мм ден 5мм дейін
Гравий бұл өлшемі 5мм-ден 70мм-ге дейінгі дәндер

Саз – 50 % мөлшері өлшемдері 0,01мм ден аспайтын жұқа сынықты шөгінділлерден тұрады.

Саздар негізінен керамикалық өнеркәсіп пен
цемент өндірісінің негізгі шикізаты болып
табылады

–дөңгелек пішінді цементтелгенматериалдар.
Брекчия – өткір қырлы үлкен цементтелген материалдар –

дресва.

Песчаниктер фундамент, баспалдық, тратуар салуда толтырғыш есебінде қолданыады.
Конгломерат пен брекчия қаптауға арналған сәндік материалдар.

бұзылуы нәтижесінде су ерітінді құрамына енуін білдіреді. Олар орта жағдай

өзгеруі салдарынан түрлі құрамдағы ерітінділердің әрекеттесуі мен булануы нәтижесінде пайда болған (гипс, ангидрид, магнезит, доломит, пен әктас туфтары).






Известняк

Гипс

материалдары былай жіктеледі:
- кесілген (сқабырғалық блоктар, беттік плиталар, еденге арналған плиталар.)
- жарылған

(жол тастары)
- ұсатылған (тасты ұнтақ)
Өңделу дәрежесі бойынша тастардың жіктелуі:
- Дөрекі өңделген тастар жарылыс арқылы алынады
- Кесек тастар–формалары тегіс емес 50 см дейінгі кесек тастар, бұлардан бөгеттер салады, щебень жасап фундамент қалауға пайдаланады.

материалдары былайша жіктеледі:
- кесілген (қабырғалық блок,беттік плиталар, еденге арналған плиталар)
- дарылған (жолға

арналған тастар)
ұнтақталған(тасты ұнтақ)
Өңдеу жолдарына байланысты былай жіктеледі:
- Нашар өңделген дарылыс жасау арқылы алады:
- Бутолық тас–біркелкі емес 50см қалыпты , одан бөгеттер салады, бетон толтырғыш жасайды, фундамент құюда пайдаланады.

тау жыныстарын жону, кесу, бөліп алу арқылы жасалады.
- Бүйір тастар

- Брусчатка и шашка







Отқа төзімді, химиялық төзімді матреалдар тас, плита, щебень, құм күйінде (бетондар және басқада қосылыстар үшін): өте ұсақ ұнтақ күйінде (мастик, замазка, шпаклевка) қолданылады
Отқа төзімді - базальт, диабаз, ангидрит, туф.
Қышқылға төзімді- гранит, сиенит, диорит, базальт, кварц.
Сілтіге төзімді- известняк, доломит, мрамор, магнезит.

минералды шикізатты формалау және оны кейіннен жоғары температурада күйдіру арқылы

алынған жасанды тас материалды айтады.


керамикалық
черепица

кірпіш керамикалық полға арналған
плиткалар

топқа бөлінеді: қуысты және тығыз. Қуысты кермикалық бұйым деп су

өткізгіштігі 5% жоғары , ал тығыздарға су өткізгіштігі 5% кемдері жатады
Қолданылуы бойынша жектелуі:
- қабырғалық;
- сыртқы қаптамалық материал ретінде;
- ішкі полға және қабырғаға арналған қаптама маериал;
-шатырлық жабуға арналған бұйымдар;
- сантехникалық бұйымдар;
- жолға және жер асты коммуникацияларына арналған;
- теплоизоляциялық;
- қышқылға, отқа төзімді материалдар;
- жеңіл бетондарға толтырғыш есебінде.

жылтыр қабыршақсыз табиғи боялған керамика. Оны қабырғалық материал, қаптама бұйымдары,

архетектуралық бөлшектер , декоративті ваза жасауда пайдаланады.

- майолику - Үлкен кеуекті черепогы бар түрлі-түсті
күйдірілген глинадан жасалған кермика. Орыс
жерінде Х1ғасырдан бері терезе жақтаулары,
пеш құрылысында, қақпа және т.б. мақсаттарда
пайдаланған.

түстіті, фарфордан кеуектілігімен, жақсы су сіңіргіштігімен ерекшеленеді, жылтыр қабыршағы бар,

санитарлы-техникалық бұйымдар, ыдыс-аяқ, қаптама плиталарын жасауда қолданылады.
- фарфор - тығыз су өткізбейтін ақ түсті материал, қолданылуы фаянстікімен бірдей.
. – тасты масса- су өткізбейтін керамикалық материал, түсі сұр мен қара түс аралығында, химиялық төзімді плиткалар жасауда қолданылады.

кезінде иілгіш қамыр түзіп, күйдіруден кейін суға төзімді тас тәрізді

қатты затқа айналатын, шөгінді тау жыныстары.







саз, қамыс, топырақ және песоктан салынған үй

Саздарда органикалық және минералды қоспалар болады.

су өткізбеушілік, қышқылға төзімділік және сыртқы түрін жақсартатын шынылар.

АНГОБТАР –Бұйымның сыртын қаптайтын жұқа түрлі-түсті немесе ақ глиналар. тонкий слой белой или цветной глины, нанесенный на поверхность изделия. Шыны сияқты қабат түзбейді, бұйымның беті күліңгір болады. Ангобты бұйымның декоративті бағалығын арттыру үшін пайдаланады.

жатады. Формасын құю арқылыжасайды.

Фаянстан фарфорға дейін черепоктарды балқыту деңгейін

көтеру, бұйымның қабырғаларының қалыңдығын азаййтуға жағдай жасайды.

Бұйымдардың (раковины, унитазы, умывальниктар және т.с.с.) барлық түрі жылтыр қабыршақты болып

қабыршақтар, сегменттер түрінде жасадлады.

Оларды900˚С дейінгі жылуизоляциялық макқсаттарда пайдаланады.

2) Пенодиатомиттібұйымдар

формаға құю арқылы жасалады.

3) Керамзит - жеңілбалқитын саздардан, гранулдарды күйдіру кезінде алынатын, жеңіл бетондарға арналған кеуекті толтырғыштар.

өткізгіштік,
-оңай өңделу,
-жоғары беріктігі,
-аязға төзімділігі,
Көптеген химиялық реагенттердің әсеріне

қарсы кедергісінің жоғарылығы.
Кемшіліктері:
-жануы мен шіруі,
-ылғал мен температураның өзгерісіне қарай жарықшақтардың пайда болуы,
- гигроскопиялығы,
-құрылымының біркелкі еместігі,
-құрт-құмырсқалардың әсерінен бұзылуы.

Өңдеу дәрежесіне байланысты ағаш бұйымдары келесі түрлерге бөлінеді:
-Орман материалдары. Ағаштың бойын механикалық өңдеу арқылы алады.
-Дайын бұйымдар мен конструкцияларды зауыт жағдайында (жиналмалы үйлер мен детальдар, жабыстырылған конструкциялар мен т.с.с.) дайындалады.
-Ағаштан дайындалған синтетикалық материалдарды ағашты терең өңдеу арқылы алады. Тереңдетіп өңдеу арқылы ағаш шикізатынан целюлоза шығуы көп болады.

және негізсіз, тақталы және түсті (мастикалық) болады.

Рулонды материалдар:

ЛИНОЛЕУМ негізсіз және негізбен (мата, киіз, кеуекті полимер) болуы мүмкін. Кең таралғаны – поливинилхлоридті линолеум. Еденнің негізіне линолеум арнаулы желімдеуші мастиктардың көмегімен бекітіледі; құрғақ бөлмелерде қолданылады.
РЕЛИН – резиналы линолеум, оның беттік қабаты түрлі-түсті резинадан синтетикалық каучуктарда, ал төменгі қабаты битум қосумен девулканизацияланған резинадан жасалған; ылғалдылығы жоғары бөлмелерде қолданылады.

мүлік болып табылатын бөліктерден, сондай-ақ тұрғын емес үй-жайлардан, тұратын құрылыс;      

тұрғын емес үй-жай – тұрақты тұруға қарағанда өзге мақсатқа, оның ішінде қоғамдық қажеттіліктер және/немесе шағын кәсіпкерлікке арналған және пайдаланылатын тұрғын үйге жеке ішіне салынған (ішіне-жапсарлас салынған) үй-жай;     
жерүсті қабаты – үй-жайлардың еденін белгілеу кезінде жердің жоспарлы белгісінен төмен емес қабаты;      
жертөле қабаты (жертөле) – үй-жайлардың еденін белгілеу кезінде үй-жай биіктігінің жартысынан асатын жердің жоспарлы белгісінен төмен қабат;     
цоколь қабаты – үй-жайлардың еденін белгілеу кезінде үй-жай биіктігінің жартысынан аспайтын жердің жоспарлы белгісінен төмен қабат.