Теңгенің шығу тарихы

Дайындаған:Утельбаева Б.Б.

2017-2018 оқу жылы.

таныстыру, төл теңгеміздің шығу тарихы, айналымға ену кезі туралы мағлұматтар

беру. Оқушылардың бойына елімізге деген ыстық сүйіспеншілікті, мақтанышты сіңірту. Елін, жерін сүйіп құрмет тұтатын жас жеткіншектерді елжандыққа тәрбиелеу.

1993 ж. қараша 15 жарлығы бойынша айналысқа еңгізілді.

Тәуелсіз егемен

мемлекеттің міндетті рәміздерінің бірі оның ұлттық валютасы болып табылады. Сонымен бірге, кез келген мемлекеттің тарихына оның бір-ақ рет енгізілетін өз валютасының тарихы да кіреді. Ұлттық валюта елдің өткенін, бүгінгісін және болашағын бейнелейді.

жылғы үлгідегі 500 теңгелік банкноттар;
1995 жылы 1994 жылғы үлгідегі

номиналы 1000 теңгелік банкноттар;
1996 жылы 1996 жылғы үлгідегі номиналы 2000 теңгелік банкноттар;
1997 жылы номиналы 1, 5, 10, 20, 50 теңгелік монеталар (жаңа дизайны);
1999 жылы 1998 жылғы үлгідегі номиналы 5000 теңгелік банкноттар;
2000 жылы 1999 жылғы үлгідегі номиналы 200 және 500 теңгелік банкноттар (дизайны өзгертілген),
2001 жылы:
2000 жылғы үлгідегі номиналы 1000 және 2000 теңгелік банкноттар (дизайны өзгертілген);
2001 жылғы үлгідегі номиналы 100 теңгелік банкноттар (дизайны ішінара өзгертілген);
Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған 2001 жылғы үлгідегі 5000 теңгелік мерейтойлық банкноттар;
2001 жылғы үлгідегі 5000 теңгелік банкноттар (дизайны ішінара өзгертілген).
2002 жылы:
2003 жылғы үлгідегі номиналы 100 теңгелік банкноттар;
1999 жылғы үлгідегі номиналы 200 және 500 теңгелік банкноттар (дизайны ішінара өзгертілген) шығарылды.
2003 жылы:
2003 жылғы үлгідегі номиналы 10 000 теңгелік банкноттар.
2006 жылы:
200, 500, 1000, 2000, 5000 және 10000 теңгелік банкноттар (мүлде жаңа дизайн).

Ұлттық теңге тарихынан

біздің еліміз үшін ХХ ғасырдың маңызы зор. Себебі, еліміз тәуелсіздік

алып, сол тәуелсіздіктің белгілеріне ие болды.
2. Біздің ұлттық бейнемізді, болмысымызды, тарихымызды көрсететін рәміздеріміз бар. Елтаңба, Әнұран мен Туымызбен бірге тағы бір белгі — ұлттық теңгеміз бар. Теңге 1993жылы 15 қараша күні дүниеге келді.
3. Теңгенің авторы болу бақыты дизайнерші Тимур Сүлейменов, қылқалам шеберлері Қайролла Ғабжалилов, Мендібай Әлин мен Ағымсалы Дүзелхановтың үлесіне тиді. Олар Ұлыбританияның дымқыл ауасын жұтып, үлкен еңбектерінің нәтижесін теңгені елге жеткізді.
4. Алғашқы теңге « Харрисон Санс» фирмасында бір жыл ішінде өңделіп, басылды. Демек, теңгенің алғашқы нұсқасы Англияда шықты.
5. Ұлттық теңгеміздің шеттері қазақтың ою - өрнектерімен безендірілген. Бірінші бетінде қазақ халқының әйгілі ұлы тұлғалары бейнеленген. Екінші бетінде ою - өрнектер, табиғат көріністері бейнеленіп, елтаңбамыз салынған.

Арабтар бұл қаланы Фараб деп атаған. Әл - Фараби орта

бойлы, мығым денелі, батыл болып өседі. Бала күнінен атқа шапқыштығымен, мергендігімен көзге түседі. Түркі, парсы, араб тілдерін мүлтіксіз сөйлейді. Грек, латын тілдерін жақсы білген. Ол дүние жүзінде Аристотельден кейінгі екінші ұстаз. Әл - Фараби 150 жуық еңбек жазған.

көреді. Соған қарамастан 14 - 15 жасынан бастап ақындық өнерге

машықтана бастайды. Сүйінбай келе - келе нағыз суырып салма, айтыстың ақиық ақынына айналады.
Сүйінбай халық мұңын мұңдап, үстем тап өкілінің әділетсіздігін бетіне басып, әшкерелеп отырған батыл да әділ ақын. Оның өлеңдерінде адамның мінез - құлқы, адамгершілігіне, жақсы - жаман қасиеттеріне көңіл бөлінеді.

әнге әуестігі жастайынан байқалады. Алты жасында әкесі байдың қозысын бағуға

жібереді. Зейінді туған бала әке - шешесінің жағдайын түсініп, олардың айтқанына қарсы келмейді. Жалғыз серігі қолдан жасалған домбырасын иығынан тастамайды.
Құрманғазы қуғын - сүргінді көп көрді. 1880 жылдардың бас кезінде Астрахань жаққа қоныс аударды.

Орысшаға қоса бірнеше шығыс тілін білген. Шоқан әуелінде қазақ мектебінде

оқиды. Мұнда арабша оқумен сурет салуды үйренді. Шығыс әдебиетімен танысады. Араб, парсы, ұйғыр тілдерін меңгерген. 1853 жылы Кадет корпусын бітіреді. Сол мамандығы бойынша қызметте істейді. Шоқан ғалым, саясатшы, географ, суретші, әдебиетші, тарихшы.

негізін салушы. Ол әуелде ауыл молдасынан оқиды. 10 жасқа толғанда

әкесі оны Семейге медресеге оқуға жібереді. Мұнда араб, парсы, шағатай тілдерін меңгереді. Науаи, Низами, Фирдауси сияқты оқымыстылардың шығармаларын құныға оқиды. Орысшасын өз бетінше жетілдіре түседі.
Абай өлеңдері татулықты, достықты уағыздайды. Оның елуге жуық қара сөздері бар. Көлемі қысқа, мағынасы терең.

ұйымдастыра білуімен даңқы шықты.

Түркістан билеушісі « қанішер» Абылайдың ұлы Көркем Уәлидің шаңырағында туған.

Түркістанды қалмақтар басып алғанда әкесі өліп, өзі далаға қашып, аман қалады. Шашы өскен, қара тымақ киген жұпыны киімі бар балаға Төле би « Сабалақ» деп ат қойыпты. Өсе келе ұрыстарға қатысады. Ол « Абылайлап» ұран салады. Жеңістерден кейін ол Абылай атанады.

жыл бұрын 1993 жылы 15 қараша күні таңертеңгі сегізден бастап

айналымға енгізілді. Осы күн тарихи датаға айналды, бұл күн ҚР ұлттық валюта күні ретінде атап өтеді.
Ұлттық валюта – теңге банкноты және монета түрінде айналысқа енгізілді. Банкнота – Ұлттық Банктің Алматы қаласындағы Банкнот фабрикасында, ал монета Өскемендегі монета сарайында дайындалып шығарылады.
Семестрлік жұмыстың өзектілігі Қазақ халқының төл теңгесінің жасалу тарихы мен ұлт көшбасшысы Н.Ә.Назарбаевтың ұлттық валюта жасаудағы тарихи шешімі мен көрегенділігі жайында болуы. 1993 жылдың 15 қарашасында ұлттық валюта – ТЕҢГЕНІ енгізу Қазақстан Респуб­ликасы экономикалық тәуелсіздігінің айқын көрінісі болып табылады.

бола­тын. 90-шы жылдардың басы біздің еліміз үшін болашақты айқындау жолындағы

шешімдерді қабылдауда барынша қиын кезең болды: өн­ді­рістің кең ауқымды құлдырауы, экономикалық байланыстардың үзілуі, бұрынғы одақтас республикалар арасындағы ақша-кредиттік қаты­настар коллапсы. Үкімет пен Ұлттық банктің алдында барынша маңызды проблемаларды шешу міндеті тұрды. Шын мәнінде инфляция барынша қарқын алған, өндіріс құлдыраған қиыншылықтар кезеңінде ұлттық валютаның тұрақтылығы мен айырбасталымын қамта­ма­сыз ету қажет болды. Басты назар ұлттық ва­лю­таны енгізудің – жаңа валютаны айырбастау пункттеріне жеткізу, ақша айырбастау баста­ла­тын және жалғастырылатын күн, айырбастау коэффициенті сияқты рәсімдік мәселелеріне аударылды. Теңге айырбастау басталған бірінші күннен бастап-ақ заңды төлем құралы болды.

оның ұлттық валютасы болып табылады. Кез келген мемлекеттің тарихына оның

бір-ақ рет енгізілетін өз валютасының тарихы да кіреді. Басқа көптеген елдердің ұлттық валютасының тарихы сан ғасырлар бойы қалыптасқан. Кез келген ұлттық валюта елдің өткенін, бүгінгісін және болашағын бейнелейді. Ал Теңгенің — Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының тарихы Президенттің 1993 жылғы 15 қарашадағы жарлығынан басталды.

жылғы үлгідегі 500 теңгелік банкноттар ;
· 1995

жылы 1994 жылғы үлгідегі номиналы 1000 теңгелік банкноттар ;
· 1996 жылы 1996 жылғы үлгідегі номиналы 2000 теңгелік банкноттар ;
· 1997 жылы номиналы 1, 5, 10, 20, 50 теңгелік монеталар (жаңа дизайны);
· 1999 жылы 1998 жылғы үлгідегі номиналы 5000 теңгелік банкноттар;
· 2000 жылы 1999 жылғы үлгідегі номиналы 200 және 500 теңгелік банкноттар (дизайны өзгертілген)
2001 жылы :
· 2000 жылғы үлгідегі номиналы 1000 және 2000 теңгелік банкноттар ( дизайны өзгертілген );
· 2001 жылғы үлгідегі номиналы 100 теңгелік банкноттар ( дизайны ішінараөзгертілген );
· Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған 2001 жылғы үлгідегі 5000 теңгелік мерейтойлық банкноттар ;
· 2001 жылғы үлгідегі 5000 теңгелік банкноттар ( дизайны ішінара өзгертілген ).
2002 жылы :
· 2003 жылғы үлгідегі номиналы 100 теңгелік банкноттар;
· 1999 жылғы үлгідегі номиналы 200 және 500 теңгелік банкноттар ( дизайны ішінара өзгертілген ) шығарылды.

ҚазАқпарат /Айбын Бақытұлы/ - Бүгін, қарашаның 15-і - ұлттық валютамыздың

айналысқа енген күні. Қазақ елінің егемендігін әйгілеген тағы бір аса маңызды құрал ретінде 1993 жылы қолымызға тиген теңге алғашқы мүшелін абыроймен артқа тастады. Осыған орай, төл теңгеміздің төңірегіндегі бүгінгі ахуалға қысқаша шолу жасағанды жөн көрдік.
Қазіргі заманда қандай да бір валюта болмасын, алдымен оның АҚШ доллары мен еуроға қатысты бағамы, сосын тұрақтылығы ауызға алынады. Ол заңдылық та. Күн сайын құбылған мына заманда тірнектеп жиған ақшаңды не саудаға, не кәсіпке «жегесің», әйтпесе банктердің депозиттік салымдарына саласың. Әйтеуір, қолдағы капитал құр жатпауы тиіс. Сондықтан, банкке саларда қай валютамен тиімді, қайсысы сенімді болатынына назар аударасың.
Теңге туралы, депозиттік салым туралы айтқанда, инфляция жайында сөз қозғамау мүмкін емес. Өйткені қолдағы қаражатты банктің депозитіне салып қойып, «пәленше пайыз сыйақы алам» деп малданып жүргенде, оны инфляция жұтып қоюы әбден мүмкін. Ал біздегі инфляция әжептәуір. Ресми деректер бойынша біздегі жылдық инфляция биыл 10 пайыз болатын түрі бар. Ұлттық банк төрағасы Әнуар Сәйденов осы аптада жылдық инфляция -10 пайыз, ал орташа жылдық инфляция -15 пайыз шамасында болатынын айтты. Оның деңгейіне ішкі және сыртқы ықпалдар бірдей әсер етіп отыр. Атап айтсақ, әлемдік рыноктағы тауарлар бағасының өсуімен бір мезгілде ішкі рыноктағы тарифтердің өсуі де орын алды.
Тағы бір назар аударатын жайт - банктердің сырттан қарыз алу мәселесі. Бұл да белгілі бір деңгейде теңгенің қазақстандықтар үшін тиімділігіне әсер етуі мүмкін. Олай дейтініміз, АҚШ-тағы ипотекалық дағдарыстың салқынымен жалпы халықаралық қаржы рыногында өзара қарыз алу мүмкіндігі қиындады. Бұл жағдай Ұлттық банк төрағасы Әнуар Сәйденовтың пікірінше, 2008 жылдың бірінші жартысына дейін созылуы мүмкін. Демек, сыртқы қарыздарға көбірек иек артып келген біздің екінші деңгейлі банктер қажетті қаражатты енді ішкі нарықтан, отандық ресурстардан іздеуге мәжбүр. Соның бір көрінісін әлден-ақ байқауымызға болады. Қазір банктер жаппай халықты депозиттік салымдарға қызықтыруға ұмтылып, салымдардың тартымдылығын, олардың пайыздық сыйақыларын көтеріп жатыр. Бұл бағытта тіпті қатаң бәсеке жүріп жатыр десек те болады. Бұл қолында аз-маз артық ақшасы бар жұрт үшін тиімді құбылыс. Тек салымды қай валютамен салатындығын пайымдап алған жөн. Ал ұлттық теңге өзінің тұрақтылығын күн өткен сайын дәлелдеп келеді. Өйткені ол – Ұлттық валюта.
Теңгеміз көбейіп, табысымыз арта берсін, ағайын!

біздің еліміздің тəуелсіздігін жариялаған бастап болған айрықша мəнді оқиғалардың бірі

болып табылады. Ұлттық валютаны енгізу елімізде жеке ақша-кредит саясатын жүргізуге мүмкіндік берді. 24 жыл ішінде теңге біршама нығайды жəне ТМД елдерінің анағұрлым тұрақты валюталарының бірі болып қалды. Қазақстандық ұлттық валюта – теңгенің айналыста 15 жыл болуы Қазақстанның қазіргісі мен болашағы үшін теңгені енгізудің тарихи маңыздылығына объективті баға беруге мүмкіндік береді. Өзіміздің ақша бірлігімізді енгізу Қазақстанның экономикалық егемендігін іске асыру үшін негіз болды. Ұлттық валютаны енгізумен нарық экономикасын құруға бағытталған құрылымдық қайта құрулар жылдамдатылды. Қазақстан өзінің ұлттық валютасы — теңгені күрделі жағдайда əзірлеп, қабылдағанын естен шығармау қажет. Теңгені жасаудағы тұңғыш президентіміздің ерен еңбегін әр қазақ білері сөзсіз.
 
Ұлттық теңгеміз АҚШ долларындай немесе Еуроодақтың евросындай болмаса да өз тұрақтылығын сақтап, құнызданбауын қалаймыз!!!