Жетекші: Аяпова Ж.О Орындаған: Айт-Базар Райхан Факультет: ЖМ Курс: ІІ Топ:

гемопоэз

уақыттан бастап және қандай жолмен пайда болатынын көрсету

ретінде дамуына
алып келеді
Постэмбрионалды
Қанның физиологиялық
регенерациясы
Эритроциттердің дамуы- эритроцитопоэз
Гранулоциттердің дамуы-гранулоцитопоэз
Тромбоциттердің дамуы-тромбоцитопоэз
Моноцитердің

дамуы-моноцитопоэз
Лимфоциттердің дамуы-лимфоцитопоэз
Иммуноциттердің дамуы-иммуноцитопоэз

кезекпен ауыстыратын 3 кезеңде қарастырады:

сарыуызды сабақшада дамуы жүріп (ұрық дамуының 3-9 апта аралығында), ҚБЖ(қанның

бағаналы жасушаларының) бірінші генерациясы пайда болады

қабырғасының мезенхимасында қанды аралшықтар пайда болады;

Қанды аралшықтарды шектеуші жасушалар жалпайып,

бір-бірімен бірігіп, болашақ тамырдың эндотелиалды төсенішін түзеді;

ҚБЖ жартысы біріншілік қан жасушаларына (бласттар-базофильді ядросы мен цитоплазмасы және айқын байқалатын ірі ядрошықтары бар жасушалар) дифференцияланады;

Біріншілік қан жасушаларының көп бөлігі митоз жолымен бөлініп, ірі мөлшерімен ерекшеленетін (мегалобласт) эритробласттарға айналады. Бұл өзгерістер бласттардың цитоплазмасында эмбрионалды гемоглобиннің (HbF) жинақталуымен түсіндіріледі;

Сарыуызды қапшық
б) Хорион бүрлері
в) Ұрық
2. Сарыуызды қапшық қабырғасындағы қанды аралшық:
а)

Мезодерманың висцералды жапырақшасы
б) Энтодерма
в) Эндотелиоциттер
г) Дамып келе жатқан қан жасушалары

ұшырап жасушадан шығарылады, ал кейбірінде ядросы сақталады. Нәтижесінде ядролы және

ядросыз, ірілігімен ерекшеленіп мегалоцит деген атауға ие болған біріншілік эритроциттер пайда болады. Бұл процесс эмбрионалды кезеңге тән, бірақ постанатальды кезеңде кейбір аурулар (қатерлі қаназдық) болған жағдайда пайда болуы мүмкін;

Мегалобластикалық қан түзілумен бір уақытта сарыуызды қапшық қабырғасында нормобластикалық қан түзілу басталады: бласт екіншілік эритробласттар полихроматофильді эритробласттар нормобласттар екіншілік эритроциттер (нормоцит)-мөлшері ересек адам қанындағы эритроцитпен шамалас;

Сарыуызды қапшықтағы эритроциттердің түзілуі біріншілік қантамырларының қабырғасында интравоскулярлы жолмен жүреді

Бір уақытта қан тамырлары қабырғасының маңайында орналасқан бласттардан икстравоскулярлы жолмен –нейтрофил,эозинофилдер дифференцияланады

Қанның бағаналы жасушаларының қалған бөлігі дифференцияланбаған күйде қалып, қанның ағымымен ұрықтың әр түрлі мүшелеріне таралады . Мұнда олардың ары қарайғы қан жасушалары мен дәнекер тініне дифференциялануы жүреді. Сарыуызды қапшықтың редукциясынан (жойылуы) кейін негізгі қан түзуші мүше болып бауыр саналады.

гемопоэздің негізгі мүшесіне айналады да онда ҚБЖ-ның екінші генерациясы пайда

болады. Бауырдағы қан түзілу процесі шекті деңгейіне 5 айдан кейін жетіп, туылар алдында тоқтайды.

қанның түзілетін орталығына айналады

Бауырдағы қанның түзілуі оның үлестерінде мезенхимамен бірге

дамыған капиллярлардың жолымен экстраваскулярлы түрде жүреді:

Бауырдағы қан түзілудің көзі-сарыуыз қапшығынан миграцияланып келген қанның бағаналы жасушалары бласт екіншілік эритробласттар полихроматофильді эритробласттар нормобласттар екіншілік эритроциттер (нормоцит)-мөлшері ересек адам қанындағы эритроцитпен шамалас;

және эозинофильді түрлері пайда болады.

Базофильділігі азайып, ашық түске ие бола

бастаған бласт цитоплазмасында спецефикалық түйіршіктер пайда болып, ядросы дұрыс емес пішінге ие болады

Гранулоциттерден басқа бауырда тромбоциттердің ізбасарлары болып саналатын гигантты (ең ірі) жасушалар-мегакариоциттер қалыптасады. Эмбрионалды даму кезеңінің соңында бауырдағы қан жасушаларының түзілуі аяқталады.

пикнотикалық ядросының оқшаулануы;
3. Пикнотикалық ядроның цитоплазманың жіңішке тәжімен нормобласттан бөлінуі;
4.

Органеллалары біркелкі ретикулоцит;

1

2

4

3

(12-аптадан гемопоэз басталады),лимфа түйіндеріне (10-аптадан бастап гемопоэз тіркеледі) қоныстанады.

қанның бағаналы жасушалары қанның формалы элементтерінің барлық

түрлері (экстраваскулярлы жолмен пайда болады)

Көк бауырдағы қан
жасушаларының пайда болуы

генерациясы пайда болады. Мұнда гемопоэз ұрықтық дамудың шамамен 10-аптасында басталып,

туылар кезге қарай үдей түседі. Ал, туылған соң сүйек кемігі гемопоэздің орталық мүшесіне айналады.

нәрестенің 12 аптасында жүреді.
Бұл кезде сүйек кемігінің негізін фибробласттар мен

ізашар алғашқы гранулоциттер құрайды.
Бұл даму экстраваскулярлы жолмен жүреді.
Осылайша сүйек кемігі универсальды гемоцитопоэз жасайтын орталық мүшеге айналып, постнатальды өмір тіршілігінде сол күйінде қалады.

Сүйек кемігіндегі қан жасушаларың
пайда болуы

маңызы бар түрлі қан жасушаларының түзілу жолын, нақтылы уақытын білдік

және олардың дамуында ұрықтың сарыуыз қапшығы, бауыр, көкбауыр, тимус, лимфа түйіндері, сүйек кемігі сынды мүшелердің маңызды рөл атқаратынына көз жеткізіп, олардың бірқатарының постанатальды кезеңде де қан жасушаларын түзуші мүше ретінде сақталып, өз қызметін жалғастыратынына куә болдық. Қорытындылай келе назарларыңызға эмбрионалды гемопоэздің сызба түрінде жасалған үлгісін ұсынамыз.