Разделы презентаций
- Разное
- Английский язык
- Астрономия
- Алгебра
- Биология
- География
- Геометрия
- Детские презентации
- Информатика
- История
- Литература
- Математика
- Медицина
- Менеджмент
- Музыка
- МХК
- Немецкий язык
- ОБЖ
- Обществознание
- Окружающий мир
- Педагогика
- Русский язык
- Технология
- Физика
- Философия
- Химия
- Шаблоны, картинки для презентаций
- Экология
- Экономика
- Юриспруденция
Wiedza o państwie i prawie
Содержание
- 1. Wiedza o państwie i prawie
- 2. Warunki zaliczeniaPraca pisemna – 5 pytań opisowych,
- 3. LiteraturaKorybski, L. Leszczyński, A. Pieniążek, Wstęp do
- 4. PaństwoPaństwo - polityczna organizacja społeczeństwa, wyposażona w
- 5. Państwo – definicja prawnaPrawne kryteria państwowości, przyjęte
- 6. PolitykaU Arystotelesa jest rozumiana jako rodzaj sztuki
- 7. Władza politycznaBrak jednolitej definicji władzy, niektórzy wręcz
- 8. Władza państwowaJest szczególnym rodzajem władzy. Rozumiana jako:1)
- 9. Grupa interesuGrupa – zespół ludzi, których wiąże
- 10. Partie politycznePartia polityczna – ich geneza sięga
- 11. System partyjnyPowiązania występujące pomiędzy poszczególnymi partiami politycznymi,
- 12. Systemy partyjne – podział monopartyjny – np.
- 13. System politycznyOgół organów państwowych, partii politycznych, organizacji
- 14. Podstawowe elementy systemu politycznego1. społeczność, 2. instytucje:
- 15. Organ państwowyOrgan państwowy - celowo zorganizowany i
- 16. Klasyfikacja organów państwajednoosobowe – kolegialneorgany centralne –
- 17. Aparat państwowyObejmuje oprócz organów państwowych, instytucje (np.
- 18. Pochodzenie państwaWiąże się z długotrwałym procesem historycznym.
- 19. Pochodzenie państwa - ArystotelesUważał, że państwo pochodzi
- 20. Pochodzenie państwa – teoria podbojuOdwołuje sie on
- 21. Teoria podboju – cech państwanajdoskonalsza forma organizacji
- 22. Teoria umowy społecznejHobes - Koncepcja ta opierała
- 23. Teoria umowy społecznejRousseau, Locke - uważał, że
- 24. Powstanie państwa w drodze rozpadu wspólnot ludzkichEngels
- 25. Teoria walki klasMarks - państwo to efekt
- 26. Historyczny model powstania państwaŁowmiański – oparta na
- 27. Teoria teistyczna św. Tomasz, św. Augustyn, św.
- 28. Teoria patriarchalnaFilmer – państwo powstało w wyniku
- 29. Teoria solidarystycznaDurkheim - państwo powstało jako forma
- 30. Teoria psychologiczna - PetrażyckiPaństwo to najlepsza forma zaspokajania potrzeb psychicznych – bezpieczeństwa, afiliacji, dominacji.
- 31. Państwo wg katolickiej nauki społecznejPaństwo istnieje w
- 32. Formy państwaTo całokształt sposobów i metod sprawowania
- 33. Formy państwPodział formy państwa ze względu na:
- 34. Podstawowe typy państwa:Typ danego państwa determinuje klasa
- 35. Typy współczesnych systemów politycznychSYSTEMY DEMOKRATYCZE - podstawowe
- 36. Typy współczesnych systemów politycznych cd.SYSTEMY NIEDEMOKRATYCZE (monokratycze)
- 37. Zasady demokracjia) zwierzchnia władza narodu,b) wyłanianie piastunów
- 38. Rodzaje demokracjielitarna – oparta na istnieniu autorytetów.
- 39. Rodzaje demokracji cd.d) fasadowe (hybrydowe) - kojarzących
- 40. Rodzaje systemów niedemokratycznychsystemy paternalistyczne – właściwe dla
- 41. System prezydenckizespół zasad prawno ustrojowych określający w
- 42. System półprezydencki zespół zasad prawnoustrojowych, według, których
- 43. System parlamentarno-gabinetowycharakteryzuje się szczególnym stosunkiem do siebie
- 44. System parlamentarno-komitetowyzespół zasad ustrojowo politycznych, które określają
- 45. Struktury terytorialno-administracyjne państwaPaństwo unitarne - forma państwa
- 46. Formy państwa polskiegoa) Polska wczesnośredniowieczna i rozbicie
- 47. System polityczny Stanów ZjednoczonychRepublika związkowa składająca się
- 48. System polityczny Stanów Zjednoczonych cd.Prezydent - łączy
- 49. System polityczny Stanów Zjednoczonych cd.Władzę ustawodawczą -
- 50. System polityczny Stanów Zjednoczonych cd.Sąd Najwyższy -
- 51. System polityczny - NiemcyRepublika związkowa o systemie
- 52. System polityczny – Niemcy cd.Władza ustawodawcza -
- 53. System polityczny – Niemcy cd.Niemcy są państwem
- 54. System polityczny – FrancjaRepublika parlamentarno-prezydencka lub półprezydencka.
- 55. System polityczny – Francja cd.Władzę wykonawczą, oprócz
- 56. System polityczny – Wielka BrytaniaDziedziczna monarchia konstytucyjna
- 57. System polityczny – Wielka Brytania cd.Władza ustawodawcza
- 58. System polityczny – Wielka Brytania cd.Władzę wykonawczą
- 59. System polityczny - PolskaRepublika parlamentarna, realizuje zasady
- 60. System polityczny – Polska cd.Władza ustawodawcza -
- 61. System polityczny – Polska cd.Prezydent jest głową
- 62. System polityczny – Polska cd.Rada Ministrów prowadzi
- 63. System polityczny – Polska cd.Władzę sądowniczą wykonują
- 64. Rola jednostki w państwiePozycja społeczna – relacje
- 65. SprawiedliwośćDawniej „sprawiedliwy” to przestrzegający prawa. Obecnie raczej
- 66. Prawo - pojęcieoznacza uporządkowany formalnie treściowo zbiór
- 67. Koncepcje istnienia prawaKlasyczne:prawnonaturalne – zakładają, że istnieją
- 68. Pozaprawne systemy normNormy moralne – zespół norm
- 69. Funkcje prawaFunkcja regulacji życia społecznego (stabilizacyjna) -
- 70. Funkcje prawa cd.Funkcja dystrybucyjna - prawo rozdziela
- 71. Funkcje prawa cd.Funkcja kulturotwórcza - prawo integruje
- 72. Rola prawa w państwie Jest zależna od
- 73. Państwo prawaKoncepcja prawna, ewoluująca od czasów oświecenia.
- 74. Cechy państwa prawa1) zabezpieczenie wolności (ograniczenie wolności
- 75. PraworządnośćInaczej – rządy prawa. W znaczeniu formalnym
- 76. Klasyczne ujęcie praworządnościStworzył je filozof prawa L.L.
- 77. Demokratyczne państwo prawaBrak legalnej definicji. Wg Trybunału
- 78. Zasady demokratycznego państwa prawasuwerenności narodu,pluralizmu politycznego,podziału władz,państwa
- 79. Norma prawnaNorma prawna to wynikająca z przepisów
- 80. Budowa normy prawnejKoncepcja klasyczna:hipoteza, ( każda norma
- 81. Rodzaje normze względu na zakres swobodny pozostawiony
- 82. Przepis prawa i jego budowaPrzepis prawa: zdaniokształtny
- 83. Rodzaje przepisów prawaa) ius cogens i ius
- 84. Akt normatywnyJest to każdy tekst zawierający normy
- 85. Budowa aktu normatywnegoTypowy akt normatywny zawiera tytuł,
- 86. Hierarchia aktów prawnych obowiązujących w RP na
- 87. Akty o ograniczonym terytorialnie zasięguAkty prawa miejscowego:
- 88. Akty normatywne wewnętrznie obowiązującea) Regulamin Zgromadzenia Narodowego
- 89. Obowiązywanie prawaw ujęciu aksjologicznym: -sprowadza się
- 90. Realistyczne obowiązywanie prawa- polega na występującym w
- 91. Stosowanie prawaPojęcie – określenie konkretno-indywidualnych skutków prawnych
- 92. Stosunek prawnyJest to stosunek społeczny regulowany przez
- 93. Rodzaje stosunków prawnychZe względu na metodę regulacji
- 94. Elementy stosunku prawnegoPodmiot stosunku prawnego: • osoba
- 95. Źródła stosunków prawnychczynności zmierzające wywołania skutków prawnych:
- 96. Rodzaje stosunków prawnychwedług przedmiotu regulacji (gałąź prawa):
- 97. Rodzaje stosunków prawnych cd.według trwałości bądź celu:
- 98. Rodzaje stosunków prawnych cd.według powiązań między uprawnieniem
- 99. Скачать презентанцию
Warunki zaliczeniaPraca pisemna – 5 pytań opisowych, 5 pkt za pytanie. Dodatkowo 2 pkt za obecności (2 listy na wykładach). Na ocenę dostateczną trzeba uzyskać 14 pkt.
Слайды и текст этой презентации
Слайд 3Literatura
Korybski, L. Leszczyński, A. Pieniążek, Wstęp do prawoznawstwa, Lublin 2007
Szmulik
B. , M. Żmigrodzki (red.), Wprowadzenie do nauki o państwie
i polityce, Lublin 2007Z.Muras, Podstawy prawa, C.H.Beck 2011
.Kuciński (red.) Zarys prawa, LexisNexis 2010
Jabłońska-Bonca J., Podstawy prawa dla ekonomistów i nie tylko, LexisNexis, Warszawa 2008
G.L. Seidler, H. Groszyk, A. Pieniążek, Wprowadzenie do nauki o państwie i prawie, Lublin 2006
Слайд 4Państwo
Państwo - polityczna organizacja społeczeństwa, wyposażona w suwerenną władzę, jest
organizacją terytorialną i przymusową.
Państwo obejmuje trzy elementy: ludność, terytorium
i władzę (suwerenność i przymusowość), a więc państwo to wspólnota polityczna ludzi na danym terytorium wyposażona we władzę.Starożytni Grecy określali miasta – państwa jako „polis”, natomiast Rzymianie początkowo nazywali swoje państwo „civitas” i „res publica”, a w momencie przekształcenia republiki w cesarstwo – „imperium”, co było rozumiane jako „państwo obywatelskie”.
Слайд 5Państwo – definicja prawna
Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji
w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo
jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy:stałą ludność,
suwerenną władzę,
określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą,
zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe.
Слайд 6Polityka
U Arystotelesa jest rozumiana jako rodzaj sztuki rządzenia państwem, której
celem jest dobro wspólne.
Wg M.Webera - polityka to dążenie do
udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to między państwami, czy też w obrębie państwa, między grupami ludzi, jakie to państwo tworzą.Polityka jest to całość regulacji powiązanych ze sprawowaniem władzy w państwie. Obejmuje zarówno całokształt działań instytucji państwowych (stosowanie prawa) jak i sztukę zdobywania i utrzymania władzy. Jeśli te dwa główne elementy stoją na wysokim poziomie rozwoju, to mówimy o uczestniczącej kulturze politycznej.
Слайд 7Władza polityczna
Brak jednolitej definicji władzy, niektórzy wręcz negują potrzebę jej
istnienia.
Władza - możliwość wywierania przez jednostkę bądź grupę rzeczywistego wpływu
na istotne okoliczności życia przez ukierunkowywanie własnego postępowania lub postępowania innych osób.Władza polityczna to zdolność ukierunkowywania zachowań współzależnych społeczności o sprzecznych interesach za pomocą nakazów i zakazów egzekwowanych uznawanymi za dopuszczalne środkami, na tyle skuteczna i długotrwała, na ile uznawana przez podporządkowanych za prawomocną.
Zadaniem władzy publicznej jest zapewnienie i ochrona ładu umożliwiającego współżycie i współdziałanie w społeczeństwie.
Слайд 8Władza państwowa
Jest szczególnym rodzajem władzy. Rozumiana jako:
1) sytuacja, w której
nakazy i zakazy jednych wywołują określone zachowania innych,
2) szczególnego rodzaju
stosunek społeczny,3) uprawnienie do skutecznego formułowania norm wyznaczających postępowanie innych ludzi.
Слайд 9Grupa interesu
Grupa – zespół ludzi, których wiąże jakaś więź społeczna.
Grupa
interesu to grupa osób połączonych więzami wspólnych interesów lub korzyści,
której członkowie mają świadomość istnienia tych więzów.Grupy interesu:
reprezentują interesy określonych grup społecznych wobec innych osób,
przekazują postulaty swoich członków ośrodkom decyzyjnym,
oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne, opinię publiczną i tym samym wpływają na polityczne rozstrzygnięcia
Grupa państwowa – oparta na władzy podporządkowaniu, zależności członków społeczeństw od władzy państwowej. Szczególnie widoczna przy okazji wyborów i innych działalniach publicznych.
Слайд 10Partie polityczne
Partia polityczna – ich geneza sięga XVIIw. Anglii. Na
kontynencie pojawiły się w XVIIIw. we Francji.
Partia polityczna jest
to dobrowolna organizacja obywateli połączonych więzią ideologiczną i psychologiczną, zdolna do zdobycia lub utrzymania władzy w państwie, bądź jego jednostce administracyjno - terytorialnej, w celu realizacji programu politycznego, będącego wyrazem określonych interesów, najczęściej grupowych.
Слайд 11System partyjny
Powiązania występujące pomiędzy poszczególnymi partiami politycznymi, wzajemne relacje, jakie
między nimi zachodzą, system norm i zasad, który reguluje ich
wzajemne stosunki.
Слайд 12Systemy partyjne – podział
monopartyjny – np. komunistyczny, faszystowski.
partii dominującej,
dwupartyjny,
wielopartyjny
z partią dominującą,
rozbicia wielopartyjnego – bez partii dominującej.
Слайд 13System polityczny
Ogół organów państwowych, partii politycznych, organizacji i grup społecznych
uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa a także
ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemnie stosunki pomiędzy nimi.
Слайд 14Podstawowe elementy systemu politycznego
1. społeczność,
2. instytucje:
a) partie polityczne, stowarzyszenia polityczne,
b)
organy państwowe,
c) grupy interesu,
3. relacje pomiędzy poszczególnymi instytucjami.
Слайд 15Organ państwowy
Organ państwowy - celowo zorganizowany i wyraźnie wyodrębniony zespół
ludzi i środków, utworzony i działający na podstawie prawa, wykonujący
w imieniu państwa określone zadania i mogący dla ich realizacji korzystać ze środków władczych i stosować przymus państwowy.Wg koncepcji niemieckiej: jest organem państwa jako osoby prawnej. Sam nie jest podmiotem prawa. Działa w imieniu i na rzecz państwa.
Wg koncepcji francuskiej: organ państwa jest organem narodu (bo państwo to naród), organ dysponuje podmiotowością prawną.
Rozumiany też jako wyodrębniona organizacyjnie część aparatu państwa.
Слайд 16Klasyfikacja organów państwa
jednoosobowe – kolegialne
organy centralne – lokalne
organy z wyboru,
nominacji, kooptacji, dziedziczne.
organy prawodawcze, wykonawcze, sądowe, kontrolne.
Слайд 17Aparat państwowy
Obejmuje oprócz organów państwowych, instytucje (np. policja) oraz środki
o charakterze materialno-technicznym, służące do realizacji zadań państwa. System ten
związany jest z koncepcją trójpodziału władzy.
Слайд 18Pochodzenie państwa
Wiąże się z długotrwałym procesem historycznym. Było efektem rozwoju
kultury i cywilizacji. Powstało na ten temat wiele teorii.
Слайд 19Pochodzenie państwa - Arystoteles
Uważał, że państwo pochodzi z natury (teoria
naturalnego rozwoju). Aby dojść do organizacji państwa należy przejść kilka
podstawowych etapów (powstanie rodziny, gminy wiejskiej, miasta, polis i w końcu państwa). Państwo uważał za doskonałą organizację życia społecznego. Podkreślał fakt, że człowiek stworzony jest do życia w zbiorowości. Według Arystotelesa wpływ ludzi, którzy dążą do zdobycia władzy rozstrzyga o charakterze organizacji państwowej. Na kształt państwa wpływ ma również gospodarka, stosunki społeczne, położenie geograficzne, wielkość terytorium itp. Był zwolennikiem podziału zadań w państwie. Wyróżnił trzy czynniki władcze: obradujący, rządzący i sądzący. Dzięki temu w państwie panować miała sprawiedliwość i ład. Dostrzegł to, że nie wszystkie ustroje są dobre. Dobrymi formami państwa są: monarchia, arystokracja, politeja. Złymi zaś: tyrania, oligarchia oraz demokracja.
Слайд 20Pochodzenie państwa – teoria podboju
Odwołuje sie on do pierwotnych grup
ludzkich. Grupy te przybierały postać hord (mniejsze grupy) i plemion
(większe grupy - połączenie hord). Grupy te walczyły między sobą. Pojawiają się początki przywództwa. Powstają pierwsze ośrodki władzy na określonych terytoriach. Podstawowym czynnikiem tworzenia się organizacji państwa jest tu walka pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi. Państwo nie może powstać bez użycia siły. Władzę zdobywało plemię liczniejsze i lepiej zorganizowane, podporządkowywało sobie słabszą grupę, najczęściej czyniąc ich niewolnikami. Najważniejszą klasą była klasa panów (zwycięzców), najmniej ważna była klasa zwyciężonych. Z czasem zaczęła wytwarzać się również klasa średnia, która składała się m.in. z kupców.
Слайд 21Teoria podboju – cech państwa
najdoskonalsza forma organizacji społeczeństwa,
zwycięska mniejszość panuje
nad większością poddanych,
między poddanymi a panującymi zachodzi różnica ras,
występuje prawo
państwowe,państwo powstaje tylko w drodze walki i podboju,
państwo musi mieć swoje terytorium,
stosunki pomiędzy poszczególnymi państwami związane są zawsze ze stanem wojny.
Слайд 22Teoria umowy społecznej
Hobes - Koncepcja ta opierała sie na umowie
między władcą a poddanymi. Człowiek stał się istotą społeczną. Hobbes
zwrócił uwagę na to, że poszczególnym jednostkom bardziej opłaca się żyć w pokoju niż w ciągłej wojnie, choć pierwotny stan był stanem permanentnej wojny. Nie obowiązuje żadne prawo. Ludzie zawierają umowę "każdy z każdym" i powierzają władzę suwerenowi, który przestrzega określonych wcześniej praw. Powstaje państwo zwane Lewiatanem, któremu wszyscy poddani są bezwzględnie posłuszni i podporządkowani.
Слайд 23Teoria umowy społecznej
Rousseau, Locke - uważał, że rozwój materialny z
czym wiązał sie również rozwój rolnictwa przyczyniły sie do pojawienia
się organizacji państwa. Rozwój tych dwóch dziedzin spowodował wykształcenie się życia społecznego oraz pojawienie się prywatnej własności. Społeczeństwo zgodziło się na tzw. umowę zrzeszenia, która zapoczątkowała powstanie państwa. Pojawił się nowy podział społeczeństwa : rządzący i rządzeni. Umowa zrzeszenia spowodowała ukształtowanie się rządów despotycznych dlatego też część społeczeństwa chciała wrócić do umowy społecznej, która nawoływała do wolności dla wszystkich ludzi i zapewniała im równość.Wg tej teorii państwo powinno służyć ludziom.
Слайд 24Powstanie państwa w drodze rozpadu wspólnot ludzkich
Engels - zakładał, że
w wyniku rozpadu małych wspólnot ludzkich powstają poszczególne grupy społeczne.
Wspólna własność zaczyna przekształcać się w gospodarkę indywidualną. Doskonalenie metod pracy powoduje podział społeczeństwa na rodzaj wykonywanej pracy i tym samym powstają zróżnicowane klasy społeczne. W społeczeństwie rodzi się nietolerancja dla klas niższych. Rody przekształcają się w państwo. Droga do tej zmiany jest dość długa. Grupą rządzącą staje się stan najbogatszy.Stanowiła podstawę marksistowskiej teorii państwa.
Слайд 25Teoria walki klas
Marks - państwo to efekt powstania społeczeństwa klasowego
i ukształtowania się własności prywatnej. Dlatego państwo jest narzędziem w
rękach klasy posiadającej środki produkcji. Rozpad wspólnot stanowi jej pierwszy okres.
Слайд 26Historyczny model powstania państwa
Łowmiański – oparta na analizie powstawania państw
słowiańskich. Opisał on dwa modele państwa: model ustroju plemiennego w
jego późnej fazie oraz model ustroju państwowego we wczesnej fazie. Zauważył on, że niektóre elementy poszczególnych modeli są bardzo podobne. Proces przechodzenia z jednego ustroju do drugiego spowodowany był problemami wewnętrznymi.
Слайд 27Teoria teistyczna
św. Tomasz, św. Augustyn, św. Paweł – państwo
powstało z woli Boga. Wywodzi od Boga samą zasadę władzy,
natomiast istniejące konkretne państwa traktuje jako dzieła ludzi. Poszczególne państwa mogą być oceniane jako "dobre" lub "złe", a z tymi można podjąć walkę.
Слайд 28Teoria patriarchalna
Filmer – państwo powstało w wyniku ewolucji dawnego naczelnika
plemienia, czy też rodu, który z czasem stał się królem.
Charakterystyczna dla monarchii feudalnej.
Слайд 29Teoria solidarystyczna
Durkheim - państwo powstało jako forma solidarnego dzielenia się
obowiązkami. Wyróżnił dwa typy więzi (solidarności):
solidarność mechaniczną (charakterystyczna dla społeczeństw
pierwotnych) – opiera się na podobieństwie pomiędzy jednostkami i jednolitym dla wszystkich jednostek systemie norm, świadomość indywidualna jest zaś niemal tożsama ze świadomością zbiorową,solidarność organiczną (charakterystyczna dla społeczeństw rozwiniętych) – opiera się na zróżnicowaniu jednostek i społecznym podziale pracy, wynika z potrzeby współpracy (którą reguluje prawo kooperacyjne, np. prawo cywilne czy prawo handlowe), gdzie świadomość zbiorowa odgrywa mniejszą rolę, pozostawiając więcej miejsca na indywidualną inicjatywę i refleksję.
Społeczeństwo to nie suma jednostek.
Слайд 30Teoria psychologiczna - Petrażycki
Państwo to najlepsza forma zaspokajania potrzeb psychicznych
– bezpieczeństwa, afiliacji, dominacji.
Слайд 31Państwo wg katolickiej nauki społecznej
Państwo istnieje w świadomości człowieka i
ma za zadanie służyć poprawie jakości bytu obywateli. Oparta na
doktrynie Kościoła Katolickiego. Jej podstawowe źródło stanowi oficjalna nauka Kościoła, a dalsze – prawo naturalne.
Слайд 32Formy państwa
To całokształt sposobów i metod sprawowania władzy przez rządzących.
Składają się na nią cztery elementy: forma rządów, charakter głowy
państwa, ustrój terytorialny oraz reżim polityczny.Wg Arystotelesa: monarchia i tyrania (rządy jednoosobowe), arystokracja i oligarchia (rządy kolegialne) oraz politea i demokracja (rządy ludu).
Typ danego państwa determinuje klasa społeczna, w imieniu, której i interesie sprawowana jest władza państwowa.
Слайд 33Formy państw
Podział formy państwa ze względu na:
1) reprezentanta najwyższej władzy
w państwie - monarchia, - republika; 2) charakter ustroju państwowego: - forma unitarna, - forma
federalna, 3) reżim polityczny: - forma demokratyczna, - forma autokratyczna (totalitarna, wojskowa).
Слайд 34Podstawowe typy państwa:
Typ danego państwa determinuje klasa społeczna, w imieniu,
której i interesie sprawowana jest władza państwowa.
Państwo niewolnicze – wykorzystanie
człowieka jako narzędzie pracy, posiadacze niewolników i niewolnicy,Państwo feudalne – poddaństwo chłopów, feudałowie i chłopi ,
Państwo kapitalistyczne – traktowanie pracy ludzkiej jako towaru, kapitaliści i proletariat ,
Państwo socjalistyczne – eliminuje prywatną własność środków produkcji, robotnicy i chłopi.
Слайд 35Typy współczesnych systemów politycznych
SYSTEMY DEMOKRATYCZE - podstawowe elementy demokracji:
a)
wolne uczciwie przeprowadzone wybory do ciał i instytucji, które tworzą
prawo lub stanowią władzę wykonawczą (wybory parlamentarne i prezydenckie). Wybory muszą być przeprowadzane cyklicznie (cykliczność wyborów);b) musi w tych systemach istnieć jednocześnie wolność słowa i stowarzyszeń – możliwość swobodnego tworzenia organizacji, partii, wolność prasy, możliwość wypowiadania czegoś innego niż władze;
c) muszą tu być rządy prawo gwarantujące, ochronę praw mniejszości;
d) władza wybrana jest na określoną kadencję. System demokratyczny jest stopniowalny.
Слайд 36Typy współczesnych systemów politycznych cd.
SYSTEMY NIEDEMOKRATYCZE (monokratycze) - występują w
3 postaciach:
tradycyjne systemy (tradycyjne oligarchie) – chodzi tu o
systemy, które nigdy nie były demokratyczne, które się zmieniają, ale jeszcze nie stały się demokratyczne, np. Arabia Saudyjska. W tych systemach społeczeństwo nie ma prawa głosu. Jest coś co jest namiastką Parlamentu, ale rządzi król. Władza należy do rodziny królewskiej.systemy totalitarne – to jest twór XX wieku. Wcześniej ich nie było. W systemach totalitarnych występuje totalny monopol państwa (władzy) na wszystko (na politykę i inne dziedziny życia). Państwo jest organizatorem, kontrolerem nauki, gospodarki, środków przemocy. Władza monopolizuje w swoich rękach decyzje we wszystkich sprawach. Występują organizacje masowego poparcia dla władzy, np. partie polityczne.
systemy autorytarne – to są takie systemy niedemokratyczne zadawalające się w istocie samym rządzeniem. Władza zadowala się rządzeniem. System autorytarny - to taki system, gdzie władza skupiona jest najczęściej w ręku elity (oligarchii wojskowej), rzadziej elity cywilnej. Dostęp do tej elity uzależniony jest od woli samej elity.
Слайд 37Zasady demokracji
a) zwierzchnia władza narodu,
b) wyłanianie piastunów władzy w drodze
rywalizacyjnych wyborów,
c) podział i równoważenie władz,
d) rządy prawa,
e) samoograniczanie
władzy państwowej,f) racjonalne przezwyciężanie konfliktów między interesami i wolą większości a mniejszości.
Слайд 38Rodzaje demokracji
elitarna – oparta na istnieniu autorytetów. Przy czym autorytet
nie jest narzucony tylko przyjęty przez społeczeństwo.
pełne - respektujące nie
tylko formalnie, lecz realnie pełen katalog zdefiniowanych wyżej właściwości. Na to miano zasługuje zaledwie 30 państw czyli 18 % ogólnej liczby zamieszkałych przez 14,4% ludzkości; wadliwe - w których instytucjonalno-prawne ramy mają wprawdzie charakter zgodny z właściwymi dla współczesnych pełnych demokracji, lecz są one niedostatecznie wypełniane adekwatnie demokratyczną treścią społecznej aktywności. Do tej kategorii zalicza się ok. 50 państwa, czyli 29,9% ogólnej liczby, zamieszkałych przez 35,5% ludzkości;
Слайд 39Rodzaje demokracji cd.
d) fasadowe (hybrydowe) - kojarzących formalne ramy demokracji
z elementami autorytarnych stosunków politycznych. W kategorii tej mieści się
36 państw – 21,6% ogólnej liczby, zamieszkiwanych przez 15,2% ludzkości. Określanie tym mianem jest zasadne wobec państw adaptujących naskórkowo demokratyczne formy, bez ich głębszego zakorzenienia.
Слайд 40Rodzaje systemów niedemokratycznych
systemy paternalistyczne – właściwe dla państw Dalekiego Wschodu,
w których ukształtowane przez tysiąclecia stosunki między rządzącymi a rządzonymi
stanowią naśladownictwo wzorców właściwych dla więzi rodzinnych;systemy teokratyczne – w których główną więzią są normy i struktury religijne, współcześnie najsilniej zakorzenione w tradycji muzułmańskiej i praktyce państw Bliskiego Wschodu;
systemy autorytarne – polegające na arbitralnym podporządkowaniu społeczności scentralizowanym ośrodkom władzy państwowej, czego najczęstszą współcześnie formą są dyktatury wojskowe;
systemy totalitarne – będące najdrastyczniejsza formą monokratycznych systemów; współcześnie, po klęsce hitleryzmu i degradacji stalinizmu istniejącą w śladowej postaci totalitarnego systemu w Korei Północnej .
Слайд 41System prezydencki
zespół zasad prawno ustrojowych określający w szczególny sposób stosunki
między parlamentem jako władzą ustawodawczą, prezydentem jako szefem państwa i
zarazem szefem rządu oraz ministrami jako doradcami prezydenta i realizatorami jego polityki a także sądami jako organami sprawującymi wymiar sprawiedliwości i zarazem kontrolującymi konstytucyjność ustaw parlamentu oraz aktów prezydenta i innych organów administracyjnych. Cztery podstawowe zasady tego systemu: 1) Prezydent jest głową państwa i zarazem szefem administracji, nie występuje premier rządu oraz rząd jako organ kolegialny. 2) Prezydent jest równorzędnym z parlamentem reprezentantem narodu, wybierany w wyborach powszechnych jak parlament, prezydent jest politycznie niezależny od parlamentu 3) Nie jest on odpowiedzialny przed parlamentem, nie może być przez parlament odwołany 4) Prezydent, jaki jego ministrowie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności konstytucyjnej.
Слайд 42System półprezydencki
zespół zasad prawnoustrojowych, według, których posiadający szerokie uprawnienia
osobiste prezydent jest powoływany niezależnie od parlamentu w wyborach powszechnych
i powołuje rząd, który jest odpowiedzialny zarówno przed nim jak i przed parlamentem. System ten nie jest systemem w pełni prezydenckim, chociaż daje osobistą władzę prezydentowi państwa, powołanemu niezależnie od parlamentu i mogącego śmiało uchodzić za przedstawiciela narodu to jednak nie rozdziela władzy ustawodawczej od wykonawczej, przeciwnie przewiduje formalny udział i aktywną rolę rządu w działaniach parlamentu.
Слайд 43System parlamentarno-gabinetowy
charakteryzuje się szczególnym stosunkiem do siebie 3 naczelnych organów
państwa: parlamentu, prezydenta i rządu. W układzie tym prezydent będąc
organem nieodpowiedzialnym politycznie, powołuje rząd licząc się przy tym z układem sił politycznych w parlamencie a rząd realizując władzę wykonawczą odpowiada przed parlamentem za swoją działalność i działalność prezydenta. Główne zasady działania tego systemu: 1) Prezydent powołuje premiera i na jego wniosek innych członków rządu, 2) Głowa państwa nie ponosi za swoją działalność odpowiedzialności politycznej. Instytucja kontrasygnaty każdy akt urzędowy głowy państwa musi być podpisany przez odpowiedniego członka rządu, 3) Egzekutywa, aby działać skutecznie musi reprezentować większość parlamentarną, 4) Rząd ponosi solidarnie odpowiedzialność zarówno za swoją działalność jak i za głowę państwa, 5) Członkowie rządu i głowa państwa ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną.
Слайд 44System parlamentarno-komitetowy
zespół zasad ustrojowo politycznych, które określają stosunki między 3
naczelnymi organami państwowymi tj. parlamentem, głową państwa i rządem, w
ten sposób, że parlament jako najwyższy organ państwowy bezpośrednio powołuje zarówno głowę państwa jak i rząd. Cechy systemu: 1) najwyższa władza państwowa należy do parlamentu który reprezentuje lud jako całość i sprawuje władzę państwową na zasadzie wyłączności, 2) rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament, 3) rząd jest jedynie organem przez który parlament wykonuje swoje decyzje, 4) rząd jest bezpośrednio podporządkowany parlamentowi i politycznie przed nim odpowiedzialny, 5) głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed upływem jego kadencji, 6) kolegialna głowa państwa jest przez parlament bezpośrednio powoływana i politycznie przed nim odpowiada, 7) głowa państwa jaki i członkowie rządu podlegają odpowiedzialności karnej, podobnie jak wszyscy obywatele i na równych zasadach.
Слайд 45Struktury terytorialno-administracyjne państwa
Państwo unitarne - forma państwa najbardziej powszechna we
współczesnym świecie, charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością. Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące
w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które określają ich ustrój i właściwość.Państwo złożone (federacja) - państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych (np. stanów, krajów, prowincji, kantonów, landów), ale posiadających wspólny (federalny) rząd. Państwa związkowe posiadają zwykle szeroką autonomię wewnętrzną oraz tworzą w niektórych kwestiach własne prawa, wspólna pozostaje najczęściej polityka zagraniczna i obronna. Kraje federacyjne posiadają wspólną walutę.
Państwo autonomiczne – w rzeczywistości fragment obszaru państwa , cieszący się pewną niezależnością od władzy centralnej, niejednokrotnie posiadający własne władze.
Слайд 46Formy państwa polskiego
a) Polska wczesnośredniowieczna i rozbicie dzielnicowe (1138),
b) Polska
Jagiellonów (1320-1454),
c) Rzeczpospolita Szlachecka (1454-1791),
d) Państwo wg Konstytucji 3-go maja,
e)
rozbiory,f) II Rzeczypospolita,
g) państwo podziemne,
h) PRL,
i) III Rzeczpospolita.
Слайд 47System polityczny Stanów Zjednoczonych
Republika związkowa składająca się z 50 stanów
i Dystryktu Kolumbii (okręg stołeczny), o prezydenckim systemie władzy. Zasady
władzy:a) federalizmu - stany są suwerennymi jednostkami politycznymi,
b) podziału władz - oparta na systemie checks and balances (hamulców i równowagi).
Слайд 48System polityczny Stanów Zjednoczonych cd.
Prezydent - łączy funkcje głowy państwa
i szefa rządu. Może w drodze weta zawiesić przedstawiony przez
Kongres projekt ustawy, którego nie akceptuje. Weto prezydenckie może być jednak odrzucone. Nie może rozwiązać Kongresu. Prezydent stoi na czele aparatu państwowego, mianuje ambasadorów, sędziów Sądu Najwyższego oraz innych wyższych urzędników, jest głównodowodzącym armii i floty Stanów Zjednoczonych. Zawiera umowy międzynarodowe, a traktaty – za zgodą Senatu. Dysponuje też prawem łaski. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem. Może być jednak postawiony w stan oskarżenia i usunięty ze stanowiska (impeachment). Kadencja prezydencka trwa 4 lata (max. 2 razy). Kandydat na ten urząd musi mieć obywatelstwo amerykańskie, ukończone 35 lat, mieszkać w kraju nie mniej niż 14 lat.
Слайд 49System polityczny Stanów Zjednoczonych cd.
Władzę ustawodawczą - Izba Reprezentantów i
Senat.
Kompetencji Senatu - ratyfikacja zawartych przez prezydenta umów międzynarodowych,
zatwierdzanie wyznaczonych przez prezydenta wyższych urzędników państwowych, orzekanie o zasadności impeachmentu, wybieranie wiceprezydenta, gdy kandydaci nie zdobyli większości głosów elektorskich. Izba Reprezentantów oprócz kompetencji legislacyjnych (prawodawczych) ma też własny zakres zadań, może w określonych okolicznościach wybierać prez. (np. gdy wybrany prezydent nie spełnia wymogów konstytucyjnych), a także postawić w stan oskarżenia urzędników państwowych (impeachment).
Слайд 50System polityczny Stanów Zjednoczonych cd.
Sąd Najwyższy - Sąd Najwyższy stoi
na straży konstytucyjności działań władzy wykonawczej i ustawodawczej bądź w
zgodności ustaw z konstytucją, dokonuje wykładni konstytucji. Jest ostatnią instancją apelacyjną. Jego przewodniczący i członkowie powoływani są przez prezydenta i za radą i zgodą Senatu.
Слайд 51System polityczny - Niemcy
Republika związkowa o systemie parlamentarno-gabinetowym. Głową państwa
jest prezydent federalny wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie Związkowe,
składające się z członków Bundestagu oraz takiej samej liczby członków parlamentów krajowych (landów). Przysługuje mu m.in.: prawo (na wniosek rządu) rozwiązania parlamentu, jeżeli nie wybrał kanclerza lub odmówił wyrażenia kanclerzowi wotum zaufania, reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych, ma prawo zawierania umów z innymi krajami, wysyłania i przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych, mianowania i odwoływania sędziów, dysponuje prawem łaski, nie ponosi odpowiedzialności konstytucyjnej, a akty prawne przez niego wydawane wymagają kontryasyganty kanclerza i właściwego ministra.
Слайд 52System polityczny – Niemcy cd.
Władza ustawodawcza - dwuizbowy parlament: izba
niższa Bundestag (Parlament Związkowy) i Bundesrat (Rada Związkowa). Inicjatywa ustawodawcza
przysługuje rządowi, Bundesratowi oraz posłom do Bundestagu. Władzę wykonawczą sprawuje kanclerz federalny, który kieruje rządem, ale sam jest usytuowany ponad poszczególnymi ministrami i całym gabinetem. Wybierany przez Bundestag, na wniosek prezydenta, bezwzględną większością głosów (większość głosów) lub, jeśli prezydencki kandydat nie uzyska wymaganej większości, przez Bundestag. Kompetencje kanclerza: formowanie rządu (formalnie jego skład powołuje i odwołuje prezydenta), określanie jego struktury i zadań, ustalanie wytycznych polityki rządu i administracji, zwoływanie i przewodniczenie obradom gabinetu oraz reprezentowanie rządu na zewnątrz.
Слайд 53System polityczny – Niemcy cd.
Niemcy są państwem federacyjnym złożonym z
16 krajów (landów). Każdy z nich ma własną konstytucję, jednoizbowy
parlament (z wyjątkiem Bawarii) wybierany na 4 lata (w Sarze i Nadrenii Północnej– Westfalii – 5 lat), który powołuje premiera i zatwierdza utworzony przez niego rząd. Oprócz administracji państwowej jest też samorząd terytorialny, jego jednostkami są gminy, a organem administracji – burmistrz.
Слайд 54System polityczny – Francja
Republika parlamentarno-prezydencka lub półprezydencka. Prezydent republiki wybierany
jest w głosowaniu powszechnym na 7-letnią kadencję. Posiada szerokie kompetencje
w zakresie władzy wykonawczej i ustawodawczej. Kontroluje działalność rządu, przewodniczy posiedzeniom Rady Ministrów. Powołuje i odwołuje premiera i na jego wniosek mianuje ministrów. Może przejąć władzę w kraju w sytuacji bezpośredniego zagrożenia lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu konstytucyjnych władz publicznych. Ma prawo rozwiązywać Zgromadzenie Narodowe i rozpisać nowe wybory, na wniosek premiera lub większości deputowanych zwołuje sesje nadzwyczajne obu izb parlamentu .
Слайд 55System polityczny – Francja cd.
Władzę wykonawczą, oprócz prezydenta, pełni rząd,
w którego skład wchodzą: premier, ministrowie i sekretarze stanu. Rząd
określa i kieruje polityką państwa, jest odpowiedzialny przed Zgromadzeniem Narodowym. Premier posiada uprawnienie do samodzielnego wydawania aktów prawnych – rozporządzeń, dysponuje inicjatywą ustawodawczą, mianuje niektórych funkcjonariuszy cywilnych i wojskowych. Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament: Zgromadzenie Narodowe. Sprawuje władzę ustawodawczą tylko w ściśle określonym zakresie, sprowadzającym się do: praw i wolności obywatelskiej, obrony narodowej, obywatelstwa, prawa małżeńskiego, emisji pieniądza, spadków i darowizn, procedury karnej, amnestii, porządku prawnego. Pozostałe kwestie podlegają prawotwórczej funkcji rządu.
Слайд 56System polityczny – Wielka Brytania
Dziedziczna monarchia konstytucyjna o systemie parlamentarno-gabinetowym,
państwo unitarne. Nie ma konstytucji pisanej. Funkcję głowy państwa pełni
dziedziczny monarcha, będący też głową Kościoła anglikańskiego i Kościoła prezbiteriańskiego w Szkocji oraz niektórych państw wchodzących w skład Wspólnoty Narodów. Król formalnie jest szefem władzy wykonawczej, do niego też należy zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu, powoływanie i dymisjonowanie ministrów, zawieranie i ratyfikowanie umów międzynarodowych, prawo łaski, wypowiadanie wojny, jest także najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. W praktyce decyzje podejmuje rząd a monarcha je zatwierdza.
Слайд 57System polityczny – Wielka Brytania cd.
Władza ustawodawcza należy do króla
i 2-izbowego parlamentu składającego się z Izby Gmin i Izby
Lordów. Do kompetencji Izby Lordów należą jedynie znikome uprawnienia sądowe oraz ustawodawcze (w praktyce politycznej ustaliło się, że funkcję legislacyjną pełni izba niższa).Projekty ustaw mogą być wnoszone do każdej izby, w praktyce jednak wszystkie najważniejsze inicjatywy rozpatrywane są najpierw w Izbie Gmin a Izba Lordów ma tylko głos doradczy. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje wyłącznie członkom parlamentu.
Слайд 58System polityczny – Wielka Brytania cd.
Władzę wykonawczą sprawuje 100-osobowy rząd,
w skład którego wchodzi premier, ministrowie i ministrowie niższej rangi.
Podstawową częścią władzy wykonawczej jest gabinet złożony z premiera i ministrów (łącznie ok. 20 osób) mianowanych przez króla na wniosek premiera. Gabinet podejmuje wszystkie najważniejsze decyzje w sprawach państwowych. Członkowie gabinetu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed Izbą Gmin za naruszenie prawa w drodze procedury impeachment.
Слайд 59System polityczny - Polska
Republika parlamentarna, realizuje zasady suwerenności narodu, niepodległości
i suwerenności państwa, demokratycznego państwa prawnego, społeczeństwa obywatelskiego, trójpodziału władzy,
pluralizmu, legalizmu, społecznej gospodarki rynkowej oraz przyrodzonej godności człowieka. Rzeczypospolita jest państwem unitarnym.Władzę sprawują:
ustawodawczą - Sejm i Senat,
wykonawczą - Rada Ministrów i Prezydent,
sądowniczą - sądy i trybunały.
Слайд 60System polityczny – Polska cd.
Władza ustawodawcza - inicjatywa ustawodawcza przysługuje
posłom w Sejmie, Senatowi, Prezydentowi, Radzie Ministrów, obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej.
Ograniczona jest w wypadku ustaw związanych z budżetem, które należą do wyłącznej kompetencji Rady Ministrów oraz zmiana Konstytucji przyznanej 1/5 posłów, Senatowi i Prezydentowi.
Слайд 61System polityczny – Polska cd.
Prezydent jest głową państwa. Najwyższy przedstawiciel
Rzeczypospolitej Polskiej, gwarant ciągłości władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji,
stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Jako reprezentant państwa na zewnątrz, ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Polski. W zakresie polityki zagranicznej współdziała z premierem i właściwym ministrem. Jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. Akty urzędowe prezydenta RP wymagają kontrasygnaty premiera.
Слайд 62System polityczny – Polska cd.
Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i
zagraniczną, kieruje całością administracji rządowej, a także decyduje we wszystkich
sprawach, których konstytucja i ustawy nie zastrzegają dla Prezydenta RP, samorządu lub innego organu administracji państwowej. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, kieruje całością administracji rządowej, a także decyduje we wszystkich sprawach, których konstytucja i ustawy nie zastrzegają dla Prezydenta RP, samorządu lub innego organu administracji państwowej. Rada Ministrów ponosi polityczną odpowiedzialność przed sejmem (tzw. konstruktywne wotum nieufności).
Слайд 63System polityczny – Polska cd.
Władzę sądowniczą wykonują sądy (powszechne, rejonowe,
okręgowe, apelacyjne i szczególne) oraz trybunały (Trybunał Konstytucyjny i Trybunał
Stanu).
Слайд 64Rola jednostki w państwie
Pozycja społeczna – relacje pomiędzy jednostką a
otoczeniem. Otoczenie oczekuje wypełniania określonych ról społecznych przez jednostkę. Współcześnie
duże znaczenie dla pozycji społecznej mają prawa człowieka, a dokładniej prawa i wolności oraz obowiązki. Podstawą jest zasada wolności działania. Obecnie dzieli się prawa człowieka na prawa pierwszej generacji (prawa i wolności publiczne) oraz drugiej generacji (ekonomiczne, społeczne, kulturalne). Pojawiła się koncepcja praw trzeciej generacji (życia w pokoju, rozwoju osobistego, poszanowania środowiska naturalnego).
Слайд 65Sprawiedliwość
Dawniej „sprawiedliwy” to przestrzegający prawa. Obecnie raczej „oddający to, co
mu się należy”.
Formuły sprawiedliwości:
wyrównawcza – oparta na „zasadzie odpłaty”,
tj. świadczeniu w zamian za otrzymane świadczenie;rozdzielcza – podział dóbr i ciężarów pomiędzy członków społeczeństwa. Może być oparta na różnych zasadach: każdemu po równo, każdemu według potrzeb, każdemu według wysiłku, każdemu według wyników lub zasług, każdemu według urodzenia,
sprawiedliwości społecznej.
Слайд 66Prawo - pojęcie
oznacza uporządkowany formalnie treściowo zbiór norm o pewnych
szczególnych cechach (prawo przedmiotowe),
zespół określonych norm postępowania,
zespół faktów psychicznych i
społecznych związanych z określonego rodzaju normami.
Слайд 67Koncepcje istnienia prawa
Klasyczne:
prawnonaturalne – zakładają, że istnieją normy niezależne od
ich ustanowienia przez uprawniony podmiot,
pozytywistyczne – treść norm jest wyznaczona
przez odpowiedni akt stanowienia, czy uznania prawa, ich realizowanie jest gwarantowane przymusem państwa,realistyczne – zespół faktów społecznych czy psychicznych związanych z normami prawnymi. Fakty te są kształtowane przez różnego rodzaju czynniki.
Współczesne:
a) tzw. ‘trzecia droga” – koncepcja pośrednia między pozytywizmem a prawem natury. Kwestionuje rozdział prawa i moralności oraz możliwość poznania wartości.
Слайд 68Pozaprawne systemy norm
Normy moralne – zespół norm znajdujący uzasadnienie w
różnych systemach wartości (moralnych, etycznych). Sankcją za ich przekroczenie są
wyrzuty sumienia i potępienie otoczenia.Normy obyczajowe – społecznie upowszechniony nawyk postępowania połączony z przekonaniem, że tak należy czynić. Sankcją za ich przekroczenie jest odrzucenie przez grupę.
Normy religijne – system norm oparty na wartościach religijnych.
Normy organizacji społecznych i gospodarczych – ich istnienie wynika z faktu pewnej samodzielności tego rodzaju organizacji. Są podobne do norm prawnych ponieważ są ustanowione przez właściwy organ organizacji.
Слайд 69Funkcje prawa
Funkcja regulacji życia społecznego (stabilizacyjna) - prawo pozwala zapewnić
obywatelom poczucie bezpieczeństwa w państwie. Eliminuje niepożądane zachowania. Utrwala istnienie
ładu społecznego, gospodarczego, politycznego.Funkcja wychowawcza - prawo kształtuje pozytywne zachowania wobec przepisów prawnych np. wobec przestrzegania przepisów ruchu drogowego, mówimy wówczas o charakterze prewencyjnym. Prawo pełni także funkcję resocjalizacyjną, kiedy zastosowana kara działa tak, że osoba, której to dotyczy nie jest skłonna pogwałcić istniejące normy prawne.
Funkcja ochronna - prawo ma za zadanie chronić te wartości, które są ogólnie przyjęte i ważne ze społecznego punktu widzenia.
Funkcja dynamizująca - prawo jest narzędziem zmiany różnych dziedzin życia np. prawo oświatowe regulujące przepisy związane z Nową Maturą.
Слайд 70Funkcje prawa cd.
Funkcja dystrybucyjna - prawo rozdziela dobra i ciężary,
wynikające z funkcjonowania państwa np. przez podatki. Funkcja ta dotyczy
szczególnie prawa cywilnego i administracyjnego.Funkcja represyjna - prawo ma za zadanie określić wymiar kary za dokonanie przestępstw, działać odstraszająco na sprawców, a także realizować zasadę nieuchronności poniesienia kary za dokonane przestępstwo.
Funkcja kontrolna - prawo określa postawy jednostek, grup społecznych, narodu i instytucji państwowych. Wyznacza jakie postępowanie jest zabronione, a jakie nie.
Слайд 71Funkcje prawa cd.
Funkcja kulturotwórcza - prawo integruje ludność zamieszkującą na
danym terenie np. działający zgodnie z prawem samorząd. Wpływa na
kultywowanie określonych przez daną społeczność wartości. Znajomość przepisów prawnych określa poziom kultury np. politycznej danej zbiorowości. Prawo decyduje o ciągłości historycznej danego narodu i państwa.Funkcja organizacyjna - prawo określa ramy działania władzy i organizacji publicznych.
Funkcja gwarancyjna - prawo wyznacza granice pomiędzy uprawnieniami państwa, a wolnością jednostki. Określa jakie zachowanie jednostki wobec państwa jest zabronione. Z drugiej strony wyznacza granice działania państwa wobec jednostki. Granice te stanowią istniejące normy prawne będące jedyną podstawą działania.
Слайд 72Rola prawa w państwie
Jest zależna od sposobu jego wykorzystania.
W państwie prerogatywnym, o nieograniczonej i nie uwarunkowanej przemocy wobec
obywateli, znaczenie prawa jest drugo - i trzecio planowe, bowiem terror i zastraszenie są podstawowym regulatorem zachowania ludzi. Negatywne znaczenie dla tworzenia prawa ma skrajny instrumentalizm okazywany prawu przez polityków. "Bolszewickie poczucie prawa -dążenie do posługiwania się prawem wyłącznie jako środkiem do uzyskiwania celów politycznych, właściwe może być każdej władzy.
Слайд 73Państwo prawa
Koncepcja prawna, ewoluująca od czasów oświecenia. Jej genezą było
ograniczenie wszechwładzy suwerennego monarchy, który tworząc prawa był równocześnie ponad
nimi. W państwie prawa wzajemne stosunki między poszczególnymi organami władzy państwowej, jak również pomiędzy organami państwa a obywatelami i ich organizacjami są ściśle określone przez stabilne i w praktyce stosowane normy prawne. Koncepcja państwa prawa opiera się na założeniu, iż zadaniem prawa jest ochrona jednostki przed arbitralnym działaniem państwa.
Слайд 74Cechy państwa prawa
1) zabezpieczenie wolności (ograniczenie wolności poprzez państwowe unormowanie
– prawa człowieka granicą działania państwa); 2) równość wobec prawa
(zniesienie podziałów stanowych); 3) pewność prawa (nadrzędność ustaw, postępowanie zgodne z przepisami prawa, sądowa ochrona prawna, zakaz stanowienia ustaw działających wstecz); 4) podział władzy (prawodawcza, wykonawcza, sądownicza).
Слайд 75Praworządność
Inaczej – rządy prawa. W znaczeniu formalnym – zasada ustrojowa
zobowiązująca organy państwa do ścisłego przestrzegania prawa i działania zgodnie
z normą prawną, w znaczeniu materialnym – spełnienie warunków praworządności formalnej wraz z uwzględnieniem postulatu „dobrego prawa” –równego dla wszystkich i respektującego podstawowe wolności oraz prawa człowieka i obywatela. Zawarta w art. 2 i 7 Konstytucji RP.
Слайд 76Klasyczne ujęcie praworządności
Stworzył je filozof prawa L.L. Fuller. Jest to
tzw. koncepcja wewnętrznej moralności prawa, a według niej praworządność jest
urzeczywistniona, gdy:prawo jest dostatecznie ogólne, aby być bezstronne,
prawo jest należycie ogłaszane, tzn. jest jawne,
prawo nie działa z mocą wsteczną,
prawo jest jasne i łatwe do zinterpretowania,
prawo unika sprzeczności norm,
prawo jest względnie trwałe w czasie,
prawo nie domaga się od adresatów rzeczy niemożliwych; już starożytni prawnicy w Rzymie twierdzili, że nikt nie jest zobowiązany do czynienia tego, co niemożliwe,
działania urzędowe pozostają w zgodności z prawem.
Слайд 77Demokratyczne państwo prawa
Brak legalnej definicji. Wg Trybunału Konstytucyjnego „klauzula demokratycznego
państwa prawnego stanowi swego rodzaju zbiorcze wyrażenie szeregu reguł i
zasad, które nie zostały ujęte w pisanym tekście konstytucji ale w sposób immamentarny wynikają z aksjologii oraz z istoty demokratycznego państwa prawnego. (…) Zasada demokratycznego państwa prawnego obejmuje zatem zbiór maksym, paremii, reguł rozumowania i postępowania wypracowanych przez kulturę prawniczą, czyli tzw. topik prawniczych wyodrębnionych z punktu widzenia akceptowania określonych podstaw aksjologicznych."
Слайд 78Zasady demokratycznego państwa prawa
suwerenności narodu,
pluralizmu politycznego,
podziału władz,
państwa prawa,
konstytucjonalizmu,
przedstawicielstwa (reprezentacji),
ograniczonych rządów
większości (poszanowania praw mniejszości),
8. proporcjonalności,
9. zasadę niedziałania prawa wstecz,
10. zasadę
prawa do sądu,11. zasadę ochrony życia ludzkiego,
12. zasadę ochrony praw słusznie nabytych.
Слайд 79Norma prawna
Norma prawna to wynikająca z przepisów reguła postępowania, wydana
lub usankcjowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym. Norma prawna ma
charakter:ogólny,
abstrakcyjny,
dwustronny,
jest zabezpieczona przymusem państwowym.
Слайд 80Budowa normy prawnej
Koncepcja klasyczna:
hipoteza, ( każda norma prawna znajduje zastosowanie
tylko w pewnej sytuacji ), 2) dyspozycja, ( to część normy
prawnej, która wskazuje obowiązujący - w danej sytuacji - sposób zachowania). 3) sankcja, (jest to ta część normy prawnej, która określa, jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji ).Koncepcja norm sprzężonych (Lande) – norma prawna jest złożona z normy sankcjonowanej (hipoteza i dyspozycja koncepcji klasycznej) oraz normy sankcjonującej (sankcja koncepcji klasycznej).
Слайд 81Rodzaje norm
ze względu na zakres swobodny pozostawiony adresatowi wyróżniamy:
- normy
względnie obowiązujące,
- normy bezwzględnie obowiązujące.
ze względu na sposób określenia zachowaniu
ludzkich wyróżniamy:
- normy nakazujące, które określają w ich adresat powinien uczynić, aby postępować zgodnie z treścią norm prawnych
- normy zakazujące, które określają, od jakich działań powinien się powstrzymać adresat normy prawnej
- normy wprowadzające - uprawniają do określonego zachowania się lub przyznają ich adresatami pewne korzyści.
Слайд 82Przepis prawa i jego budowa
Przepis prawa: zdaniokształtny zwrot językowy zawarty
w akcie normatywnym w postaci artykułu, punktu, paragrafu lub litery.
Jest to jednostka redakcyjna aktu normatywnego. Budowa przepisu prawa: 1. podmiot: a) kto? – osoba fizyczna b) rzeczownik – kategoria c) nazwa własna – organ państw. 2. orzeczenie – nakaz lub zakaz a) rozkaźnikowy – użycie w trybie rozkazującym b) nakazowy – x jest zobowiązany c) powinnościowy – nakaz ale wyrażony w formie słabszej d) czasownik – w trybie oznajmującym
Слайд 83Rodzaje przepisów prawa
a) ius cogens i ius dispositivi
b) nakazujące, zakazujące
i uprawniające,
c) odsyłające i blankietowe (ogólne),
d) klauzule generalne,
e) lex generalis
i lex specialis,f) lex plus quam perfecta, lex perfecta, lex minus quam perfecta, lex imperfecta,
g) proste i złożone (skutki dwóch lub więcej faktów prawnych),
i) generalne i indywidualne,
j) abstrakcyjne i konkretne.
Слайд 84Akt normatywny
Jest to każdy tekst zawierający normy postępowania. Akt normatywny,
akt organu państwa lub innego upoważnionego podmiotu (np. organu organizacji
społecznej), wydany na podstawie konstytucyjnie lub ustawowo przyznanych uprawnień, skierowany do określonych adresatów.Warunki ważności aktu normatywnego: wydanie przez właściwy organ w przepisanym trybie, zgodność z aktami wyższej rangi oraz tzw. promulgacja, czyli ogłoszenie w specjalnym wydawnictwie.
Слайд 85Budowa aktu normatywnego
Typowy akt normatywny zawiera tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy
nowelizujące, przepisy przejściowe i dostosowujące oraz przepisy końcowe.
Oprócz przepisów prawnych,
akty prawne zawierają również części nie posiadające charakteru normatywnego. Są to najczęściej tytuł, numeracja przepisów, oznaczenia struktury wewnętrznej aktu normatywnego (tytuły, rozdziały), wskazanie normy kompetencyjnej na podstawie której akt wydano czy załączniki graficzne.
Слайд 86Hierarchia aktów prawnych obowiązujących w RP na terytorium całego kraju
a)
Konstytucja Rzeczpospolitej Polski b) Ustawy - Rozporządzenie z mocą ustawy Prezydenta
zatwierdzone przez Sejm (stan wojenny) - Ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą ustawy - Ratyfikowane umowy międzynarodowe bez upoważnienia ustawy c) Rozporządzenia stanowione przez: - Prezydenta RP - Radę Ministrów - Prezesa Rady Ministrów - Ministra kierującego działem administracji rządowej - Przewodniczącego komitetu w składzie Rady Ministrów - KRRiT d) Układy zbiorowe pracy, Umowy Rady Ministrów z Kościołami nierzymskokatolickimi, Regulaminy Sejmu i Senatu.
Слайд 87Akty o ograniczonym terytorialnie zasięgu
Akty prawa miejscowego:
- Uchwały rad samorządu
terytorialnego
- Akty normatywne terenów organów administracji rządowej
Слайд 88Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące
a) Regulamin Zgromadzenia Narodowego
b) Uchwały Sejmu (niektóre)
c)
Uchwały Senatu (niektóre) d) Zarządzenia Prezydenta RP e) Uchwały Rady Ministrów (niektóre) f)
Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów (niektóre) g) Zarządzenia Ministrów (niektóre) h) Niektóre akty innych centralnych organów państwowych.
Слайд 89Obowiązywanie prawa
w ujęciu aksjologicznym:
-sprowadza się do zgodności norm ustanawianych
jako prawne z podstawowymi wartościami lub normami moralnymi; -prawo nie
spełniające powyższego wymogu określane jest jako „ustawowe bezprawie”ujęcie radykalne głosi, że normy stanowione są nieważne;
ujęcie umiarkowane - domagające się zaakceptowania warunków prawa w ujęciu aksjologicznym jako pomocniczych wobec formalnego obowiązywania prawa - odwołuje się na ogół do idei praworządności materialnej; -określana jest czasem ujęciem psychologicznym -odwołuje się do indywidualnego poczucia imperatywu, konieczności posłuchu wobec norm; -praktyczne zastosowanie - obywatelskie nieposłuszeństwo;
Слайд 90Realistyczne obowiązywanie prawa
- polega na występującym w masowej skali zjawisku
zgodności zachowań adresatów norm z tymi normami;
- w tym
ujęciu prawo nie obowiązuje, gdy dana norma nie ma posłuchu społecznego, a organy uprawnione nie stosują za jej nieprzestrzegania żadnych sankcji; Formalne (tetyczne ) obowiązywanie prawa: prawo obowiązuje wówczas gdy: -zostało właściwie ustanowione -zostało właściwie ogłoszone -nie zawiera postanowień sprzecznych, a sprzeczności, jeśli występują zostały usunięte dzięki zastosowaniu reguł kolizyjnych; -nie zostało uchylone przez obowiązujące przepisy derogacyjne lub w braku takich przepisów, przez dotyczące tych samych kwestii, nie niższe hierarchicznie przepisy późniejsze;
Слайд 91Stosowanie prawa
Pojęcie – określenie konkretno-indywidualnych skutków prawnych na podstawie norm
generalnych i abstrakcyjnych
Podmioty – istnieje spór czy prawo stosują tylko
organy publiczne, czy także jednostkiPrzebieg:
- zebranie materiału dowodowego (reguły dowodowe – zbadanie stanu faktycznego, swobodna ocena dowodów; nie udowadnia się: faktów powszechnie znanych, faktów znanych organowi z urzędu, fakty przyznane przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości co do zgodności ze stanem rzeczywistym; domniemania prawne – przerzucają ciężar dowodowy – moa być zwykłe, kwalifikowane i niewzruszalne, czyli niedopuszczające kontrdowodu)
- wybór przepisu (ustalenie obowiązywania przepisów oraz dopasowanie przepisów właściwych do zaistniałego stanu faktycznego),
- interpretacja przepisu
- subsumcja – czy stan faktyczny spełnia przesłanki określone w normie prawnej, w niektórych przypadkach kryteria aksjologiczne
- ustalenie konsekwencji prawnych.
Слайд 92Stosunek prawny
Jest to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne, którego
uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków. W każdym stosunku prawnym
wyróżniamy cztery następujące elementy: - podmioty, między którymi stosunek prawny zachodzi ( mogą być nimi osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki nie posiadające osobowości prawnej) -przedmioty stosunku prawnego, (którym jest określenie zachowania uczestników tego stosunku) -prawo (uprawnienie), polegające na możności domagania się przez podmiot uprawniony określonego zachowania od drugiej strony stosunku prawnego -obowiązek, będący odpowiednikiem (korelatem) tego prawa.
Слайд 93Rodzaje stosunków prawnych
Ze względu na metodę regulacji prawnych wyróżnia się
stosunki publicznoprawne i prywatnoprawne,
Ze względu na rodzaj relacji zachodzących pomiędzy
podmiotami wyróżnia się natomiast stosunki zobowiązaniowe i podległości kompetencyjnej.Ze względu na "stopień aktualizacji", czyli określenie co do tożsamości podmiotów stosunku prawnego wyodrębnia się stosunki dwustronnie zindywidualizowane i jednostronnie zindywidualizowane.
Ze względu na liczbę uczestników stosunku prawnego, rozróżniającego go na dwu- i wielostronne.
Слайд 94Elementy stosunku prawnego
Podmiot stosunku prawnego:
• osoba fizyczna,
• osoba
prawna,
• tzw. ułomna osoba prawna - czyli jednostka organizacyjna
niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną.
2) Przedmiot stosunku prawnego: • uprawnienie, • obowiązek.
Слайд 95Źródła stosunków prawnych
czynności zmierzające wywołania skutków prawnych:
oświadczenia woli
akt
administracyjny – jednostronne oświadczenie odpowiedniego organu określające w sposób władczy
sytuację prawna konkretnego adresata w konkretnej sprawiekonstytutywne orzeczenie sądowe – pociągają za sobą zmiany w sferze stosunków cywilnoprawnych
inne czyny – czyli działania z, którymi ustawa wiąże konkretne skutki prawne:
czyny dozwolone – obejmują przejawy woli podobne do oświadczeń woli (zawiadomienia o pewnych zdarzeniach, czynności czysto faktyczne {zmierzają do osiągnięcia pozaprawnego skutku, jednak ustawa łączy z nimi także skutki prawne})
czyny niedozwolone – działania aktywne i zaniechania działań wbrew nakazowi ustawodawcy
ustawa.
Слайд 96Rodzaje stosunków prawnych
według przedmiotu regulacji (gałąź prawa):
stosunek cywilnoprawny;
stosunek administracyjnoprawny;
stosunek
karnoprawny (jego wyodrębnianie jest sporne w nauce prawa, a dotyczy
obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, obowiązku do przeproszenia osoby pokrzywdzonej i uiszczenia tzw. zadośćuczynienia);
Слайд 97Rodzaje stosunków prawnych cd.
według trwałości bądź celu:
stosunek prawny materialny
(materialnoprawny) - (wynika z prawa materialnego, np. kodeks cywilny),
stosunek procesowy
(formalny, formalnoprawny) - podczas trwania postępowania rozstrzygającego o kształcie (istnieniu, nieistnieniu, zmianie) stosunku materialnoprawnego (wynika z prawa procesowego, np. kodeks postępowania cywilnego);
Слайд 98Rodzaje stosunków prawnych cd.
według powiązań między uprawnieniem jednej strony, a
obowiązkiem drugiej:
prosty - tylko jedna strona jest zobowiązana, a
druga tylko uprawniona,złożony - strony pozostają zarówno zobowiązane jak i uprawnione;
