Генетиканы? даму тарихы

әдісі туралы білім беру.
2.Дамытушылық.
Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын,белсенділігін ,логикалық қабілетін арттыру.
3.Тәрбиелік.
Жауапкершілікке,ұқыптылыққа,ептілікке

тәрбиелеу

мен ұғымдары

3 қасиеті қызықтырған:
1-ші ата-ана белгілері мен

ұрпақ белгілерінің ұқсас болуы;
2-ші ұрпақ белгілерінің ата-ана белгілерінен өзгеше болуы;
3-ші кейбір ұрпақтарда арғы ата-баба қасиеттерінің қайталануы;

Б.з.д. І ғасырда Рим философы Лукреций кейде балалар өздерінің ата-әжелеріне ұқсастығын тапса, Плиний дені сау н/е дәл ата-анасындай кемтер бала туатынын жазған.

келесі

Алғаш рет генетикалық талдау әдісін қолданып, тұқым қуалаушылықтың заңдарын ашты.
келесі

тұқымның түсі мен пішіні, гүлінің реңі, сабығының ұзындығы т.б. Фенотип

генотиптен ж/е сыртқы ортаның жағдайларына байланысты қалыптасады.

Генотип- ағзаның гендерінің толық жиынтығы.Генотип фентипті анықтайды.

Доминатты(басым).Гибридтерде 1-ші ұрпақта бірден фенотипте көрінетін белгі. Оларды үлкен әріптермен белгілейді. Мысалы, А, В, С ж/е т.с.с. Доминатты ген гомозиготада да (АА), гетерозиготада да (Аа) бірден көрінеді. Ал гетерозиготаларда фенотипте көрінбей қалған белгін рецессивті деп атайды. Оларды кіші әріптермен белгілейді. Фенотипте генотипі гомозигота күйінде (аа) болса ғана көрінеді.

бірдей жұп хромосомалар. Гомологиялық хромосомалар тек диплоидті жасушаларда ғана кездеседі.

Олар эукариоттардың жыныс жасушаларында ж/е прокариоттарда болмайды.
Ағзалар гомозиготалы ж/е гетерозиготалы болып келеді.
Гомозигота деп аллельді гендердің екеуі де доминатты (АА) не екеуі де рецессивті (аа) болатын организмді айтады.
Гетерозиготалы организмнің аллельді гендер екі түрлі (Аа).

белгілер қолданады:
Р – ата-ана (лат. раrental - ата-ана)
Ғ – ұрпақ (лат. Filia-ұрпақ)
Ғ1

– бірінші ұрпақ, яғни олар Р-ның ұрпағы.
Ғ2 – реті бойынша екінші ұрпақ, яғни олар
Ғ1-дің ұрпақтары.
♀ - аналық жынысы
♂ - аталық жынысы
Χ – шағылыстыру белгісі
: - ұрпақтардың фенотиптері н/е генотиптері б/ша ажыраудың сандық арақатынасы.

іріктемелер будандастырылғанда гибридті 1-ші ұрпақтың барлығының фенотиптері бірдей болады. Бұл

бірден фенотипте көрінген белгіні Мендель доминантты, ал көрінбей қалған белгіні рецессивті белгі деп атады.

Г.Мендель зерттеулерін жалғастырып, гибридтер болып табылатын 1-ші реттік ұрпақтарды (Ғ1) өзар будандастырды. Алынған Ғ2 ұрпақта Ғ1-де көрінбеген белгі қайта көрінген ж/е Ғ2 доминантты белгі мен рецессивті белгінің арасында белгілі математикалық арақатынас байқалған. Ажырау дегеніміз- гетеризиготалы дараларды будандастырғанда пайда болған ұрпақтың бір бөлігінің доминантты, ал бір бөлігінің рецессивті белгіні көрсетуі

түзеді?
а) АА ә) Аа

б) аа
№2 Үрме бұршақтың дәні қабығының қара түсті доминантты (А), ал ақ болуы рецессивті (а) генге байланысты. Төмендегідей будандастыруларда дәндері қандай болмақ?
а) Аа х Аа ә) АА х Аа
№3 Қоян жүнінің ақ түсті болуы рецессивті а генімен анықталады:
а) Ақ көжектің генотпі қандай болмақ?
ә) Осы ақ көжектің ата – аналарының генотиптерін және мүмкін болатын фенотиптерін анықтаңдар.
№4 Қызыл гүлді түнсұлуы өсімдігін, ақ гүлді түнсұлуы өсімдігімен будандастырғанда қызғылт гүлді өсімдіктер шыққан, яғни аралық белгі байқалған. Төмендегі будандастырудың нәтижесінде алынатын ұрпақтардың гүлдерінің түстерін анықтау керек. Аа х Аа ; АА х Аа ; аа х Аа ; Қандай будандастыруда ұрпақ қызыл болады?

2................жылы австралиялық табиғат зерттеушісі ....................дің «Өсімдік будандарына жүргізілген тәжірибелер» еңбегі

жарық көрді.
3................жылы нидерландтық ботаник .................. мутация теориясын ұсынды.
4...........жылы дат биологы ............ ген, генотип, фенотип ұғымдарын қалыптастырды.
5.................жылы орыс ғалымы ..............................тұқым қуалайтын өзгергіштіктің ұқсас қатарлар заңын ашты.
6...............жылы америкалық микробиолог әрі генетик ................тұқым қуалаушылықтың материалдық негізі- ДНҚ екенін дәлелдеді
7...............жылы америкалық биолог .................... мен ағылшын генетигі ...............ДНҚ-ның молекулалық құрылымының моделін жасады.
8............................жылдары американдық генетик ........... өз шәкірттерімен бірге тұқым қуалашылықтың хромосомалық теориясын жасады.
9...........жылы ........................пен ................ цитоплазмалық тұқым қуалаушылықтың негізін қалады.
10....................цитоплазмалық аталық ұрықсыздықты американдық ғалым ................ ашты.

енгізді.
2. 1865 жылы австралиялық табиғат зерттеушісі Г.Мендельдің «Өсімдік будандарына

жүргізілген тәжірибелер» еңбегі жарық көрді.
3. 1901 жылы нидерландтық ботаник Де Фриз мутация теориясын ұсынды.
4. 1909 жылы дат биологы В.Иогансен ген, генотип, фенотип ұғымдарын қалыптастырды.
5. 1920 жылы орыс ғаламы Н.И.Вавилов тұқым қуалайтын өзгергіштіктің ұқсас қатарлар заңын ашты.
6. 1944 жылы америкалық микробиолог әрі генетик О.Эври тұқым қуалаушылықтың материалдық негізі- ДНҚ екенін дәлелдеді
7. 1953 жылы америкалық биолог Дж.Уотсон мен ағылшын генетигі Ф.Крик ДНҚ-ның молекулалық құрылымының моделін жасады.
8. 1910-1915 жылдары американдық генетик Т.Морган өз шәкірттерімен бірге тұқым қуалашылықтың хромосомалық теориясын жасады.
9. 1908 жылы К.Корренс пен Э.Баур цитоплазмалық тұқым қуалаушылықтың негізін қалады.
10. 1930 жылы цитоплазмалық аталық ұрықсыздықты американдық ғалым М.Родс ашты.