Слайд 3 Осы наркотикалық заттармен күресу жолында халықаралық «Амфетаминді жоба»
құрылған, олар үлкен аумақты қамтитын, жасырын түрде дайындалатын жиі кездесетін
синтетикалық наркотикалық заттарға жатады.
Ресейде амфетаминдерді заңсыз дайындау көбіне бұта тәрізді жағдайда дайындалады, дегенмен кейбір аймақтарда амфетаминдер синтезі жасырын лабороторияларда жүргізіледі.
Слайд 4 Бұта тәрізді дайындалған амфетаминдердің тез таралуына синтездің қарапайымдылығы және
қосымша реактивтердің қолжетімділігі әсер етеді.
Оларды таза күйінде бөліп
алу көбіне ережеге сай жүргізілмейді.
Сол үшін зерттеу объектісі ретінде эфедрин емес және оның негізінде дайындалған препараттар- эфедрон, метамфетамин емес, оның бұта тәрізді қосылыстарын алады, бұл амфетаминдер құрамында эфедрин қоспасы және жанама өнімдер синтезі болады.
Слайд 5ЭФЕДРИН
(2-метиламино-1-фенил-1-пропанол)
Эфедра шөбінен химиялық экстракция әдісімен алады- ол табиғи
эфедрин, немесе химиялық синтез жолымен алынатын- синтетикалық эфедрин.
Жасырын
нарықта ағзадағы өзара әрекеттесу қасиеті бойынша табиғи эфедриннің наркотикалық түрі синтетикалық түріне қарағанда көп қолданыста.
Слайд 7Эфедра шөбінен экстаркцияланып алынатын эфедрин 1-эфедрин болып табылады.
Одан басқа
эфедраның құрамында d-псевдоэфедрин бар.
Синтетикалық эфедрин
(d,l) рацематқа жатады.
Одан ары қиын процесс изомерлерді бөлу.
Слайд 8Отандық фармацевтикалық эфедрин (2-метиламино-1-фенил-1- пропанол гидрохлорид) содержится в
таких лекарственных препаратах, «Солутан», «Бронхолитин», «Теофедрин» және т.б препараттар құрамында
болады, срондай-ақ таза препарат түрінде және сулы ерітінді түрінде босатылады.
Заңсыз дайындауға эфедра шөбінен бұта тәрізді бөліп алынған эфедра қолданылады.
Слайд 9Алкалоид молекуласында азот бүйір тізбегінде оранласқан.
Табиғи 1-эфедрин – түссіз
кристалдар. Тбалқу -73-74 0С. Тқайнау - 225 0С.
Этанолда 1:1 қатынаста
ериді, суда,диэтил эфирде, хлороформда ериді.
Негіз бола тұра қышқылдармен тұз түзеді.
Слайд 10Эфедринді оқшаулау
Органикалық еріткіштер көмегімен сілтіленген сулы ерітінділерден экстракцияланып алынады.
Химико-токсикологиялық зерттеудің басты объектісі- зәр.
Зәрді натрий гидроксиді
ерітіндісімен рН=12 болғанша сілтілендіреді және натрий сульфатымен қанықтырады, содан кейін 3 рет хлороформмен экстаркциялайды.
Слайд 11Эфедринді анықтау
мыс тұздарымен және күкірт көміртегімен
2,4-динитрохлорбензолмен
Либерман реактивімен сары түс бақыланады.
Мыс сульфатымен натрий
гидроксиді қатысында көк түсті комплексті қосылыс түзеді, реакция қоспасына диэтил эфирін қосып шайқаған кезде эфир күлгін-қызыл түс береді, ал сулы бөлігі көк түсті сақтайды.
Фосформолибден қышқылымен сары тұнба түзеді.
Слайд 13Микрокристалды реакциялар
Драгендорф реактивімен жұқа ине тәрізденген кристалды түйін және дұрыс
емес формалы, қара-қоңыр түсті пластинкалар бақыланады.
Рейнеке тұзымен NH4[Cr(NH3)2(SCN)4]∙H2O
тез сирен түсті тұнба бөлінеді, ол тікбұрышты пластинканың өсінділерінде тұрғанда кристалданып кетеді.
Слайд 14ФХМ:
ИК-, УФ-спектрлері бойынша
УФ-спектр 0,05 % болатын эфедриннің сулы
ертітіндісі 3 максимум (251, 257, 263 нм) және 2 минимумға
ие.
ВЭЖХ, ГХ.
Слайд 15
АІЖ тез сіңеді;
Қандағы жоғарғы концентрациясы концентрациясы 2-3
Парентеральды
енгізгенде зәрмен өзгермеген күйде 12 сағат ішінде алғашқы
75 % шығады, толығымен 24 сағ-қа дейін шығады.
Таңдамалы токсикалық әсері- нейротоксикалық және психотропты.
Слайд 16Негізгі метаболизмдену жолы диметилдену болып табылады.
70-80 % зәрмен өзгермеген
күйде шығады.
Өлімге әкелетін доза үлкендер үшін 2 г, балалар
үшін 200 мг.
Белгілері: жүрек айнуғ құсу, бас ауру, мазасыздану, қызуы көтерілу, тершеңдік және т.б.
Наркотизация жолында «эфедрон» алу мақсатында қолданады.
Слайд 17Токсикологиялық маңызы
Адреномиметиктер тобына жатады, әсері бойынша адреналинге тең, бірақ
одан тұрақты емес, ОЖЖ-ны аздап қоздырады.
Қолданылады:
Бронхиалды астма және басқа
аллергиялық ауруларды емдеу үшін;
Қан қысымын төмендету үшін;
Көз практикасанда;
Наркотиктермен және ұйқы шақыратын заттармен улану кезінде
Слайд 18ЭФЕДРОН
Эфедронды заңсыз дайындауға эфедринді және негізі эфедрин болып табылатын заттарды
қолданады.
Эфедриннің эфедронға дейін тотығуы сірке қышқылы қатысында калий перманганатпен,
сондай –ақ күкірт қышқылы қатысында калий бихроматпен жүреді.
Негізі- май тәріздес сұйықтық.
Слайд 19Оқшаулау
Сулы ерітінділерден экстракциялауды натрий карбонатымен (рН 11) сілтілендіру арқылы жүргізген
тиімді.
Күшті қышқылдардың тұзы (гидрохлоридтер, сульфаттар) түрінде тұрақты.
Эфедронды экстракциялау
үшін хлороформ немесе дихлорэтан пайдаланады, жасырын лабороторияларда дайындау үшін толуол қолданады.
Слайд 20Анықтау
Мыс тұздарымен және күкірткөмірсутекпен реакция;
2,4-динитрохлорбензолмен;
3) Сілтілік
ортада калия феррицианиді әсерінен эфедрин және эфедрон бензальдегид түзіп кетеді
(ащы миндаль иісі сезіледі);
4) ИК- және УФ-спектр бойынша;
5) ЖҚХ, ЖӘСХ
Слайд 21Метаболизм:
Ағзада эфедринге айналып кетеді
(50-60 %).
Өзгермеген күйде (15-30 %)
12-13 сағат ішінде шығады. Метаболит норэфедрин болуы мүмкін.
Слайд 22Амфетамин
УФ-спектромерия
Сулы ерітінділерде 251, 257, 263 нм максимумға ме
ИК-спектрометрия
жұтылу көрсеткіштері 700, 740, 1495, 1090, 1605, 825
Масс спектрометрия m/z
= 44, 91, 40,42, 65, 45, 39, 43
ЖҚХ
Rf*100 маңызы:
циклогексан-толуол-диэтиламин (75:15:10)15 (Merk) 34 (Siluf)
хлороформ-метанол (90:10) 09 (Merk)
метанол-аммиак (100:1,5)43 (Merk) 44 (Siluf)
этилацетат-метанол-аммиак (85:10:5) 66 (Siluf)
Анықтауды Драгендорф реактивімен, Марки реактивімен, калия перманганатпен, нингидринмен жүргізеді.
Слайд 23МЕТАМФЕТАМИН (МФА)
Алғаш рет 1919 ж синтезделген.
1985 ж Гавайда наркотиктердің
заңсыз сатылымында бірінші рет тартуға арналған МАФ-тың жаңа формасы ойланып
табылды, ол кристалды МАФ (гидрохлорид), сыртқы түрі кристалданған тұздарға ұқсайды, сол үшін ғалымдар «мұз» деп атап кеткен
«Мұз» әлемнің басқа елдеріне тез тарап кетті, ол 14 сағатқа созылатын ұзақ әсер көрсетеді.
Слайд 24
АҚШ-та алкогольден, наркотиктен және барбитураттан болған интоксикацияда аналептик ретінде қолдануға
рұқсат берген.
Хирургиялық операциялар кезінде қан қысымын сақтау үшін қолданады.
РФ-де наркотиктерді бақылау бойынша айналымға тиым салынған заттар тізіміне енгізілген.
Слайд 25
24 сағат ішінде МАФ 76 % өзгермеген күйде шығады. 18
күнне соң шашта, 45 күннен соң тырнақта, 2 күннен соң
сілекейде әлі де МАФ сақталып тұрады.
Егер МАФ-ты екіқабат немесе бала емізетіндер қабылдаса, онда ол іштегі тұқымға немесе баланың организміне еніп, оған өте кері, зиянды әсер тигізеді.
Слайд 26
ПРОМЕДОЛ
(1,2,5-Триметил-4-пропионилокси-4-фенилпиперидина гидрохлорид)
Синтетикалық опиоид – химиялық құрылысы бойынша морфиннің бір бөлігінің
аналогы. Пропион қышқылымен фенилтриметилпиперидолдың күрделі эфирі;
Күшті аналгетикалық белсенділікке ие;
Тез сіңеді
және ішке қабылдағанда да, парентералды енгізгенде де жақсы әсер көрсетеді.
Слайд 27 ОЖЖ-ға әсері морфинге ұқсас, морфинмен салыстырғанда тыныс алу орталығын
аз тежейді, құсық орталығы мен блуждающий нервті аз қоздырады.
Ішкі ағзалардың тегіс бұлшықеттеріне спазмолитикалық әсер көрсетеді.
Ішке қабылданады 0,025—0,05 г;
Тамыр ішіне және бұлшықетке 0,5 - 1 мг/кг операция және п/о обезболивания 1 % немесе 2 % ерітіндісі;
Ұзақ қолданудан тәуелділік пайда болуы мүмкін (морфинизму сияқты).
Слайд 28
Ащы дәмі бар, ақ түсті, кристалды ұнтақ.
Суда және хлороформда
жеңіл ериді, этанолда ериді, эфирде ерімейді.
Тбалқу -107-108 0С.
Слайд 29Оқшаулау
Экстракциялауды қышқылданған спиртпен немесе қышқылданған сумен жүргізеді.
Сулы ерітіндіден оқшаулайды,
хлороформмен сілтілі ортадан және аздап қышқылды ортадан экстракциялайды.
Слайд 30Анықтау
1) Топтап тұндыру реактивтерімен реакция ( сары түсті пикрат );
2)
Түсті реактивтермен түсті реакциялар (Марки реактивімен пурпурно-қызыл түске боялады) (фенил
радикалына реакция);
3) Промедолдың бірнеше кесегін қосып, оған конц. Н2SO4 –те 3-4 тамшы 1 % натрийдың кобальтнитрат ерітіндісін тамызса шие түсті ерітінді пайда болады.
4) Манделин реактивімен дәл осы жағдайда—жасыл түс пайда болады.
Слайд 31
5) Ализар қызылымен реакция (микрокристалдық реакция): 2-3 кесек ализар қызылын
салып, 5-10 мин соң микроскоп арқылы қарағанда ине тәрізді және
жіңішке пластинкалардан ақшыл сары түске боялған бау тәріздес өсінділер байқалады
Слайд 32СТРИХНИН
Индольды алкалоид, құсық жаңғақшаларында кездеседі, чилибуханын 20-дан астам
түрі содержится в рвотных орешках, более 20 видах чилибухи.
Түссіз
кристалдар, Тбалқу 282 0С.
Хлороформда жақсы ериді, этанолда, бензолда, диэтил эфирінде және суда нашар ериді.
Жақсы кристалданатын тұздар түзеді.
Слайд 347 сақинадан тұратын күрділі конденсацияланатын, көпядролы қосылыс.
Бұл сақиналардың бірі–
ароматты, сол үшін стрихнин жеңіл нитрленеді және галогенденеді.
Азоттың екі
атомының тек біреуі ғана үшіншілік болып табылады.
Екіншісі лактам тобында, ол спиртті сілтімен әсер еткенде екіншілік аминтоп және карбоксилді топ түзіп кетеді.
Слайд 35Оқшаулау
Стрихнинді оқшаулауға биологиялық материалдан қышқылданған спиртпен немесе қышқылданған сумен бөлінді
алады.
Сулы ерітінділерден ең жақсы экстракциялау хлороформмен рН=9,0-12,0 , осы
кезде 92-93 % алкалоид бөлінеді.
Электродиализ арқылы болады- еріткіштің шығынын азайту және жұмыс уақытын қысқарту, бөлінген алколоидты тазарту үшін тиімді
Слайд 36
Тотығу өнімі бойынша идентификациялауға болады. Тотықтырғышқа байланысты тотығу өнімдері әртүрлі
түске боялған.
Манделина реактивімен– көк-күлгін түс, біраз тұрып қызыл-күлгін
түске айналады.
Калий дихроматымен концентрлі күкірт қышқылында- көк түс, күлгінге , қызылға ауысып, артынан түссіз болып кетеді.
Эрдман, Фреде және Марки реактивтерімен стрихниннің реакциясы түс бермейді.
Слайд 37
Стрихнин Витали-Морен реакциясын береді, қызыл-күлгін түске боялады.
Драгендорф, Майер, Шейблер,
Зонненштейн, пикрин қышқылы және т.б реактивтермен тұнба түзеді.
Слайд 39Токсикологиялық маңызы
Медицинада – стрихнин нитраты.
ОЖЖ қоздырады, жүрек бұлшықетін тежейді, ағза
сезімталдығын арттырады, көз торқабатының сезімталдығын арттырады.
Көп дозада тырысу (судороги)
тудырады.
Күшті улардың қатарына жатады.
Слайд 40
Өлтіргіш құрал ретінде пайдаланылғаны туралы мәлімет бар.
Өлімге әкелетін доза
0,05-0,1 – 0,12-0,2 г.
Стрихнин шырышты қабаттармен тез сіңеді және
ағзадан жай шығады, кумулияциялану (ағзаға жинақталу) қабілеті бар.
Действует главным образом на спинной и продолговатый мозг.
Улану кезінде барбитур қышқылының туындыларын, хлоралгидрат қолданады.
Слайд 42Алкалоидтар, пиридин және пиперидин туындылары
НИКОТИН ( β-(N-метил-α-пирролидил)пиридин ).
Табактың барлық
түрінің негізгі алколоиды.
Басқа өсімдіктерда аз кездеседі (очиток едкий, хвощ
полевой).
Табактың құрамында 0,6 – 8 %-дан, орташа лағанда 4 % шамасында ауыспалы болыпр келеді.
Слайд 44
Түссіз майлы сұйықтық, иіссіз. Тқайнау 146-147 0С.
60 0С
–қа дейін суда ериді барлық қатынаста, одан жоғары шектеулі.
Көп
органикалық еріткіштерде жақсы ериді.
Слайд 45Оқшаулау
1) Су буымен дистттиллятты алады. Объектті 20 % натрия карбонат
ерітіндісімен рН 9-10-ға дейін сілтілендіреді. 5 % НСl ерітіндісімен айдайды,
50-75 мл дистиллят жинайды. Дистиллятты үш рет эфирмен алдымен қышқылды ерітіндіден, кейін сілтілі ерітіндіден оқшаулайды. Алынған тұнбаны сілті ерітіндісінен эфирді жойғаннан кейін никотинға зерттейді.
Слайд 46
2) Биологиялық материалды күкірт қышқылымен қышқылдандырылған сумен тұндырады.
Қышқыл сығындыны фильтрлейді немесе центрифугалайды, сілтілендіреді және хлороформмен немесе басқа
никотин негізіне ауысатын органикалық еріткішпен шайқайды..
Слайд 47Анықтау:
Реакциялар:
4 % формальдегидпен қыздырады+ конц. НNO3→ қызыл түс.
Ванилинмеен + конц. НСl→ қызыл түс.
П-диметиламинобензальдегидпен (қызғылт түс → күлгін):
Слайд 51Микрокристаллоскопиялық реакциялар
Драгендорфа реактивімен - ұшып бара жатқан құс тәріздес, К,
Х әріптері тәріздес кристал өсінділері байқалады;
Рейнеке тұзымен, призматикалық
кристалдардан тұратын сферикалық өсінділер;
Диэтил эфирінде йод ерітіндісімен- ине тәріздес қара-көк нүктешелері бар (оттенк) рубинді-қызыл кристалдар.
Слайд 52Токсикологиялық маңызы
Ауылшаруашылығында инсектофунгицид ретінде қолданады, ветеринарияда қотырды емдеу үшін және
терінің паразитарлы ауруларында қолданылады.
Медицина практикасында токсикалылығына байланысты қолданбайды.
Улану
абайсызда және қасақана болуы мүмкін. Өндірісте табактың және махарко шаңын жұтқаннан уланады.
Слайд 53Шырышты қабаттармен тез сіңеді, ағзада тез метаболизмденеді.
Бауырда детоксикацияланады.
25 %
өзгермеген күйінде зәрмен, несеппен, өкпе арқылы, сілекей бездерімен шығады,
Плацентадан
өтеді, ұрықта табылуы мүмкін.
Ағзаларда ұзақ сақталады.
Өлімге әкелетін доза үлкендрге – 40 мг; балаларға-10 мг.
Слайд 54Белгілері мен диагностикасы
Бас ауыру, бас айналу, жүрек айну, құсу, лоқсу,
сілекй ағу, суық тер.
Қарашықтың құрғауы, көру мен естудің бұзылуы.
Өлім тыныс алу мен жүректің салдануынан болады.
Шылым шекпейтіндер шегетіндерге қарағанда никотинге сезімтел болып келеді.
Слайд 55АНАБАЗИН (α-пиперидил-β-пиридин).
Пиридин және пиперидиннің конденсирленбеген ядросы бар бициклды туындысы.
Жапырақсыз ежовник және табактың құрамындағы алколоид.
Түссз қоймалжың сұйықтық, ауада
және жарықта сарғаяды, Тқайнау -2760С
Суда және органикалық еріткіштерді жеңіл ериді.
Оқшаулау мен тазалау никотинге ұқсас.
Слайд 57Анықтау
Микрокристаллоскопиялық реакциялар:
Драгендорф реактивімен – пик формалы, қызғылт
сары-қызыл кристаллда түзеді.
Рейнеке тұзымен
– ұсақ ине тәрізді кристаллдардан тұратын өсінділер түзеді.
Слайд 58 Бушард реактивімен – дәл никотин сияқты қызыл-бура түсті тұнба
береді.
Пергидролмен реакция – қызыл немесе шие-қызыл түсті бояу
түзеді ( никотин сияқты);
Ванилинмен қызыл немесе шие-қызыл түсті бояу түзеді ( никотин сияқты);
Никотинмен салыстырғанда диэтил эфиріндегі йод ерітіндісімен, күкірт қышқылындағы формальдегидпен реакцияға түспейді;
Пикрин қышқылымен сары кристалды тұнба түзеді, никотин бұл реакцияға түспейді.
Слайд 59Токсикологиялық маңызы
Анабазин – ганглионарлы у, ағзаға әсері никотинмен тең.
Аз мөлшерде ОЖЖ қоздырады, тынысты күшейтеді, артериалды қан қысымын көтереді.
Тері арқылы және шырышты қабат арқылы тез сіңеді және улану шақыруы мүмкін.
Улану лоқсу, сарғаю, шаш түсу арқылы көрініс береді.
Слайд 60Ағзадан бүйрек арқылы шығады.
Ертеректе инсектицид ретінде қолданылған, сондай-ақ жануарлардағы
кейбір ауру түрлерін емдеу үшін қолданылған, бірақ жоғарғы уыттылығына байланысты
өндірістен алынып тасталған.
Никотин сиқты никотин қышқылын алу және оның өндірісінің бір көзі болып табылады.
Слайд 61ПАХИКАРПИН
1933ж жуантұқымды софорадан бөлінген алколоид.
Бидайлар үшін софора қауіпті
арамшөп болып табылады.
Химиялық табиғаты бойынша жақсы кристалданатын тұз түзетін екіүшіншілік
негіз болып табылады.
Азоттың екі атомы да бициклды байланысқан, яғни, олардың әрқайсысы алты мүшелі сақинаның узловой нүктесінде орналасқан.
Слайд 63Түссіз қоймалжың сұйықтық, ауада тез қараяды және осмоляющая
Тқайнау -325
0С ауада.
Суда, органикалық еріткіштерде ериді
Медицина практикасында пахикарпин монойодгидраты
қолданылады.
Слайд 64Оқшаулау
Су буымен айдалады.
Сілтіленген сулы ерітінділерден органикалық еріткіштермен экстракцияланады.
Пахикарпиннің
көп бөлігі хлороформмен экстракцияланады рН=9,8-10,8.
Қышқылданған сулы ерітінділерден де біртіндеп
органикалық еріткіштер көмегімен экстракцияланады.
Биологиялық материалдан оқшаулау үшін қымыздық қышқылда немесе күкірт қышқылында қышқылданған суды қолданад.
Слайд 65Анықтау
Микрокристаллоскопиялық реакциялар:
-пахикарпин бар болса Бушард реактивімен сұйықтықтың жиектеріне еменнің жапырағына
ұқсас жылтырыған (алтын түстес) сары немесе жылтыраған (алтын түстес) жасыл
кристалды өскіндер пайда болады.
- пахикарпин болса кобальт роданидімен реакцияда көк призматикалық кристалды өскіндер пайда болады.
- 0,5 % раствором пикрин қышқылымен реакцияда кристалданған тұнба түзеді (сары-жасыл түсті призматикалық кристалдар өсінділері).
Слайд 66Токсикологиялық маңызы
Пахикарпин симпатикалық және парасимпатикалық ганглийлерге әсер ететін ганглиоблокатор болып
табылады,
Жатыр бұлшықетін және ішектің тегіс бұлшықетін стимулдейді. Акушерияда босануды
жылдамдатын зат ретінде қолданылады.
Ағзада жиналмайды, бауыр арқылы 20-30 сағатта шығады.
Слайд 67
Пахикарпиннің 1г-нан 1,5 г-ға дейінгі дозасы өлімге әкелуі
мүмкін.
Уланудың 3 түрін қарастырады:
1) жеңіл
2) ауырлығы орташа, тыныс, жүрек, тамыр қызметтері бұзылысында.
3) ауыр, коматозды жағдай
Слайд 68Белгілері:
Әлсіздік
бас айналу, жүрек айну, құсу
іштің төменгі бөлігінде
ауыру сезімі
тыныс алудың қиындауы
естің тқұмандануы, қол-аяқтың
тоңуы, салқындауы.
