Тақырыбы : Дерматоздарды ң ауыз қуысындағы көрінісі. Қызыл жалпақ

патогенезі, клиникасы, диагностикасы, салыстырмалы диагностикасы, емі
Лектор м.ғ.к. Садықова Г.М.

диагностикасы, салыстырмалы диагностикасы, емі.
Қызыл жегі. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, диагностикасы,

салыстырмалы диагностикасы, емі.
Күлбіреуік. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, диагностикасы, салыстырмалы диагностикасы, емі.

Дәрістің жоспары:

Қызыл жалпақ теміреткі
Жабынды тіндерді зақымдайтын созылмалы ауру;
Клиникалық көрінісі

теріде және кілегей қабықта көрінеді;
Қызыл жалпақ теміреткі кезінде ауыз қуысы кілегей қабығы терінің зақымдануымен бірге сипатталуы мүмкін немесе жеке дара кілегей қабықта пайда болады .

– тері мен кілегей қабықты аймақтардың беті мүйізгектенетін папулалар шығуымен

сипатталатын қабынбалы ауру. Ауыз кілегей қабығы ауруларының ішінде қызыл жалпақ теміреткі жиі кездеседі және 50-75% құрайды.Ауру көпфакторлы болып келеді.
Стрестік реакция
Қант диабеті
Гипертониялық аурулар- қан қысымының көтерілуі
Тұқым қуалаушылық.

Қызыл жалпақ теміреткі - Красный плоский лишай (Lichen rubber plunus) -

жасуша ішінде пайда болатын фильтрлеуші вирустар.
Нейрогенді теория – истерия, невростения,

вегетоневроз.
Иммунологиялық теория –Т жасушалық бөлімнің бұзылуы, Т лимфоциттердің қызметінің төмендеуі.
Кейбір авторлар ҚЖТ аутоиммундық аурулар қатарына жатқызады. Бұл теория бойынша ҚЖТ туындауына Лангерганс жасушаларының орны маңызды болып келеді, себебі Т жасушаларға аутоантиген тасымалдаушы және қабынуға қарсы цитокинді өндіруші қызметі төмендейді.

Этиологиясы және патогенезі

– Гиперкератотическая
Буллезді – буллезная
Атипиялық - атипичная

В.М. Пашков ұсынған

қызыл жалпақ теміреткінің жүйесі

түрлі суреттер құрайды –шілтер, шық, папоротник жапырағы т,б.
Папула беттері мүйізгектенген
Кілегей

қабықтан сәл жоғары орналасады.

Біріншілік зақымдану бөртпелері

қабықтың түсінің өзгеруі, зақымдалған ошақта сезімталдықтың төмендеуі
Кілегей қабықта диаметрі

0,2 ден 2-3 мм дейінгі ақ-сұр түстес, әртүрлі суреттермен өрнектелген кілегей қабық бүтіндігі бұзылмаған аймақтарда ұртта, ретромолярлы кеңістікте, ерінде, тілдің бүйір бетінде орналасқан папулалар
Папула қоршаған тіндерден сәл көтеріңкі орналасады.

ҚЖТ әдеттегі түрі

вакуольді дистрофиясы байқалады.
Эпителий астында негізінен лимфоциттерден және плазматикалық жасушалардан

тұратын диффузды қабыну инфильтраты орналасады.

Патогистологиялық көрінісі

сезімі.
Қызарған кілегей қабықта көлемі 2мм-ге жуық ақ-сұр түстес көптеген

папулалар анықталады.
Папулалар бір -бірімен қосыла түрлі суретті өрнек құрайды.
Эпителийдің бүтіндігі бұзылғаны байқалмайды.
 Лимфа түйіндерін сипап тексергенде ауырады.

Жалқықты қызарған түрінің клиникалық көрінісі

бүтіндігі бұзылған. Нағыз кілегейлі қабатта қабынбалы жалқық анықталады.
Әртүрлі көлемдегі

дүрыс пішінсіз эрозиялар қатты ауырады, беті тығыз фибрин қабығымен жабылған. Эрозиямен қатар кейбір аймақтарда папулалы сурет сақталған.

Эрозиялы-жаралы түрі

түрінің салыстырмалы диагностикасы

аймақта диаметрлері 1-10 мм көпіршік немесе күлбірек бөрткендер пайда болып,

тез жарылып, эрозияға айналады. Қуысты элементтердің ішінде сарысулы немесе геморрагиялы (қанды) сұйық болады, кілегей қабықта сақталу уақыты бірнеше сағаттан екі тәулікке дейін.
Пайда болған эрозиялар тез жазылады. Аурудың буллезді түрінің ағымы әртүрлі болады, күлбірек бөрткендер бірнеше айдай шығып тұруы мүмкін, кейде папулалы бөрткендермен қатар, кейде олар шыққанға дейін немесе олар шыққаннан кейін пайда болады.

Буллезді түрі

зақымдану эрозияларынан, күлбіреуікшіден, ауыздың дәрілерден қабынуынан, лейкоплакия мен қызыл жегінің

эрозиялы-жаралы түрлерінен, қайталамалы герпестен ажырата білу керек.

Салыстырмалы диагностикасы

лабораториялық тесттер (ИФА, РТМЛ, РБТ, ТДТК және т.б.)

ҚЖТ барлық түрлері

кезінде қолданылатын қосымша тексеру әдістері

фитотерапия, хирургиялық әдіс
Ауыз қуысындағы қабыну ошағын жою
Анықталған жалпы ілеспелі

ауруларды емдеу, ауыз қуысын сауықтандыру
Сенсибилизациялау терапиясы
Ағзаның резистеттілігін жоғарлату
Стресстік жағдайды жою немесе болдырмау, диспансерлік бақылау

ҚЖТ емі

сипатталатын ауру, сондықтан оны қазіргі кезде коллагеноздар тобына жатқызады және

екі түрін ажыратады:
1.созылмалы ошақты немесе дискоидты қызыл жегі (хроническая очаговая или дискоидная красная волчанка);
2.жедел ағымды немесе жүйелі қызыл жегі (острая или системная красная волчанка).

Жүйелі қызыл жегі

ауру инфекциялық немесе басқа агенттерге организмнің сенсибилизациялануы нәтижесінде дамитын аутоиммунды

патологиялық үрдістер қатарына жатады. Аурудың туындауына итермелеуші немесе арандатушы факторлар – күн сәулесіне (көбіне күлгін сәулеге) жоғары сезімталдық, организмдегі инфекция көздері, ауыр күйзеліс жағдайы, суыққа шалдығу және б.
Созылмалы дискоидты қызыл жегі терінің ашық күн сәулесі әсеріне көбірек ұшырайтын аймақтарын жарақаттайды, сондықтан көбінесе бет терісінде, төменгі ерін жиегінде, құлақтар қалқандарында, ал 2,2% жағдайда ауыз кілегейлі қабығында орналасады. Бет терісінде эритемалы ошақтар мұрын қырында және екі ұртта көбелек пішінінде орналасады (1-сурет).

Себептері

бөртпелер

ұшырайтын аймақтарын жарақаттайды, сондықтан көбінесе бет терісінде, төменгі ерін жиегінде,

құлақтар қалқандарында, ал 2,2% жағдайда ауыз кілегейлі қабығында орналасады. Бет терісінде эритемалы ошақтар мұрын қырында және екі ұртта көбелек пішінінде орналасады (1-сурет). Көп кешікпей эритемалы ошақтың беті гиперкератозданады және орталық бөлігінде атрофиялану үрдісі орын алады. Қызыл жегінің осы үш негізгі классикалық клиникалық белгілерімен қатар қосымша белгілері де (инфильтраттану, телеангиэктозиялар, пигментациялану) қатар байқалуы мүмкін.
Ошақты қызыл жегі кезінде еріндер жиегінің жарақаттануының әдеттегі (типичная), жалқықтана-қызарған (экссудативно-гиперемическая), толығымен атрофияланбайтын ( без клинически выраженной атрофии), эрозиялы-жаралы (эрозивно-язвенная) және терең (глубокая форма) түрлерін ал ауыз кілегейлі қабығының жарақаттануының үш түрін (әдеттегі, жалқықтана-қызарған, эрозиялы-жаралы) ажыратады (Б.М. Пашков, Б.Г. Стоянов, А. Л. Машкиллейсон, 1970).

Созылмалы дискоидты ҚЖ

жалқықтана-қызарған (экссудативно-гиперемическая), толығымен атрофияланбайтын ( без клинически выраженной атрофии), эрозиялы-жаралы

(эрозивно-язвенная) және терең (глубокая форма) түрлерін, ал ауыз кілегейлі қабығының жарақаттануының үш түрін (әдеттегі, жалқықтана-қызарған, эрозиялы-жаралы) ажыратады (Б.М. Пашков, Б.Г. Стоянов, А. Л. Машкиллейсон, 1970).

қызыл жегі -ағымы өте ауыр күрделі аурулар қатарына жатады және

кенеттен дене қызуының көтерілуімен, буындардың қатты сырқырауымен, әлсіздік дамуымен, ішкі ағзалардың жарақаттануымен (полисерозит, эндокардит, гломерулонефрит, асқазан-ішек жолы қабынуы) сипатталады Ауру өте жедел және жеделдеу ағыммен дамуы мүмкін.

қабығының өзгерістері байқалады. Олардың көпшілігінің таңдай, ұрт кілегейлі қабығында және

қызылиектерінде кішкене немесе үлкен көлемді іркіле-қызарған ошақтар пайда болады, беттері бірде фибринді, бірде геморрагиялық қақпен жабылады. Кейде әртүрлі көлемді іші қанға толы ошақтар немесе қуысты бөрткендер пайда болуы мүмкін. Тері бетінде қызара домбыққан ошақтар, күлбіреуікке және түйінді эритемаға ұқсас бөрткендер пайда болады.

жағдайда еріннің актиндік және экземалы қабынуларынан, Манганотти хейлитінен ажырата білу

керек.
Аурудың диагнозы тері мен ішкі ағзалардың жарақаттану ерекшеліктеріне, қан құрамында және сүйектен алынған пунктатта қызыл жегі жасушаларын ( LE жасушалары) және феноменін ( LE феномені) анықтау мүмкіндігіне негізделе отырып қойылады. LE жасушалары – ядролары жасушаның орталық бөлігінен ауытқып шеткей орналасқан гранулоциттер, ал LE феномені (розеткалар) – жасушалардың бұзылуы нәтижесінде сыртқа шығып, топтаса орналасқан гранулоциттер ядролары.

ҚЖ салыстырмалы диагностикасы

қызарған аймақтарында біраз уақыттан кейін тыртықтар пайда болады.)
эритроциттер санының

азаюы, қан анализінде лейкоциттер мен тромбоциттер
Сәулеге жоғары сезімталдық
Ауыз қуысы кілегей қабығында,тамақ, мұрын ішінде эрозиялардың пайда болуы
артрит – екі немесе одан көп буындардың зақымдануы
плеврит/перикардит
Бүйректердің зықымдануы– кіші дәретінде ақуыздардың болуы
Мидың зақымдануы , психоз

ҚЖ жүйелік критерийі

акантолитичекая пузырчатка) ағымы өте ауыр, эпидермистің мальпигиев, ал ауыз кілегейлі

қабығының тікенекті қабаты жасушаларының акантолизденуге ұшырауынан қабыну үрдісінсіз көлемдері әртүрлі (0,5 см-5,0 см дейін) күлбіреуік бөрткендердің пайда болуымен және олардың жарылуы нәтижесінде эрозиялы ошақтардың дамуымен сипатталатын буллезді дерматоз.

КҮЛБІРЕУІК

су және тұз алмасуы бұзылуы туралы теориялар дәлелденбеген. Қазіргі кезде

көбірек дәлелдене бастаған – вирустық және аутоиммундық теориялар.
Науқастардың қанында тікенекті қабаттың жасушааралық заты тектес айналымда жүрген JgG типті антиденелердің анықталуы аурудың аутоиммундық механизмін көрсетеді және титрі аурудың ауырлығына байланысты жоғарлайды.

Этиологиясы

ажыратады: қарапайым немесе тұрпайы (вульгарная), вегетациялаушы (вегетирующая), жапыраққа ұқсас (листовидная)

және қайызды немесе эритемалы (себорейная или эритематозная) күлбіреуікше. Осылардың ішінде жиі кездесетін және дәрігер-стоматологтардың жадында болатын түрі – тұрпайы күлбіреуікше. Себебі, ол ауыз кілегейлі қабығын жиі жарақаттайды. Көпшілік жағдайда патологиялық үрдіс ауыз ішінде басталып, теріге және басқа да кілегейлі қабықтарға ауысады. Бұл патологиялық үрдіс теріден басталған жағдайдың өзінде де, ауыз кілегейлі қабығы міндетті түрде жарақаттануға ұшырайды.

және ұзақ уақыт (бірнеше айдан 1-2 жылға дейін) аурудың бірден-бір

белгісі болуы мүмкін. Көрер көзге өзгермеген ауыз кілегейлі қабығына қабығы жұқа және болбыр,жұмыртқаның ішкі қабығына ұқсас, көлемі әртүрлі эпителий ішінде құрылған бір немесе екі-үш күлбіреуік бөрткен шығып, көп кешікпей жарылып, аса терең емес эрозиялы ошақтарға айналады. Эрозия бетіндегі күлбіреуік қабығы ақшыл-сұр түсті өлі-етті қаққа айналады немесе сыдырылып түсіп, эрозия жиектерінде эпителий үзіктері түрінде сақталады.

Тұрпайы күлбіреуікшенің клиникасы

аз, эрозия ошақтары тез жазылады, Никольский симптомы кейде теріс немесе

әлсіз дәрежеде оң болуы мүмкін, жақпа-таңбалардағы эпителий жасушалардың 30% акантолизденуге ұшыраған. Бұл кезеңнің ұзақтығы әр науқастарда әртүрлі болады, 2-3 айдан 6-7 айға, кейде 1-2 жылға дейін созылуы мүмкін (біз кездестірген жағдайлар). Кейде күлбіреуік бөрткендердің алғаш конъюктиваға немесе ерін жиектеріне шығуына байланысты аурудың диагнозы дұрыс нақтыланбайды, «конъюктиваның немесе ерін қабынуы» деген диагнозбен науқас ұзақ және нәтижесіз емделеді

Акантолиздеуші күлбіреуікшенің дамуының үш кезеңін ажыратады:

дене қызуы да аздап көтерілуі мүмкін, ауыз кілегейлі қабығына шыққан

көптеген күлбіреуік бөрткендер жарылып, ауыз іші «жалаңаш эрозиялы» аймаққа айналады, ас қабылдау және сөйлеу қиындайды. Еріндер жиегіне, теріге шыққан көптеген күлбіреуіктерден дамыған эрозиялар беттері сарысулы немесе қанды-сарысулы қабықшалармен жабылады. Екіншілік инфекциямен асқынбаған жағдайда аймақтық лимфа түйіндері ұлғаймайды. Бұл кезеңде Никольский симптомы барлық жағдайда оң болады және жағынды-таңбаларда акантолизденуге ұшыраған жасушалар саны басым болады;

қайтып, эрозиялы ошақтар тыртықтанбай жазыла бастайды, Никольский симптомы теріс, акантолизденген

жасушалардың саны аз немесе анықталмауы мүмкін. Кілегейлі қабықтың аздап домбығуы, түсінің көкшілденуі және күңгірттігі бірнеше аптадай сақталуы мүмкін. Ауыру сезімі көп мазаламайды, сілекей бөлінуі қалыпқа келе бастайды. Бұл кезде кортикостероидтарды қолданып емдеу жүргізгенде орын алады.

сипатталады, жасушааралық заттар мен жасушааралық көпіршелердің еріп кетуі нәтижесінде, жасушааралық

байланыстар үзіліп, араларында сұйыққа толы саңылаулар пайда болып, біртіндеп үлкен қуыстарға немесе күлбіреуікке айналады. Күлбіреуіктер мен эрозиялардың табаны акантолизденген жасушалардан тұрады.

табанынан алынған қырмада деструкциялық өзгеріске ұшыраған эпителий жасушалары анықталады. Алғаш

рет бұл жасушаларды Тцанк (1947) сипаттаған және «акантолизденген күлбіреуікше жасушалары» деп атаған. Акантолизденген жасушаларға төмендегідей морфологиялық ерекшеліктер тән: олардың көлемі тікенекті қабаттың қалыпты жасушаларының көлемінен кішірек, пішіндері домалақ, ядросы жасушаның 1/3-2/3 бөлігін алып жатады және борпылдақтау келеді, ішінде 1-6 жарықтау нуклеолары бар; цитоплазмасы қос қабатты (ішкі ядро төңірегіндегі қабат ашықтау боялған, ал шеткі қабат – қою-көк түсті).

диагностикасы

цитостатиктерді енгізіп, қалыптасқан үлгімен жүргізеді.
Бұл аурудың барысы соңғы уақытқа дейін

өте ауыр болатын. Кортикостероидтарды қолданып емдеу қалыптасқанға дейін науқастар бірнеше аптадан немесе бірнеше айдан кейін қайтыс болатын. Қазіргі кезде пайдаланылып жүрген кортикостероидтар: преднизолон, метилпреднизолон (метипред, урбазон), дексаметазон (дексазон), триамцинолон (полькортолон, кенакорт), цитостатиктер (метотрексат, колхицин) науқастар өмірін біраз жылға ұзартуға мүмкіндік берді.

ЕМІ

қарсы дәрілерді, кортикостероидты жақпамайларды қолданып, эрозия ошақтарының екіншілік инфекциямен асқынбауын,

тезірек жазылуын қамтамасыз ететін емдеу шараларын жүргізеді. Саңырауқұлақтарға қарсы дәрілерді қолдануды да ұмытпау керек.