Тақырыбы: Ветеринария тәжірибесінде қолданылатын биопрепараттар Қазақстан

министрлігі С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Орындаған:Асқырбай Нұрзат
Тексерген: Кожахметова Д.Д.

өсімдіктердің түрлі ауруларын анықтауда, оларды емдеу және алдын ала сақтандыру

мақсатында қолданылатын ерекше биологиялық қосылыстар. Биологиялық препараттар тірі ағзалардың тіршілік жағдайын жақсартып, олардан алынатын өнімдерді көбейтуде маңызы зор. Биологиялық препараттарға вакциналар, сарысулар, микроағзалардан өндірілетін антибиотиктер, ферменттер, тағы басқа биологиялық активті заттар жатады. Мысалы, вакциналар түрлі аурулардан сақтандыру үшін де кеңінен пайдаланылады. Оның сарысуға қарағанда ағзадағы иммундық қасиеттерді ұзақ уақыт сақтап қалатын қасиеті бар. Биологиялық препараттар егіншілікте егіс дақылдарын аурудан қорғап, олардың өнімділігін арттыруға едәуір көмегін тигізеді. Мысалы, микробтардан даярланатын азотобактерин, нитрагин препараттары атмосферадағы өсімдіктерге қажетті азотты сіңіреді. Бұл азот тыңайтқыштарын үнемдеуге көмектеседі.

сақтану және олардың иммундық қасиетін арттыру үшін егілетін препараттар. Азиялық көшпелілер ежелгі

дәуірден-ақ адам мен малға шешекті, ешкіге кебенекті, сиырға алаөкпені егу арқылы оларды қатерлі аурулардан сақтандырып отырған.

Тірі вакцина — микробтардың уыттылығын әлсіретіп, ауру тудырғыш қабілетін жою, иммунитет қалыптастыру үшін алынады. Алғаш рет француз микробиологы Л. Пастер тірі вакцинаны түйнемеге (1881) және құтыру ауруына (1885) қарсы қолданды. Ал 1926 жылы француз ғалымдары А. Кальмет пен К. Гереннің ашқан тірітуберкулез (БЦЖ)  вакцинасы ғылымдағы үлкен жаңалық болды. Тірі вакциналар шешек, құтыру, оба, туляремия, т.б. ауруларға қарсы пайдаланылады.

Өлтірілген вакцина — микроорганизмдерді физикалық (қыздыру арқылы) және химиялық жолмен (фенол, ацетон және спиртпен өңдеу) өлтіру әдістері арқылы алынады. Бұлардың қорғаныштық қабілеті тірі вакцинаға қарағанда төмендеу болғандықтан бірнеше рет егіледі.

Химиялық вакцина — микроорганизмдерден бөлінетін активті антигендерден алынады. Бұл вакциналар паратиф, іш сүзегі, т.б. ауруларға қарсы пайдаланылады.Анатоксиндер — улы токсиндерді формалинмен өңдеу арқылы алынған усыз вакциналар. Бұларды алғаш рет (1923 — 1926) француз ғалымы Г. Рамон алды. Анатоксиндер дифтерия (күл), ботулизм, сіреспе, т.б. ауруларға қарсы қолданылады.

Ассоциацияланған вакцина — 2 — 3 ауруға бірден қолданылатын вакциналар. Мысалы, сиырларды қараталақ пен қарасан (эмкар) ауруына қарсы бір вакцинамен егіп тастау өте тиімді. Вакциналарды организмге әр түрлі әдіспен енгізеді. Мысалы, шешек, туберкулез вакцинасын тері үстіне (тырнап), полиомиелитке қарсы ауыздан, гриптікін танау қуысынан құяды. Сүзек, тырысқақ, топалаң, құтыру вакцинасын тері астына, қызылша мен қарасан вакцинасын бұлшық етке егеді. Вакцина егілген организмде ауруға қарсы иммунитет 2 — 3 аптадан кейін қалыптасып, бірнеше жылдар бойы сақталады.

ақуыздар.

Химиялық реакцияларды жеделдетеді.
Реакция түрлеріне

сай ферменттер 6 топқа
бөлінеді:

оксидоредуктазалар
трансферазалар
гидролазалар
лиазалар
изомеразалар
лигазалар.

немесе тоқтататын микробтар, өсімдіктер мен жануарлар жасушасынан алынатын органикалық зат; микроорганизмдермен, өсімдіктермен, жануарлармен микроорганизмдерді

және ісік жасушаларының дамуын басатын және жоятын заттар. Антибиотиктер төменгі молекуларлы қосылыс оның құрамына көміртегі-оттегі және сутегіден басқа азот (1 немесе 2 амин тобы түрінде) және 1 немесе 2 карбоксильді топтар енеді.

Синтетикалық және жартылай синтетикалық антибиотиктер – фторхинолондар –офлосацин, эноксацин, пефлоксацин және т.б., прокариоттардың ДНҚ-ның суперспирализациясына жауап беретін ДНҚ-гираза ферментінің активтігін ингибирлейді.

Өсімдік антибиотиктер – фитонцидтерді 1928ж. Б. Токин сипаттаған болатын; химимлық таза күйінде тұрақты емес, бунин, жалбыздан, шалғамнан, рафанин және т.б.

Жануартекті антибиотик заттар: осетрбалықтардан экмолин, эритроцттерден эритрин, лизоцим және интерферонның микробоцидтік әрекеті басым.

Бактериялардан алынатын антибиотиктерге - грамицидин, пиоцианин, субтилин, батцитрацин, полимиксин жатады.

топырақтағы күрделі фосфор қосылыстарын ерітіп, оны өсімдіктердің сіңіруіне жағдай жасайды. Биологиялық препараттардың

ішінде ең құндысы — ферменттер. Мысалы, амилаза, протеаза, пектиназа, целлюлоза және липаза ферменттерінен жасалған биологиялық препараттар мал ағзасындағы зат алмасуда ферменттер қатысуымен жүретін процестерге тікелей қатысып, азықтың жұғымдылығын арттырып, өнімділікті көбейтеді. Ал микроорганизмдерден алынатын амилоризин, амилосубтилин, протосубтилин, калдерин, пектиноворум биологиялық препараттары малдың ас қорыту жүйесінде азықпен бірге түскен күрделі көмірсулар қосылысын (крахмал, клетчатка, пектин заттар) ыдыратып, ағзаға оңай сіңетін көмірсулардың мөлшерін көбейтеді.

мал азықтық ашытқылар басқа микробтар пайдалана алмайтын көмірсутектердің (мұнай өнімдері)

күрделі қосылыстарымен қоректеніп, қоршаған ортада белоктың жиналуына көмектеседі, яғни олар ағза үшін жетіспейтін азот қосылыстарының (амин қышқылдары) көбеюін қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, микрооргнанизмдерден алынатын фитобактериомицин биологиялық препараттары өсімдіктердің бактериялық ауруларына қарсы қолданылады.

түрлі әсер етеді. Мысалы: микроорганизмдерден алынатын препараттар
Гризин препараты өсімдіктердегі ауру

қоздырғыш саңырауқұлақтарға қарсы қолданылады.
Триходермин препараты өсімдіктердің тамыр жүйесіндегі шірітуші микроағзаларды жою үшін пайдаланылады.
Биовит, кормогризин, бацитрацин, витамицин, комарин т.б. малдың салмағын арттырып, алынатын өнімдердің (сүт, ет т.б.) сапасын жақсартады.
Энтобактерин, дендробациллин, битоксибациллин, инсектин,боверин сібір жібек құртын, бау-бақша өсімдіктерін, жүзімді бүлдіретін зиянкес жәндіктерге індет туғызушы микроағзалардан алынады.
Биологиялық препараттардың құндылығы — олар химиялық препараттармен салыстырғанда, қоршаған ортаға ешбір зиянын тигізбейді.

кәсiпорындарда жануарларға арналған дәрiлiк заттарды, биологиялық препараттарды сақтау мен босату

кезiнде олардың қауiпсiздiгi мен қасиеттерiнiң сақталуын қамтамасыз ететiн үй-жайлар мен жабдықтар болуы тиiс. Олар мыналар: 1) дәрiлiк заттарды сақтаудың температуралық режимдерiнiң сақталмауы; 2) өнiмнiң түрiнiң бұзылуы; 3) тасымалдау кезiнде өнiмнiң зақымдануы; 4) препараттарды қолдануда дайындау, тағайындау ережелерiнiң бұзылуы; 5) дәрiлiк заттарды жою кезiндегi қауiпсiздiкке қойылатын талаптардың бұзылуы дәрiлiк заттарды қолданған жануарлар, адамдар және қоршаған орта үшiн қауiптiң туындау мүмкiндiгiн анықтайтын негiзгi факторлар болуы мүмкiн.

– сұйық дақылда,микроағзаларда,ферментация процесінің соңында олардың тіршілік әрекетіне қажетті қоректерді

қоректік орта қалдықтарын,көбік басу,еритін және ерімейтін заттар түзеді. Биосинтезді белгілі бір мақсатқа арналған өнімі ретінде сұйық дақылда еріген немесе микроағзалардың жасушасының ішінен табылған тікелей микроағзалардың өзі немесе олардың метоболиттері болуы мүмкін. Белгілі бір мақсатқа арналған өнімді алу үшін барлық жағдайда микроағзалардың өлшенген фазасын сұйық дақылдармен бөліп алу қажет. Мақсатқа арналған өнімнің түзілуі мен концентрлеу әдістері - Бастапқы фаза (лат фаза н/е индукциондық кезең) бұл бойдың тежелу фазасы болып табылады. Ол микробтық жасушалардың көбеюі болмаған кезде болады. Бұл фаза жасушалардың өсуінің болмағандығымен сипатталады. Осы кезде егістік дақылдары өзгерген сыртқы орта жағдайларына бейімделеді және өсу үшін қажетті ферменттерді құнарлы ортада түзеді.

кептіру әдісі.

Биопрепараттарды кептірудің конвективті және контактілі әдісі.

Биопрепараттарды лиофильді

кептіру

Биопрепараттарды кептіру әдістері: