Слайд 1
Тақырыбы: Күйзеліс туралі Г. Сельенің ілімі.
Эмоциялық стресс
Орындаған:
Қылышбеков Е.
Тексерген: Ибраева С.С.
Группа: 202 ОМ
“Астана медицина университеті”АҚ
Физиология кафедрасы
Слайд 2I Кіріспе:
1.Күйзеліс туралы түсінік
II Негізгі бөлім:
1.Күйзелістің пайда болуына әсер ететін
факторлар.
2.Г.Сельенің стресс туралы ілімі
3. Күйзеліс кезеңдері
4. Күйзеліс реакцияларының реттелуі, күйзеліс
кезіндегі адамның мінез –құлқының өзгерістері
5.Төтенше факторлар әсерінен организм реакцияларының бейімделуі
6..Эмоциялық стресс
7. Күйзелістің организм тіршілігіндегі маңызы.
III Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
.
Жоспар:
Слайд 3Күйзеліс
«Күйзеліс " (ағылш.stress-ауыртпалық,күш түсу)-деп қоршаған ортаның кез келген қолайсыз әсерлеріне
организмнің арнайыланбаған бірбеткей серпелістермен жауап қайтаруымен көрінетін,оның қорғану-бейімделу мүмкіншіліктерінің жаңа
деңгейде қалыптасуын айтады.
Күйзеліс бір жағынан организмнің қорғаныс жүйелерін шындау, жаттықтыру . Ол негізінен психиологиялық әсерленіс
Слайд 4Күйзеліс түрлері
Жақсы стресс организмнің қорғаныс жүйесі ешқандай шығынсыз атқарылады(шабыт,көтеріңкі көңіл,
нұрлану)
Эустресс
Дистресс
Артық күш, зақымдаушы организмнің зиян шегуі
Слайд 5Әсер ететін факторлар
Физикалық әсер (ыстық немесе суық температуралар, йондағыш сәулелер,
электр соққы, жарақат,ауыр қол жұмыстарын атқару т.с.с. );
Химиялық әсерлер
(
улы химиялық заттар, гипоксия т.б. );
Биологиялық әсерлер ( жұқпалар, вирустар, микробтардың уыттары, жәндіктердің улары т.б. );
Психогендік (жан-дүниелік жарақаттар, күйзелістер, ауыр қайғы-қасіреттер, көңіл-күй толқулары );
Слайд 6«Күйзеліс "атауын медицинаға Канада ғалымы Ганс Селье алғаш XX ғ.60-шы
жылдары енгізді.
Слайд 7 Бұл ғалымның байқауы бойынша әсер еткен қолайсыз ықпалдардың түріне
қарамай оларға организм әрқашан бірбеткей жауап қайтарады. Бұл кезде:
Айырша без
бен лимфалық түйіндердің кері дамуы.
Бүйрек үсті бездерінің гипертрофиясы.
Асқазан мен ұлтабардың шырышты қабықтарында ойық жаралар дамуы.
Қанда нейтрофильдер көбейіп,эозинофильдер мен лимфоциттердің азаюы.
Тіндерге зат алмасуларының өзгерістері байқалады.
Слайд 8Г.Сельенің пікірі бойынша кез келген стрессор алдыңғы гипофизге әсер етіп,онда
кортикотропин түзіліп шығуын күшейтеді.Ол өз алдына бүйрек үсті бездерінің сыртқы
қабатына әсер етіп,глюкокортикоидтық гормондардың өндірілуін арттырады.Осыдан қолайсыз ықпалдардың әсерлеріне организмнің төзімділігі көтеріледі.Мәселен,жануарлардың алдыңғы гипофизін немесе бүйрек үсті бездерін сылып тастағанда,кез келген ықпалдарңа олардың төзімділігі қатты азайып,бұл жануарлар тез өліп қалады.Ал,жануарларға алдын ала кортикотропин немесе глюкокортикоидтық гормон (гидрокортизон,кортизон,преднизолон т.с.с)енгізіп,содан кейін оларға химиялық улы зат енгізсе немесе оларды жарақаттаса,онда бұл көрсетілген ықпалдарға деген жануарлардың төзімділігі артады.Сол себептен кортикотропин мен глюкокортикоидтық гормондарды адаптациялық гормондар деп атайды.
Г.Сельенің пікірі
Слайд 9 Осыған байланысты стрессті Г.Селье жалпы адаптациялық синдром деп жариялады.Бұл
синдром 3 кезеңде өтеді:
Адаптациялық синдром
Абыржу
Төзімділік
Қалжырау
Слайд 10Абыржу кезеңі талықсу (шок) және оған қарсы кездерден турады. Шок
кезіндеорталық жүйке жүйесінде шалық пайда болады, жабырқау, гипотермия мембрананың өткізгіш
қасиеті мен зат алмасу нашарлайды.
Слайд 11Төзімділік кезеңі
Әркелкі зиянды түрткілер әсер еткендегі организмнің орнықты күйін
көрсетеді, яғни оларға төтеп беретін қасиеті. Бұл кезеңде бүйрек үсті
бездерінің гипертрофиясы байқалады,кортикостероидтардың түзілуі артады,глюконеогенез күшейеді.Бұл кезде өзгерген сыртқы ортаның жағдайларына организмнің бейімделу мүмкіншілігі ең жоғарғы деңгейге көтеріледі.
Слайд 12Төзімділік кезеңінің түрлері
Қоршаған ортаның тек белгілі түрткілерінде ғана байқалады.
Ол кейбір жұқпалы аурулардан немесе жасанды иммунизациядан кейін пайда болады.
Сонымен бірге ортаның белгілі бір түрткілеріне (биік таулы жерде, суықтықта,күшті жүктемелерге)бейімделіс кезінде туады.
Табиғаты әралуан көптеген түрткілердің төтенше әсерлеріне организмнің тұрақтылығын айтады. Бұл ғарышкер, ұшқыштардың орасан жүктемелері кезінде байқалады. Организмнің зиянды әсерлерге жауаптары, іс атқарылатын деңгейіне қарамастан, біртұтас жүйелік әсерленіс түрінде қалыптасады. Ол өз ықпалын ағзалар мен тіндерге жүйке және сөліністік жүйелер арқылы жеткізеді.
Арнамалы төзімділік
Бейарнамалы төзімділік
Слайд 13Қалжырау
Қалжырау сатысында организмнің тіршілік мүмкіншіліктері таусылады,бүйрек үсті бездерінің сыртқы
қабаты азаяды,артериялық қысым төмендейді,нәруыздардың ыдырауы артады,дене қысымы төмендейді,гипогликемия байқалады.
Слайд 14Қазіргі көзқарастар бойынша стресс жүйке жүйесі мен эндокриндік бездердің қатысуымен
дамитын организмнің күрделі жүйкелік –сұйықтық серпілісі.Бұл серпіліс дамуында орталық жүйке
жүйесі,мидың сыртқы қыртысы,гиппокамп,лимбикалық жүйе,мидың торлы құрылымы,гипоталамус т.б. Мидың құрылымдары,шеткері жүйкелер мен дербес (вегетативтік) жүйке жүйелері қатысады.көптеген қолайсыз ықпалдардың организмге әсері жүйкелік –рефлекстік жолдамен болады. Сыртқы және ішкі қабылдағыштардан (рецепторлардан) жүйкелік серпіндер орталық жүйке жүйесіне түсіп, ми қызметтерінің өзгерістеріне әкеледі.
Слайд 15Стресске әдетте адамда үрей, абыржу жағдайлар туындайды, олар шабуылшы немесе
қорғаушы сияқты белсенді әрекетке автоматты әзірлеу болып табылады. Бұндай дайындық
организмде әрқашан,стресске болатын реакцияға тәуелсіз және ешқандай физиқалык әрекет болмаса да, жүзеге асарылады.
Организмді жоғары дайындыққа алып келетін Вегетатативті жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімінің мобилизациясы қауіпсіз болып табылады
Олар:
Жүректің жиілеп соғады
Қан қысымы көтеріледі
Бұлшықеттерге күш түседі
Адам организмінің стресске реакциясы
Слайд 16Стресс реакциялары
Жағымсыз факторлар
(стрессорлар) стресстiң реакцияларын туындатады, яғни
стресс жағдайын
Адам өзгерген жағдайға саналы немесе санасыз түрде қалыптасуға әрекеттенеді.
содан соң теңестіру немесе бейімделу басталады. Адамда пайда болған жағдайға тепе теідік қалыптасады және стресс ешқандай зардап бермейді , немесе оған бейімделмейді – яғни бұл жағдай жағымсыз бейімделу деп аталады. Солардың салдарынан әр түрлі психикалық және физикалық ауытқулар пайда болады.
Слайд 17Басқаша айтқанда стресс ұзақ уақытқа созылады немесе жиі пайда болады.
Жиі стресстер организмдің бейімделу қорғаныс жүйесіні жұқаруына алып келеді, яғни
олар өз кезегінде психосоматикалық аурулардың себебі болып табылады.
Слайд 18Енжарлық
Ол организмнің бейімделу резерві төмен және оның стресске
карсы тура алмайтын адамдарда көрінеді. Әлсіздік, үмітсіздік ,депресия жағдайлары туындайды.
Алайда мұндай стресс реакциясы уақытша болады.
Слайд 19Стресстен белсенді қорғану
Адам көңіл тепе теңдігін яғни денскаулығын жақсарту
үшін жұмыс саласын өзгертеді және өзіне пайда әкелетін спорт, музыка,
бақта жұмыс істеу коллекция жасаумен шұғылданады. Босаңсу Адам организмінің психикалық болсын, физикалық болсын табиғи бейімделуін жоғарлатады. Бұл реакциялар өте әсерлi.
Слайд 20Күйзелісті жағдайда бүйрек бездері қанға қуатты гормондарды айдайды, оны бүкіл
ағзаға жайып жібереді. Ол қан қысымын көтереді, тамырдың соғысы мен
тыныс алуды жиілетеді, бұлшық еттері тартылады, бауыр қанға қантты көбірек жібереді. Бұлар адамның есте сақтау қабілетін әлсіретеді, тез шаршап-шалдығатын күйге түсіреді, неше түрлі сұмдық ойлар басына келіп, ұйқысы қашады. Бұлшық еттерінің босаңсып, бастың ауруы, жыныстық дәрменсіздік пен тері ауруының мазалауы да сарыуайымнан арыла алмаудан болады. Күйзеліс кезінде ағзадағы дәрумендер жедел жойылады, кейін орнын толтыру қиынға соғады.
Слайд 21Эмоциялық стрессті зерттеу невроздарды емдеу істеріне көмектеседі. Сондықтан ұзақ және
тиімді психофармокологиялық емдеу психиканы зақымдаушы әсерлердің эмоциялық зерде,ізжазбасын өшіріп,толық немесе
жартылай психикалық іс-әрекетті қалпына келтіреді.Сонымен бірге нәтижелі емгерліктің алғы шартты-мидың өзінің өтеміс тетіктерін белсендіріп, дерттену сәттерін жою немесе шектеу
Слайд 22Сонымен,стресс дамуына әкелетін жағымсыз ықпалдар ұдайы өзгеріп тұратын қоршаған ортаның
жағдайларына организмнің бейімделу мүмкіншіліктерін арттырады.Бұл кезде организмнің төзімділігі әсер етуші
ықпалға емес,көптеген басқа жағымсыз әсерлерге де жоғарылайды.Былайша айтқанда,бір жағымсыз ықпалдан кейін екінші қолайсыз ықпалдың зиянды әсері әлсірейді. Сонымен қатар стресс бір жағынан адамның тіршілігіне маңызды адаптациялық әсер етсе , екіншіден көптеген жұқпалы емес аурулардың дамуына әкелетіндігі байқалады.
Қорытынды
Слайд 23“Адам физиологиясы” Х.Қ. Сатбаева., А.А. Өтепбергенов., Ж.Б.Нілдібаев. Алматы 2005
“Основый физиологи
человка” Н.А.Агаджанян. И.Г.Власова., Н.В.Ермакова., В.И.Торшин.
Патофизиология.Ә.Нұрмағамбетов А.2007 жыл.
Денсаулық журналы,2005 жыл.
www.rambler.ru
http://medichelp.ru
http://womenshealth.ru
Источник: журнал
"Качество жизни. Профилактика. " № 6 ноябрь-декабрь 2003 www.profilaktika.ru
Пайдаланылған әдебиеттер