Тақырыбы: Етістіктің шақтары.

жүзеге асу мезгілі, уақыты болады. Қимылдың өту кезеңі сөйлеушінің хабарлау

кезімен немесе сөйлеп тұрған сәтпен айқындалады. Сөйлеп тұрған сәтке байланысты қимылдың ету мезгілін білдіру етістіктің шағы деп аталады.

болып жатқанын, не дағдылы түрде болып тұратынын білдіреді. Мысалы, “келе

жатыр”, “оқып отыр”, “жел соғады”.

арқылы немесе негізгі етістіктерге осы қалып етістіктердің тіркесіп, жіктеліп келуі

арқылы жасалады.

ауыспалы
осы шақ
құс ұшады,
мал төлдейді,
су ағады,
от жанады
Ауыспалы ОШ
-а, -е, -й
Жұрнақтары
көсемшелерге
Ж.ж. қосылу арқ.
мысалы: жаз-а-мын, үз-е-мін

болып өткенін білдіретін етістіктің шақтарының бір түрі.

І, ІІ ж.ж. + арқ.
мысалы: бар- ды- м, бар-ды-ң
Бұрынғы өткен

шақ
а) есімше ф-масының –ған, -ген, -қан, -кен түріне ж.ж.+арқ.
мысалы: ал- ған- мын, жап- қан- сың, кел- ген- біз,
білген жоқпын, берген емеспіз
Ә) – ып, -іп, -п жұрнақтары көсемшеге І, ІІ, ІІІ ж. Ж.ж. + арқ.
мысалы: көр- іп-пін, жаз- ып- сың, тыңда- п- ты, іл-ме-п-сің, жаз-ба-п-ты
БӨШ –қан, -кен, -ған, -ген, -ып, -іп, -п жіктеліп те қолд.

барып жіктеу арқ.
мысалы:
І. Бар- а-тын-мын бар-а-тын-быз
ІІ. Бар- а-тын-сың бар-а-тын-сыңдар

бар-а-тын-сыз бар-а-тын-сыздар
ІІІ. Бар-а-тын бар-а-тын

білдіретін етістік шағы.
Автобус уақытында келеді.
Ол оқуға бармақ.

отыр-ар

2. МКШ – мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек
М: мен

келмекпін. Сен келмексің, ол келмек.

3. АКШ
М: Мен ертең сағат 7-де тұрамын.
(құс ұшады, ол орысша сөйлейді)