TÜRKMENISTANYŇ BILIM MINISTRLIGI TÜRKMENISTANYŇ MILLI BILIM

INSTITUTY
INFORMATIKA 7
Türkmenistanyň orta mekdepleriniň VII synplary üçin

interaktiw-multimedia elektron gollanmasy

AŞGABAT 2014

ýagdaýda olary bilelikde ulanmak üçin, nähili özgertmelidigini bilmek zerurdyr.
Hakyky

görnüşli üýtgeýänlere bitin üýtgeýänleriň bahalaryny ýazmak bolýar.
Ýöne bitin görnüşli üýtgeýänlere hakyky üýtgeýänleriň bahalaryny ýazmak bolmaýar.
Real görnüşli sany integer görnüşli üýtgeýäne geçirmek üçin, trunc(x) ýa-da round(x) funksiýalaryň kömegi bilen onuň drob bölegini aýyrmaly.

programmany ýazalyň:
Program int_real; {Programmanyň sözbaşysy}
Var c,d:integer; {Bitin görnüşli

üýtgeýänleriň beýan edilişi}
a,b:real; {Hakyky görnüşli üýtgeýänleriň beýan edilişi}
Begin {Programmanyň başlangyjy}
c:=8; {Başlangyç berlenlere baha bermek}
a:=5.7;
b:=c; {b hakyky görnüşli üýtgeýäne c bitin görnüşli üýtgeýäniň bahasy geçirilýär}
Writeln ('b= ',b); {b üýtgeýäne baha bermek teklibini ekrana çykarýar}
Writeln ('a= ',a); {a üýtgeýäne baha bermek teklibini ekrana çykarýar}

çykarmak}
d:=round(a); {a san ýakyn bitin sana çenli tegelenýär we

d üýtgeýäne geçirilýär}
Writeln('round(5.7)= ',d); {Netijäni çykarmak}
End. {Programmanyň soňy}

int_real programma ýerine ýetirilenden soň, çykyş penjirede alnan netije:
b=8
a=5.7
trunc(5.7)=5
round(5.7)=6

int_real_1; {Programmanyň sözbaşysy}
Var c,d,x,y:integer; {Bitin görnüşli üýtgeýänleriň beýan edilişi}
a,b:real; {Hakyky

görnüşli üýtgeýänleriň beýan edilişi}
Begin {Programmanyň başlangyjy}
c:=10; {c, a, d – başlangyç berlenler}
a:=5.7;
d:=3;
b:=a+c; {Eger goşulyjylaryň biri hakyky bolsa, onda
netijesi hem (b üýtgeýän) hakyky bolýar}
Writeln ('b= ',b); {Netijäni ekrana çykarmak}
y:=frac(b); {Drob bölegi hasaplamagyň netijesi (y üýtgeýän)
hemişe bitin bolýar}
Writeln ('frac(b)= ',y); {Netijäni ekrana çykarmak}
a:= c/d; {Bölmegiň netijesi (a üýtgeýän) hemişe hakyky bolýar}

bölüniji, bölüji we
paý hemişe bitin bolýar}
Writeln (c, 'div 4= ',d);

{Netijäni ekrana çykarmak}
x:=trunc(a); {(a) hakyky sanyň bitin bölegini bölüp almagyň
netijesi (x) hemişe bitin bolýar}
100
Writeln ('trunc(a)= ',x); {Netijäni ekrana çykarmak}
End. {Programmanyň soňy}
int_real_1 programma ýerine ýetirilenden soň, çykyş
penjirede alnan netije:
b=15.7
frac(b)=7
a=c/d=3.33333333333333
10 div 4= 2
trunc(a)= 3

bolup biljekdigini
görkezýär.
Şeýle ýagdaýda üýtgeýäniň çykyş formatyny
görkezip, sanyň drob bölegini

gysgaldyp bolýar.
Onuň üçin Writeln buýrugynda tutuş sanyň we drob
böleginiň eýelemeli orunlarynyň (pozisiýasynyň) mukdary
görkezilýär. Meselem:
Writeln (a:6:2);
Bu ýagdaýda onluk nokady hem goşmak bilen, tutuş
sana 6 sany orun we 2 orun sanyň drob bölegine goýulýar.