Слайд 1“ Қозғалыс. Ерікті қимыл-қозғалыс. Орталық және шеткі паралич”
Слайд 2Бүкіл жан-жануар мен адамның қимыл-әрекетін ерікті және еріксіз (шартсыз) деп
бөледі.
Шартсыз қимыл-әрекетің негізінде созылу қарапайым рефлексі немесе миотатикалық рефлекс
жатады.
Слайд 3Интрафузалды талшық (актин) – оның ортасында спираль тәрізді рецептор жатыр,
оның бір жақ шеті сіңірмен, алекінші жақ шеті экстрафузалды талшықпен
байланысқан. Интрафузалды (миозин) талшықтарынан сигнал жұлынның алдынғы мүйізіндегі γ –жасушаларға беріледі. Сигналдың жартысы α-мотонейрондарға беріледі,одан шыққан сигнал экстрафузалды талшықтарға жетеді. αжасушаларынан экстрафузалды талшықтарға берілетін сигналдың жартысы қайтадан Рэншоу жасушаларына қайтып келеді(экстрафузалды талшықтарға келіп түсетін артық импульстарды реттеуші орталық). Оларда жұлынның алдынғы мүйізінде орналасады, яғни γ-ілмек түзеді. Рефлекторлы(шарттсыз) іс-қимыл жасау үшін тітіркенгіш пен рефлекторлы доға біртұтастығы қажет.
Слайд 4Шартты қимыл жасау үшін ми қыртысының алдынғы орталық иірімінен және
орталық алды бөлігінен импульс жұлынның алдынғы мүйізіне жетіп, одан әрі
алдыңғы түбір арқылы, өрімнің қимылға жауапты бөлігімен нерв арқылы бұлшық етке жетеді. Қыртыс-бұлшықет жолы 2 нейроннан тұрады: орталық және периферикалық. Орталық нейрон денесі мандай бөліктін алдыңғы орталық иірімінің 5-ші қабатындағы Бецтың үлкен пирамида жасушаларында орналасқан. Пирамида жолы деп аталатын аксон бойымен импульс ішкі капсуланың артқы саны, ми аяақшасы, варолиев көпірі, сопақша ми арқылы өтеді. Сопқша ми мен жұлын шекарасында пирамида жолының (80%) қарсы жаққа өтіп, жұлынның бүйір бағанына кіріп әрбір сегмент деңгейінде ( 31-32 сегмент бар) жұлынның алдынғы мүйізінде орналасқан перифериялық нейронмен синаптикалық байланыс түзеді.
Слайд 5Содан кейін алдыңғы түбір құрамындағы аксон бойымен өрім мен нервтың
қимылға жауапты бөлігі арқылы бұлшықетке беріледі. Егерде қимыл-қозғалысқа аяқ,дене бұлшықеттері
қатысса, импульс қыртысты-спиналды(пирамидалы) жол арқылы жұлынның алдыңғы мүйізінде орналасқан 2-ші нейрон денесіне бағыталады. Егерде қимыл-қозғалысқа көмей, жұтқыншақ, бет, тіл бұлшықеттері және шайнайтын, көз қимылдатын бұлшықеттер қатысса импульс кортико-ядролы жол құрамында бмн сай қимылдататын ядроларға беріледі, онда периферикалық нейрон денесі орналасқан, ары қарай импульс қимылдатқыш түбір мен нерв арқылы бұлшық етке жетеді.
Слайд 6Сонымен, егерде орталық нейрон пирамидалық жол болса (қыртыс-бұлшықет жолының жартысы),
онда периферикалық нейрон рефлекторлы доғаның эфферентті бөлігін құрайды.
Қыртыс-бұлшықет жолы зақымдалған
кезде паралич дамиды, Паралич-қимыл мен бұлшық ет күшінің болмауы. Немесе парез – қимыл-қозғалыс шектігі мен бұлшық ет күшінің төмендеуі. Перифериялық нейрон зақымдалған кезде шеткі паралич дамиды.
Слайд 7Перифериялық және орталық паралич белгілері
Перифериялық паралич
атония
арефлексия
атрофия
Фибриллярлы тартулар
ЭМГ-да қайта құрылу реакциясы
Орталық
паралич
гипертонус
гиперрефлексия
патологиялық
рефлекстер
Патологиялық синкинезиялар
Беткей рефлекстердің жоғалту
Слайд 8Патологиялық рефлекстер
Жазғыш (экстензорлы):
рефлекс Бабинского
рефлекс Оппенгейма
рефлекс Гордона
рефлекс Шефера
Бүккіш (флексорлы)
рефлекс Россолимо
рефлекс Бехтерева
рефлекс
Жуковского
Слайд 9Рефлекс Бабинского - в ответ на интенсивное штриховое раздражение наружной
части подошвенной поверхности стопы происходит медленное тоническое разгибание I пальца
Слайд 10Рефлекс Оппенгейма - разгибание I пальца стопы в ответ на
проведение с нажимом подушечкой I пальца обследующего по передней поверхности
голени
Слайд 11Рефлекс Гордона - разгибание I пальца или всех пальцев нижней
конечности при сдавлении кистью обследующего икроножной мышцы
Слайд 12Рефлекс Шефера - разгибание I пальца в ответ на сдавление
пяточного сухожилия
Слайд 13Рефлекс Россолимо - быстрое подошвенное сгибание всех пальцев стопы в
ответ на отрывистые удары по дистальным фалангам пальцев
Слайд 14Рефлекс Бехтерева - быстрое подошвенное сгибание II—V пальцев при постукивании
молоточком по тылу стопы в области III—IV плюсневых костей
Слайд 15Рефлекс Жуковского - быстрое подошвенное сгибание II—V пальцев стопы при
ударе молоточком по подошвенной стороне стопы ближе к пальцам
Слайд 16Бұлшық ет әлсізденуін (парезді) анықтайтын әр түрлі арнайы сынақтар қолданылады
Русецкий
сыны. Екі қол ұшы бір мезетте белсенді түрде жазылса, әлсізденген қолдың
ұшы өзінен-өзі ақырындап бүгіле береді.
Жоғарғы Барре сыны. Сырқат екі қолын алға созып, 1-2 минуттай көзін жұмып тұрса, әлсіреген қол өзінен-өзі бүгіле бастайды (В).
Барренің саусақ сыны. Әлсіреген қолдың саусақтарын бірінен-бірін белсенді түрде жазып ажырату қиын болады.
Слайд 17Әдетте сал болу (плегая) немесе қимыл-әрекеттері әлсіреуінің (парез) мына төмендегідей
варианттары болады:
моноплегая — аяқтың немесе қолдың сал болуы;
монопарез — аяқ немесе қол
қимыл әрекеттерінің төмендеуі (әлсіреуі);
параплегия — екі аяқтың немесе екі қолдың салдануы;
парапарез — екі аяқтың немесе екі қолдың әлсізденуі;
гемиплегия — оң немесе сол жақ дененің сал болуы;
гемипарез — оң немесе сол жақ дененің, әлсізденуі;
тетраплегая — екі аяқ пен екі қолдың сал болуы;
тетрапарез — екі аяқ пен екі қолдың әлсізденуі.
Слайд 18Бұлшық еттердің жеңіл әлсіздігін анықтайтын клиникалык. сынақтар:
Вендерович сыны. Сырқат шынашағын
шеттетуге әрекеттенген дәрігер ықпалына қарсылық жасай алмайды.
Барренің төменгі сыны. Сырқат
көзін жұмып шалқасынан жатқызылады да екі аяғын 60° шамасында созып, еңісте немесе ол етпетінен жатып аяқтарын тізеден бүгіп ұстап тұруға тырысады. Осындай жағдайларда сырқат әлсіреген аяғын сол қалпында ұстап тұра алмайды.
Слайд 19Бұлшық ет қуаттылығының (тонусының) патологиялық өзгерістері
Гипотония — бұлшық ет серпімділігінің төмендеуіне
байланысты оның созуға қарсылығы кемуі мен қозғалыс көлемінің ұлғаюы.
Атония — бұлшық
серпімділігінің жойылып, ол болжырап (өте жұмсарып) ырықсыз қимылдарға мүлде қарсылық көрсете алмауы. Мұндайда қозғалыс мөлшері шамадан тыс ұлғаяды (аяқты бүккенде сан қарынға тиеді, қолды бүксе алақан қарға жетеді).
Гипертония — бұлшық еттің сіресіп қатаюы. Бұлшық етті уыстап қысып байқасаңыз, ол қатайып әрі-бері козғау қиындай түседі.