Хлорды? таби?атта?ы таралуы

оқушысы Сайымбай Айжан
Жетекшісі: химия – биология пәнінің мұғалімі Айтөреева Ақмарал

тобындағы химиялық элемент, атомдық номері 17, атомдық массасы 35,453
Галогендер тобына

жатады. Молекуласы екі атомнан (Cl2) тұрады. Өткір иісті салғырт, жасыл түсті улы газ, тығыздығы 0,3214г/см³. балқу t = 101ºC. Табиғатта екі тұрақты тзотоптарының ішіндегі маңыздылары [34Cl(T1/2 32,4мин); 36C1(Tl/23,08 105жыл); 38Cl(T1/2 37,29мин)] химиялық және биохимиялық процестердегі зерттеуде пайдаланылады. Хлорды алғаш швед химигі К. Шелле пиролюзитті тұз қышқылымен әрекеттестіріп алған(1774жылы). Жер қыртысындағы салмақ мөлшері 4,5102%. Хлор өте активті элемент, бос күйінде жанартау лавасында ғана, ал байланысқан түрінде тау жыныстарында, теңіз, мұхит, өзен суларында, өсімдік және жануарлар организмдерінде кездеседі. Байланыстағы хлор көптеген минералдардың: галит, сильвин, сильвинит, карналлит, т.б. құрам бөлігі. Қалыпты жағдайда хлор – сарғыш жасыл, ерекше өткір иісті газ, тығыздығы 3,214г/л, ауадан 2,5 есе ауыр, қайнау t = 33,6С, балқу t = 100,98С. Суда жақсы ериді. Тотығу дәрежелері +1, +3, +4, +5, +7. хлор химиялық активті болғандықтаноның қосылыстары көптеген металдармен, бейметалдарментіклей әрекеттесу арқылы, ал оттек, азот, көміртек, инертті газдармен хлор қосылыстары жанама жолмен алынады.

гипохлорит, кальций хлораты, т.б.) түзеді. Хлор көптеген органикалық қосылыстармен де

әрекеттеседі(қ. Хлорлау). Лабораторияда хлорды 4HCl+MnO2=MnCl2+Cl2+2H2O реакциясы арқылы, ал өнеркәсіпте ас тұзының (NaCl) ерітіндісін электролиздеп алады. Хлорды ауыз суды хлорлауға, мата, қағаз ағартуда, тұз қышқылы мен органикалық синтезде, хлоры бар қосылыстар даярлауда, т.б. қоланылады. Қазақстанда хлор Павлодар химия зауытында өндіріледі.
Химиялық қасиеттері. Химиялық белсенді, өте күшті тотықтырғыш: сутегімен реакцияласады, металдармен және бейметалдармен де реакцияласады :
3Cl2+2Fe=2FeCl2 2Cl+Si=SiCl4
Суда және сілтілердің судағы ерітінділерінде дисмутацияланады:
Cl2+2NaOH(суық)=NaClO+NaCl+H2O3Cl2+6Na(ыстық)OH=NaClO3+5NaCl+3H2O

зертханада 1) 4HCl(конц.)+MnO2=Cl2↑+MnCl2+2H2O
2)16HCl(конц.)+2KMnO4=5Cl2↑+2MnCl2+8H2O+2KCl
3)4HCl(конц.)+Ca(ClO)2=2Cl2↑+32H2O+CaCl2
4)6HCl(конц.)+ClO3=3Cl2↑+3H2O+KCl
Конмутация (3) және (4) реакцияларында әрі тотықсыздандырғыш HCl,

әрі тотықтырғыштар Ca(ClO)2 және KClO3 хлор берішілер болып келеді. Хлор – негізгі химиялық өндіріс өнімдерінің бірі, бром мен йодты, хлоридтерді, құрамында отттегі бар туындыларды алу үшін қолданылады. Қағазды ағартады, ауыз суды дезинфекциялауға пайдаланылады.

жануарлар мен адамға дейін зиян келтіреді. Барлық химиялық элементтермен әрекеттессе

отырып, оның ішінде көптеген металдармен әрекеттескенде оларды өлтіреді және бос күйінде тіршілік етіге мүмкіндік бермейді. Қоршаған ортаға үлкен зиян тигізеді. Хлор және оның туындылары шынымен де қоршаған ортаны ластайды және адам мен жануарлар тіршілігі үшін теріс әсерін тигізеді. хлор соғыс және бейбітшілік кезінде адамдарды жойқын түрде өлтіргені үшін кінәлі. Хлор барлық заттарға тап береді де артынан ол заттар бос күйінде тіршілік етуден қалады.

маңызды қадам. Сондықтан олардың табысты жүзеге асуы – еліміздің әлеуметтік

– экономикалық дамуын жеделдетеді”, - деп санайды. Химиялық заттар шығаратын “Каустик” зауыты қазірдің өзіндек аустикалық сода, тұз қышқылы және хлор – сілтімен ішкі нарықты толықтай қамтамасыз етіп отыр. Негізгі тұтынушылары жергілікті металлургиялық зауыттар мен кен орындары. Келешекте өндірісті екі есеге арттырып, хлорсілтіні терең өңдеу арқылы басқа да химиялық заттарды алуды жоспарлапотыр. Қосалқы өндірістер қосымша жұмыс орындарын ашуға жағдай жасамақ.

қоғамында орын алғанын, облыстық төтенше жағдайлар департаменті растап отыр. Олардың

пайымынша, бұл апаттан тұрғындарға ешқандай қауіп жоқ . Айтуларынша, химиялық заттың жайылуы тек цехтың ішінде орын алған. Соңғы ақпаратқа сәйкес, төгілген хлордың көлемі 150-200келі дей. Бірақ, деркезінде жүргізілген жедел әрекеттің арқасында химиялық затсыртқа тарап үлгермеді.,-дейді төтенше жайт бойынша мамандар. Дегенмен, оқиға орыналған аумақ бақылауға алған. Ауа құрамындағы хлор мөлщерін анықтау мақсатында кәсіпорын зертханасында сараптама да жүргізілген. Мән-жайды анықтау үшін арнайы комиссия құрылды. Айта кету керек “Каустик” АҚ – химиялық өндіріс зауыты. Кәсіпорында өндіріске қажетті ұнтақ пен хлор өндіріледі.