С.Д. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ К АЗАХСКИЙ

Топ: 15-001-01


Тақырыбы:Безгек және

амебиаз кезіндегі шаралардың стандартты және алгоритмдері.

Жоспары
Кіріспе
Негізгі бөлім
Безгек (Малярия) жалпы

түсінік.
Амебиаз туралы жалпы түсінік.
Алдын − алу шаралары,емдеу.
3. Пайдаланылған әдебиеттер

ішек амебасы тудыратын жұқпалы ауру. Бұл жуан ішектің жаралы зақымдануымен,

бауыр және басқа да маңызды мүшелерде абсцестердің дамуымен көрінетін протозойды антропонозды ауру.

фекалилерінде 7 амеба түрі бар:
Entamoeba histolytica, 
Entamoeba dispar, 
Entamoeba hartmanni, 
Entamoeba coli, 
Endolimax

nana, 
Iodamoeba butschlii 
Blastocystis homini.
Оның ішінде тек Entamoeba histolytica инвазивті инфекция шақыра алады. 1 г фекалиде 6 млн амеба цисталары болады.
Қоздырғышы Entamoeba histolytica, Entamoeba тұқымына, Entamoebidae тұқымдастығы, Amoebida тобы, Lobosea классы,  Rhizopoda суперклассы, Sarcodina подтипі, Protozoa типіне жатады. Инкубациялық кезеңі 1 аптадан 3 айға дейін.

болғанда жұғады.
Амебиаз тропикалық, субтропикалық 20%(Африка, Оңтүстік Америка) елдерде кеңінен

тараған, СНГ елдерінде (Кавказ), Орталық және Оңтүстік Азия (Түркменістан, Қырғыстан) кездеседі. Көктем жаз маусымдарында өршиді, орта жастағы адамдар жиі ауырады.

зерттеуде ішектің шырышында тән өзгерістер
Серологиялық тестте арнайы антиденелердің болуы

Инвазивті емес

амебиаз:
Клиникалық көрініс бермеуі
трофозоит-гематофаг болмауы
Эндоскопиялық зерттеуде патологияның болмауы
Серологиялық тестте арнайы антиденелердің болмауы

- Найзағай тәрізді амебалы колит

- Созылмалы ішектік амебиаз

Ішектен тыс амебиаз
- Бауырдың абсцессі
- плевроөкпелік амебиаз
- амебты перикардит
- церебральды амебиаз
- Терілік

Амебиаз клиникасының жіктелуі

диарея ретінде көрінеді. Сирек жағдайда амебты дизентерия синдромы дамиды: жедел

басталады, іштегі толғақ тәрізді ауру сезімімен, тенезмдер, қан- шырыш аралас сұйық үлкен дәрет. Жоғары қызба және басқа да жүйелі көріністер байқалмайды.
2. Найзағай тәрізді амебалы колит (фульминантты колит).
Ауыр ағымда өтетін некроздаушы түрі, токсикалық синдромы айқын, ішек шырышының тотальды терең зақымдануы, қан кету, перфорация мен перитонитпен асқынуы. Жүкті және босанған әйелдерде жиі кездеседі. Летальділігі 70% 09райды.
3. Созылмалы ішектік амебиаз (біріншілік созылмалы амебиаз, дизентериядан кейінгі колит).
Амебты дезинтерия асқынуынан пайда болады. Ішек моторикасының бұзылысы тән, іштің өтуімен кезектескен үлкен дәреттің жүмеуі, іштің төменгі бөлігінде ауру, жүрек айну, әлсіздік, тәбетке тартпауы.

ер адамдар. Бірнеше немесе көптеген абсцессті ошақтар көбіне бауырдың оң

бөлігін зақымдайды. Абсцесс үш аймақтан тұрады:
Некроз ошағы, онда стерильді қан аралас некротикалық сұйықтық.
Ортаңғы аймақ стромадан құралған.
Сыртқы ймақта амебалар трофозоиты мен фибрин.
Мұндай науқастарға тән: жоғарғы қызба, қалтыраумен, тершендік, әсіресе түңгі уақытта. Бауырдың ұлғаюы мен оның орналасқан жерінде ауруы, орташа дәрежеде лейкоцитоз. Ірі абсцесстер болғанда сарғаюлар пайда болады, бұл нашар болжам. Кейде абсцесс жарылып, құрамы іш қуысына жайылып, перитонитке әкеліп, басқа мүшелерді зақымдайды.

2. Плевроөкпелік амебиаз
Бауырдағы абсцесстің жарылу нетижесінде амебалардың диафрагма арқылы гематогенді жолмен өкпеге шығуы. Клиникалық көрінісі өкпедегі плевра эмпиемасы, өкпе абсцессі, бауыр- бронхтық фистула. Кеуде қабырғасының ауруы, жөтел, ентігу, қызба, қалтырау, іріңді қан аралас қақырық, лейкоцитоз.

бөлігінде немесе оң бөлігінің жоғарғы жағында орналасуы ;
іштің қатты ауруы

мен алдыңғы іш қабырғасының қатаюы;
абсцесстің жарылу қаупі;
48 сағат ішіндегі консервативті емнің нәтижесіздігі.

арқылы перикардқа өтіп, жүректін тампонадасына және өлімге әкеледі.

4. Церебральды амебиаз

Гематогенді

жомен таралып, бірнеше немесе көптеген ошақтар түзіп, мидың әртүрлі бөлігінде орналасады, көбіне сол жақта. Жедел, найзағай тәрізді басталып өлімге әкеледі.

5. Терілік амебиаз

Әлсіреп арықтаған науқастарда кездеседі. Ойықты жаралар абсцесс жарылған жерде шығады. Перианальді аймақта, аралықта, санда, сирек жағдайда аяқта, бетте серпигинирлеуші эрозия түрінде. Жаралар терең, ауру сезімі аздау, қарайған шеттерімен, некротикалық түбі мен өте жағымсыз иіспен көрінеді. Элементтер 2 жыл және одан көп сақталады.

цистаны анықтау).
Полимеразді цепті реакция (ПЦР).
Колоноскопия, ректороманоскопия, ішектегі зақымданған

ошақтан биопсия (амебаларды немесе жуан ішектің ісігін анықтау) .

Ішкетен тыс амебиаз
Рентгенография, ультрасонография, компьютерлі томография.
Абсцесстің пункциясы мен аспиратты қоздырғышқа зерттеу.
Арнайы антиденелерге серологиялық тест.

Алдын алу шаралары
Науқастарды оңашалап, толық жазылғанша

ауруханада емдеу.
Амеба тасымалдаушыларды тағам дайындау орындарына жұмыс істеуге тыйым салу.
Науқастың нәжісін 1:2 мөлшерін 5% лизолмен араластырып, зарарсыздандырады.
Науқастың ақ жаймаларын 3 % лизол немесе крезол ерітіндісімен зарарсыздандырады.

Негізгі алдын алуы
Халықты сумен қамтамасыз етуді бақылау.
Халық тамақтанатын орындарды тексеру.
Шыбын шіркейлермен күресу жұмыстарын жүзеге асыру.
Халық арасында санитарлық ағарту жұмыстарын жүргізу.

аласұрғызады Бұл безгекпен ауыратын адамның қанынан безгек паразиттерін сорып алатын

шыбын-шіркейлер, маса-соналар арқылы тарайды және олар басқа адамды шагып, оның қанына безгек инфекциясын түсіреді, бірнеше мәрте қайталатын ауру түрі.

Безгек - Plasmodium тұқымдасындағы қарапайымдылармен шақырылатын, трансмиссивті механизмен берілетін адам организмінде эритроциттерді зақымдап, клиникасында ұстама тәрізді қызбамен, гепатоспленомегалиямен, анемиямен өтетін антропонозды инфекция.. Таратушы Anopheles тобына жататын масалар. Клиникасында ұстамалы қызба, гипохромды анемия, талақ пен бауырдың өсуі болады.

Этиологиясы

Қоздырғышы- Plasmodium тұқымдасының, Spjrjzela класының қарапайымдылары. Адамда плазмедийлардың 4 түрі ауруды тудырады:
P.vivae- 3 күндік безгектің қоздырғышы
P.falciparum- тропикалық безгектің қоздырғышы
P.malariae- 4 күндік безгектің қоздырғышы
P.elale- овале безгектің қоздырғышы
Плазмодийлардың биологиялық циклі 2 түрде өтеді:
спорогония (жыныстық циклы) Anopheles тұқымдас масалардың организмінде өтеді.
щизогония (жыныссыз цикл) адам организмінде

организміне еркек және ұрғашы гематоциттер енеді. Спорогония 1 - 1-5

ай ішінде өтіп, спорозиттер қалыптасуымен аяқталады. Адам организміне спорозиттер инфекцияланған масаның сілекейімен де (шаққан кезде) щизогония 2 кезеңмен өтеді:
бауыр клеткаларында – тінді щизогония
эритроциттерде – эритроцитарлы щизогония
Тінді щизогония ұзақтығы:
P.vivae- 6 тәулік
P.falciparum- 8 тәулік
P.malariae- 15 тәулік
P.elale- 8 тәулік
Эритроцитарлы щизогония ұзақтығы: P.vivae- 48; P.falciparum- ; P.malariae- ; P.elale- ;

Эпидемиологиясы
Инфекция көзі: ауру адам, тасымалдаушы және Anopheles тұқымдас масалары. Инфекцияландыру уақыты:
тропикалық безгекте – 1 жылға дейін
3 күндік және овале безгекте 1-2 жыл
4 күндік безгекте – көп жылдар (10 жылдан аса)
Тарау механизмі − трансмиссивті.
Таратушысы: Anopheles тұқымдасының масалары.
Тарау жолдары – трансмиссивті (гемотрансфузиялық) сирек:
Трансплацентарлы
босанған кезде

Ауыратындар
Эндемиялық ошақтарда көбінесе 2-5 жастағы балалар ауырады. Қабылдау мүмкіншілігі- жоғары.
Иммунитет: тұрақты емес, түріне байланысты өте баяу түрде қалыптасады.
Көбінесе безгек масасының шағуынан жұғады. V ғасырдан бері белгілі, балшық маңындағы тропикалық немесе субтропикалық аумақтарда кең тараған.
Паразиттің қауіптілігі XX ғасыр басында анықталды. Жыл сайын әлемде дәл осы ауруға 250 млн. адам шалдығып, оның 2 млн-ы қайтыс болады. Безгек басқа паразит түрлеріне қарағанда ауырлау, тіпті соңы өлімге әкеледі. Бұлар қанды қызыл жасуша ішінде тез тарайды. Жаппай 42-72 сағат аралығында шығады. Кейін адам 4-10 сағатқа жуық тітіркеніп, қызуы 40,6-ға дейін көтеріледі. Және басы қатты ауырады. Безгекпен күресудің бірден бір жолы осыны таратушы масаларды жою.

Патогенезі
Тінде шизогония безгектің барлық түрлерінде инкубациялық мерзімге сәйкес өтеді. Безгектің барлық клиникалық көріністері эритроцитарлы щизогонияға байланысты: инкубациялық мерзім аяғында эритроциттердің ішіне тінді меразоиттар енеді.
эритроцитарлы шизогония басталады
Оның ұзақтығы:
3 күндік 48 сағат
тропикалық – 48 сағат
овале безгекте – 48 сағат
4 күндік безгекте – 72 сағат.
Нәтижесінде безгек пароксизмі пайда болады. Безгек пароксизмі бұл эритроцитарлы щизогония нәтижесінде пайда болатын пирогенді заттарының патогенезі әсеріне сенсибилизденген организмнің спецификалық емес жауапты реакциясы. Әр ұстама кезінде:
қанға биологиялық белсенді заттар шығады
тамырлардың өткізгіштігі жоғарылайды
қан сұйықтығы тінге шығып, ісіндіреді
трембтар пайда болады
Анемия пайда болуындағы жағдайлар:
паразитемияның деңгейі
зақымдалған эритроциттердің саны
аутоиммунды өзгерістер (гемолиз, әсіресе тропикалық безгекте)

Клиникасы

Безгек үстамасы әдетте 3 сатыдан тұрады:
Безгек қалтыраудан басталады және бас жиі ауырады. Науқас 15 минуттан 1 сағатқа дейін қалтырайды.
Қалтырау ыстықтың көтерілуіне жалғасып, ол 40°-қа дейін және одан да жоғары көтеріледі. Адам әлсірейді, терісі қызарады, сандырақтайды. Ыстық бірнеше сағат немесе күн бойы сақталады.
Ақырында адам малшына терлейді және ыстық түседі. Ұстамадан кейін адам әлсірейді, бірақ өзін біршама сергек сезіне бастайды.
Әдетте адамда безгек кезінде әр 2—3 күн сайын қызу болады (безгектің түріне қарай), ал ұстама басталатын кезінде қызу күн сайын қайталайды. Ыстықтың түсуі мен кетерілуі оқтын-оқтын өзгеріп тұрады Сондықтан себепсіз ыстығы көтерілген әрбір адам қанын безгекке тексерту керек.
Созылмалы безгек көбіне талақтың үлкеюі мен қанның азаюына себепші болады.
Жас балаларда беттің бозаруы мен қанның азаюы бір-екі күннен кейін басталады. Бұл жағдай безгек миды зақымдаған кезде болады (церебральды безгек), қызба үстамасы естен тану үстамасына жалғасады. Науқастың қолы көгіс тартады, демалысы жиілеп, тереңдейді. (Ескерту: Емшек сүтін ембеген балалар безгекпен тым жиі ауырады).

39-40С
бас айналу, құсу
галлюцинация, қалтырау
тахикардия

Диф.диагностика:
клиникалық көріністермен
эпидемиологиялық мәліметтермен
лабораторлы тексерумен

Емі

Этиотропты:
патогенетикалық
симптоматикалық
рецидивтерге қарсы

Этиотропты емді гематотропты препараттардан бастайды (хинин, артемицин, хлоронил, прогуанил, фансидар)

Аурудың соңы
сауығу
резидуальды өзгерістер қалыптасу
өлім (көбінесе тропикалық безгекте)

Диспансеризация
Безгекпен

ауырып болғандар және эндемиялық ошақтардан келген адамдарға 3 ай бойы диспансерлік бақылау жүргізіледі.
Егер сіз безгекпен ауырдым-ау деп сезіктенсеңіз немесе қызба ұстамасы жиі қайталай берсе, мүмкіндігінше қанды тексерту үшін емдеу мекемесіне барыңыз. Безгектің фальципарум деп аталатын аса қауіпті түрлері тараған жерде жедел түрде емдеуді бастаңыз.
Егер сіз безгекпен ауыру деңгейі жоғары ауданда тұрсаңыз, кез келген ыстықтың себепсіз көтерілуіне безгектің белгісі ретінде қараңыз. Безгекке қарсы өзіңіз тұрған жерде жақсы ем болып жүрген дәрілерді қабылдаңыз.
Егер дәрі ішкеннен кейін тәуірірек бола бастасаңыз, бірақ, қызба бірнеше күннен кейін қайталаса, онда, мүмкін, сізге дәріні алмастырып, басқасын ішуге тура келетін шығар. Бұл женінде жақын маңдағы емдеу мекемесінен кеңес алыңыз.
Егер безгекпен ауыратын адам талып қала берсе немесе менингиттің басқа да белгілері байқалса, онда бұл адамда церебральды безгек болуы мүмкін Бірден безгекке қарсы дәрі шанышыңыз.

Алдын алу жолдары
Anopheles albimanus масасы адам қолын шағуда. Бұл маса

безгек тасушы және маса дәрілері безгектен қорғанудың бірден бір шешімі.
Безгек ыстық жаңбырлы маусымдарда жиі болады. Бірақ күш-жігер жұмсап, оны болдырмауға болады. Барлық алдын алу шаралары жедел іске асырылуға тиіс
Өзіңізді шыбын-шіркей, масадан аулақ ұстаңыз. Олар жоқ жерге немесе масаханада үйықтаңыз. Баланың бесігін маса кірмеу үшін жұқа матамен жауып қою керек.
Безгектен сезіктенсеңіз жедел емдеуге кірісіңіз. Сіз емделіп, сауыққаннан кейін сізді шаққан шіркей басқаға ауруды таратпайды
Осы ауруды емдейтін органдармен, олардың өкілдері сіздің ауылыңызға келген кезде, ынтымақтасып жұмыс істеңіз. Егер сіздің отбасы мүшелерінің бірінің ыстығы көтерілсе, оларға бұл жөнінде хабарлап, айтыңыз және олардың қан алып, анализ жасауына мүмкіндік жасаңыз.
Шіркейлерді және оның ұрықтарын құртыңыз. Шіркейлер лас суда тез көбейеді. Тоғандарды, шұңқырларды, лас су жиналып қалатын ескі банк немесе құтыларды тазартыңыз. Шіркейлер көбеюі мүмкін барлық су тоғандарын немесе батпақты құрғатыңыз. Құмдарды бамбук қадаларымен толтырыңыз.
Безгекке қарсы дәрілерді ұдайы пайдалану арқылы безгекті болдырмауға болады немесе оның таралуын елеулі түрде азайтуға болады.
Безгекті шеттен енгізуге қарсы шаралар
Аурулар мен паразит тасымалдаушыларды уақытында айқындап емдеу
Химиопрофилактика және этиотропты препараттар:
Безгек ұстамасының тоқтауына
тасымалдаушылық қалыптасуына қарсы.

Пайдаланылған әдебиеттер

Амебиаз и борьба с ним. // Бюллетень ВОЗ - 1985, №3, с.1-9.
2. Гинецинская Т.А., Добровольский А.А. Частная паразитология. Москва, “Высшая школа”, 1978,302 с.
3. Горбунова Ю.П. Лабораторная диагностика кишечных протозоозов. //ЦИУВ, Москва, 1989, 34 с.
4. Лейтман М.З. Амебиаз, кокцидиоидоз и балантидиаз. Ташкент, “Медицина”, 1968, 186 с.
5. Ляшенко Ю.И., Иванов А.И. Смешанные инфекции. Москва, “Медицина”, 1989, 235 с
7. Руководство по тропическим болезням. Амебиаз. //Под ред. А.Я.Лысенко., 1983.
8. Акимушкин И.И. Мир животных: Беспозвоночные. Ископаемые животные. - М.: Мысль, 1998. – 382 с.
9. Карузина И.П. Биология. – М.: Медицина, 1972 – 352 с.
10. Популярная медицинская энциклопедия. Гл. ред. В.И. Покровский – 3-е изд. – В одном томе. - М.: Советская энциклопедия, 1991 – 688 с.
11. Шахмирданов А.З. Курс лекций, прочитанный в ММУ №30 [на правах рукописи] 2000 г
http://www.antibiotic.ru/rus/all/metod/amebiaz/
http://www.infectology.ru/nosology/parasitic/protozoal/amebiasis.aspx