wprowadzenie do osteologii

CZĘŚĆ CZYNNA UKŁ. N.R.


Z punktu widzenia opisowego kościec dzielimy na:
kręgosłup

i klatkę piersiową,
czaszkę,
kościec kończyny górnej,
kościec kończyny dolnej,

W skład układu narządu ruchu wchodzą:

mózg i rdzeń kręgowy są chronione przez kości czaszki i

kręgosłup, a żebra chronią serce i płuca.

ruch - w całym ciele mięśnie łączą się z kośćmi, które są punktami podparcia koniecznymi do wykonywania ruchów

magazynowanie minerałów -w kościach gromadzone są wapń i fosforany, w razie potrzeby organizm może je stamtąd pobrać.

tworzenie komórek krwi - jama szpikowa niektórych kości np. mostka, jest miejscem wytwarzania erytrocytów.

kręgosłup, żebra, mostek)


szkielet obwodowy (kości kończyn, obręcz barkowa i miedniczna).

i
podporę. Kręgosłup u ludzi zbudowany
jest z 33-34 kręgów,

rozciągających się od
głowy do kości ogonowej.

Odcinki kręgosłupa:

kręgosłup

7 kręgów szyjnych (C1-7),
12 kręgów piersiowych (T1-12),
5 kręgów lędźwiowych (L1-5),
5 kręgów krzyżowych,
4-5 kręgów guzicznych
(ogonowych), co daje łączną
liczbę od 33 do 34 kręgów.

lordoza szyjna –
odcinek szyjny uwypukla się ku przodowi.

krzywizna

piersiowa – kyphosis thoracica = kifoza piersiowa
odcinek piersiowy wygięty jest ku tyłowi (uwypuklenie do tyłu).

krzywizna lędźwiowa – lordosis lumbalis = lordoza lędźwiowa –
odcinek lędźwiowy jest wygięty ku przodowi.

wzgórek – promontorium

krzywizna krzyżowa – kyphosis sacralis = kifoza krzyżowa –
odcinek krzyżowy wygięty jest ku tyłowi.

Przez kręgosłup przebiega kanał rdzeniowy, w którym leży rdzeń
kręgowy (medulla spinalis). Pełni więc funkcje ochronną dla
części centralnego układu nerwowego.

kręgu (arcus
vertebrae) oraz siedmiu
wyrostków.

Trzon kręgu i łuk kręgu

ograniczają otwór kręgowy
(foramen vertebrae). Otwory
kręgowe wszystkich kręgów
tworzą kanał kręgowy
(canalis vertebralis),
wewnątrz którego biegnie
rdzeń kręgowy (medulla
spinalis). (kręg piersiowy)

w dół (ten wyrostek można wyczuć na plecach
człowieka). Parzyste

wyrostki poprzeczne (processus transversi)
biegną ku bokom. Ku górze i ku dołowi skierowane są także
parzyste wyrostki
stawowe górne i dolne
(processus articulares
superiores et
inferiores), biorące udział
w tworzeniu połączeń
między kręgami.

w których jeden z trzech
wymiarów przewyższa znacznie pozostałe.
W

budowie takiej kości wyróżniamy:
trzon (corpus),
koniec bliższy (extremitas proximalis) - "bliższy" oznacza: bliższy tułowia,
koniec dalszy (extremitas distalis).
Końce inaczej mogą być określane jako nasady (epiphysis).
Trzon zawiera jamę szpikową wypełnioną szpikiem.
Przykład kości długiej : k. udowa, piszczel, k. ramienna, k. śródręcza i śródstopia,

kości płaskie (ossa plana) - wydłużone w dwóch kierunkach, bardzo
znacznie spłaszczone w kierunku trzecim.
Przykład kości płaskiej: łopatka, mostek, kość ciemieniowa.

wiąże się z
ograniczoną ruchomością.
Mniej więcej równo rozwinięte we

wszystkich trzech kierunkach.
Przykład kości krótkiej: kość czworoboczna większa, k. trójgraniasta, k.
łódeczkowata (nadgarstek).


kości różnokształtne (ossa multiformia) - obejmują te kości, których nie
da się zaliczyć do żadnej innej grupy.
Przykład kości różnokształtnej: kręgi, k. twarzoczaszki, k. nadgarstka i stępu,


kości pneumatyczne (ossa pneumatica) - zawierają przestrzenie wysłane
błoną śluzową i wypełnione powietrzem.
Przykład kości pneumatycznej : kość czołowa, k. klinowa, szczęka

kości czaszki,
łopatka, kość biodrowa.




Kości wielokształtne, np. kości
stępu,

kręgi.

i fosforu), która
nadaje kości twardość i części organicznej (osseiny),

dzięki której kość zyskuje
sprężystość.
W strukturze tej tkanki zauważyć można kanały Haversa, którymi przebiegają
naczynia krwionośne.
Wokół kanałów znajdują się wiry komórek kostnych umieszczonych w twardej
substancji międzykomórkowej, ułożonej koncentrycznie.
Komórki komunikują się za pomocą wypustek.
Jeden typ komórek odpowiada za
tworzenie kości - osteoblasty,
drugi za jej rozkład - osteoklasty.
Ich przeciwstawne działanie umożliwia
kształtowanie kości w czasie rozwoju
organizmu.
Koncentryczne twory wokół kanałów
Haversa nazywamy osteonami.
Struktury te tworzą beleczki kostne,
które dzięki odpowiedniemu ułożeniu dają
kości wielką wytrzymałość.

w dwóch
zasadniczych postaciach, jako połączenia ścisłe i wolne (in.

ruchome,
maziowe, stawy).

Połączenia ścisłe (synarthroses)
Łączenie elementów odbywa się tu poprzez tkanki i w zależności od
rodzaju tkanki dzielimy połączenia ścisłe na:
Więzozrost ( syndesmosis s. junctura fibrosa) występuje w czterech postaciach :
więzozrost włóknisty (syndesmosis fibrosa), w którym połączenie
tworzą kolagenowe (klejodajne) pasma łącznotkankowe, np. błona
międzykostna przedramienia.
więzozrost sprężysty (syndesmosis elastica), występują w nim włókna
sprężyste zamiast klejodajnych, np. więzadła żółte (więzadła
międzyłukowate).

POŁĄCZENIA KOŚCI

mocna warstwa tkanki łącznej.
W zależności od kształtu łączących się

brzegów odróżniamy :
szew gładki lub płaski lub prosty (sutura plana s. levis), gdy
powierzchnie łączących się kości są płaskie np. szew podniebienny pośrodkowy , łączy k. twarzoczaszki, szczękowa z jarzmowymi,
szew łuskowy (sutura squamosa), gdzie powierzchnie kości zachodzą na
siebie dachówkowato np. połączenie łuski kości skroniowej z kością
ciemieniową.
szew piłowaty lub zębaty (sutura serrata), naprzemiennie ułożone ząbki i
zagłębienia jednej kości wchodzą w analogiczne kości drugiej, np. szew
wieńcowy.
wklinowanie (gomphosis),
umocowanie korzenia zęba
w ścianie zębodołu dzięki
wąskiej warstwie tkanki łącznej.

warstwy chrzęstnej.
Rozróżniamy dwa rodzaje chrząstkozrostu :
chrząstkozrost włóknisty np.

krążek międzyłonowy – spojenie łonowe, krążek międzykręgowy,
chrząstkozrost szklisty np. chrząstkozrost mostkowo-żebrowy żebra I, pomiędzy trzonem a nasadą, lub między 3 k. miedniczne,

Spojenie łonowe (symphysis pubica) nie jest klasycznym
chrząstkozrostem, ze względu na
następujące cechy: czasem
występująca jamka – więzadła
- krążek międzyłonowy
(discus interpubicus) –
dwie powierzchnie spojeniowe
(facies symphysiales)

Kościozrost (synostosis) powstaje
z wiekiem przez kostnienie obu
poprzednich postaci, np. kostnienie
szwów czaszki, k. krzyżowa.

stałe:
1. wolne, pokryte chrząstką powierzchnie
stawowe (facies articulares)
2. torebka

stawowa (capsula articularis)
3. jama stawowa (cavitas articularis)

Oraz elementy niestałe:
więzadła stawowe (ligamenta articularia),
obrąbki stawowe (labra glenoidalia),
krążki stawowe (disci articulares),
łąkotki stawowe (menisci articulares),
fałdy maziowe ( plicae synoviales),
kosmki maziowe (villi synoviales),
kaletki maziowe (bursae synoviales),
trzeszczki (ossa sesamoidea),

STAWY in. POŁĄCZENIA MAZIÓWKOWE (ARTICULATIONES s. JUNCTURAE SYNOVIALES)

silne pasma łącznotkankowe
będące zgrubieniami błony włóknistej torebki stawowej.
Czynność

: wzmacniają torebkę stawową, przytrzymują elementy stawu w
prawidłowym położeniu, zabezpieczają kierunek ruchu w stawie,
przeciwdziałają oddalaniu się końców stawowych od siebie. Np. staw
łokciowy.

obrąbki stawowe (labra glenoidalia), zbudowane z chrząstki włóknistej, w
postaci pierścienia całkowitego lub częściowego tworzą przedłużenie
panewki stawowej, na której brzeg są nałożone.
Czynność : powiększają i pogłębiają panewkę, służą jako ochrona przed
uderzeniami główki. Np. staw ramienny.

krążki stawowe (disci articulares), twory z chrząstki włóknistej dzielące jamę
stawową na dwie komory, zrośnięte na obwodzie z warstwą włóknistą
torebki stawowej.
Czynność: służą jako "zderzaki" dla powierzchni stawowych, dopasowują
nieregularne powierzchnie stawowe, służą za przesuwalne powierzchnie stawowe. Np. staw skroniowo-żuchwowy.

całkowitej przegrody jamy stawowej, a jedynie częściową. Mają
półksiężycowaty kształt,

o klinowatym przekroju.
Czynność : jak wyżej. Np. staw kolanowy.

fałdy maziowe ( plicae synoviales), często wypełnione tkanką tłuszczową
tworząc wtedy ciała tłuszczowe (corpora adiposa), wypełniają tzw. martwą
przestrzeń stawu. Np. staw kolanowy.

kosmki maziowe (villi synoviales), powiększają wewnętrzną powierzchnię
"produkcyjną" błony maziowej. Np. staw kolanowy.

kaletki maziowe (bursae synoviales), uchyłki błony maziowej na zewnątrz
jamy stawowej. Czynność : ułatwienie ślizgania się ścięgien, czy mięśni.
Np. staw kolanowy.

trzeszczki (ossa sesamoidea), elementy kostne lub chrzęstne włączone w
ścięgna mięśni. Czynność : zmieniają kierunek działania siły mięśnia.
Największą trzeszczką jest rzepka - staw kolanowy.

dany staw:
proste, gdy dwa elementy, np. stawem prostym jest

staw
międzypaliczkowy
złożone, stawem złożonym
jest staw łokciowy.

ruchomość, czyli ilość osi ruchu:
stawy jednoosiowe,
dwuosiowe,
wieloosiowe

PODZIAŁ STAWÓW

a panewka jest negatywem główki. Oś ruchu jest ustawiona poprzecznie

do osi kości długich wchodzących w skład stawu. Cechą charakterystyczną stawu zawiasowego jest występowanie więzadeł pobocznych.
Ruchy: zgięcie (flexio) i prostowanie (extensio).
Przykład : stawy międzypaliczkowe, staw ramienno - łokciowy.

staw obrotowy (articulatio trochoidea), cylindrycznie ukształtowana główka porusza się jak czop w łożysku. Oś stawu przebiega wzdłuż długiej osi kości.
Ruchy : obrotowe (rotatio).
Przykład : staw promieniowo - łokciowy bliższy.

łączy się z równoczesnym ruchem wzdłuż tej osi (jak przy

wkręcaniu
śruby).
Przykład: staw dolny głowy (ruchy przeczenia).

staw elipsoidalny, czyli kłykciowy ( articulatio ellipsoidea s. condylaris),
główka stawowa o przekroju eliptycznym.
Ruchy: zgięcie (flexio), prostowanie (extensio), odwodzenie (abductio),
przywodzenie (adductio), obwodzenie (circumductio).
Przykład: staw promieniowo-nadgarstkowy ( zamiast zgięcia i
prostowania w tym stawie mamy: zgięcie grzbietowe i dłoniowe –
flexio palmaris et dorsalis).

staw siodełkowy (articulatio sellaris), obie powierzchnie stawowe mają
kształt siodła.
Ruchy : przywodzenie (adductio), odwodzenie (abductio),
przeciwstawianie (oppositio), odprowadzanie (repositio), obwodzenie
(circumductio).
Przykład: staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka.

powierzchnię stawową główki
stanowi wycinek kuli, a panewka jest mała.

Ruchy : zgięcie (flexio), prostowanie (extensio), przywodzenie (adductio),
odwodzenie (abductio), obrót do wewnątrz (rotatio interna), obrót na
zewnątrz (rotatio externa), obwodzenie (circumductio).
Przykład : staw ramienny.

staw kulisty panewkowy ( articulatio cotylica), główka stawowa jest objęta
panewką poza równik. Zakres ruchów jak poprzednio, choć nieco ograniczony.
Przykład : staw biodrowy.

główka a gdzie jest panewka. Często w ich obręb są

włączone krążki
stawowe w celu dopasowania do siebie nieregularnych powierzchni.
Przykład : staw mostkowo-obojczykowy.

staw płaski (articulatio plana), powierzchnie stawowe są prawie płaskie,
równe lub guzkowate i mniej więcej tej samej wielkości.
Ruchy : silnie ograniczone (zależne od napięcia aparatu
więzadłowego),
Przykład : staw krzyżowo-biodrowy. Dawniej były nazywane
stawami półścisłymi (amphiarthroses).

siodełkowaty, 4 - zawiasowy, 5 - obrotowy.