Аб ылай хан атындағы Қазақ Халықаралық Қатынастар және Әлем Тілдері Университеті

Педагогика және психологи
Тақырыбы: Қазақстан Республикасының техногенездік даму проблемасы

Тапсырма: Техногенездің тұрақты даму типіне көшудегі негізгі қажеттілікті Сырдария көлін ластаушы улы заттардың көздері және сол улы заттардың жылдық мөлшері
Тексерген: Кенжебаева Ш.К.
Орындаған: Сағатбек Фариза
Факультет:шет тілі:екі шет тілі (француз тілі)
Группа: 109



Алматы қаласы
2013

мен ауыз су сапасының талапқа сай келмеуі басты және өткір

экологиялық проблемалардың бірі болып отыр. Сырдария өзенінің техногенді әсерден жоғары деңгейде ластануы Қызылорда аймағында, әсіресе Арал өңіріндегі экологиялық проблемалардың ушығуына өз әсерін тигізуде. Сырдарияның жоғарғы сағасындағы Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстан Республикаларының өнеркәсіп орындары мен егін шаруашылығы, мақта, күріш алқаптарына пайдаланылған ағызынды сулардың өзенге қайта құйылуы Сырдария су бассейніне зиянды әсер етуде.

бірі болып табылады. Алайда, техногенездің жіті қадағалаусыздығының әсерінен шұғыл нашарлады.

улы заттардың көздері және сол улы заттардың жылдық мөлшері

суында дизентерия, паратиф, гепатит, сүзек ауруы қоздырғыштары мен өте қатерлі

гексахлоран ДДТ кездеседі. Өнеркәсіп орындарының ластаушы заттарына жер игеру нотижесінде пайда болған масштабы химиялық ластанудың көлемдері ұлғаюда. Өсімдік жамылғысын қорғайтын әр түрлі химиялық заттар, дефолианттар, пестицидтер, мөлшерден артық қолданған тыңайтқыштар, тек қана қоршаған ортаны емес, тамақ өнімдерін де ластауда.

Қоршаған ортаның ластануы ең алдымен шаруашылық - ауыз сумен қамтамасыз

етудегі жер беті және жерасты суының сапасына әсер етеді. Жауын-шашын, ағынды сулардың араласуына байланысты судың органолептикалық, химиялық қасиеттері өзгерді. Өндірістік қалдықтармен бірге суға ауыр металдардың тұздары мен әртүрлі органикалық заттар түседі. Қалдық сулар егістіктен түрлі гербицидтер, пестицидтер және қалдық минералды тыңайтқыштарды әкеледі. Осыған байланысты су шаруашылықтарын реконструкциялаудың негізгі стратегиялық бағыты өндірістік мекемелердегі су шаруашылығының жабық жүйесін жасау, себебі оны жасамай су тазалау қондырғыларын жетілдіру, қайта жасақтау және жаңа прогрессивті технологияны енгізу мүмкін емес. Болашағы бар су тазалау әдістеріне флокуляциялық, сорбциялық, мембранды т.б. әдістер жатады.

Өзеннің төменге ағысына түсетін табиғи су қорының қысқаруы және оның

жоғарғы деңгейде ластануы, табиғи ортаның сапасының және Арал маңайындағы тұрғындардың өмiр жағдайларының төмендетуiне әкеп соқты. Арал теңiзi үшiн де, төменгi жағының табиғи кешенi де өзеннiң дельтасы реттейтiн мәнін жоғалтты. Шөлдену процессі 2 миллион гектар аумақты қамтыды. Коллекторлы - дренажды және ауыл шаруашылығының сарқынды суларын Сырдарияға тастау оның химиялық және бактериялық ластануына және тұрғындардың денсаулығына үлкен әсер етті. Өлкедегi су мәселесi шешiмiнiң күрделiлiгi сол, жалпы бассейін бойынша жер беті су қорының толық игерілгендігінде.

- негізгі су қоры, ол Қырғыз Республикасының аумағында басталып, Өзбекстан

және Тажiкстан Республикаларында қалыптасады. Өзен үш iрi су қоймаларымен реттелген.

Сырдария өзені бассейнінің қазақстандық бөлігінде жалпы 2,5 миллионнан астам халық тұрады (Оңтүстiк Қазақстан облысында – 1,998 млн, Қызылорда облысында – 0,601 млн) . Мұндағы халықтың негізгі жұмыс саласы ауыл шаруашылығы болып табылады.

- 3, 5 текше км-ге жетедi. Ол Сырдария дельталарындағы экосистемалардың

азып-тозуына әкеп соқты.

орналасқан барлық су шарушылық объектілері өзара байланысты жүйе болып қаралатын,

Тоқтағұл су қоймасы осы жүйедегі негізгі реттеуші және суды тиiмдi пайдалануды iске асыратын объекті болатын.

Соңғы жылдары Тоқтағұл су қоймасының жұмыс режімі, Қырғыз Республикасының меншiгiндегі объектi ретiнде, Орта - Азия мемлекеттерімен келісілмей, электр энергиясын өндiруге бағытталып iшкi қажеттiк үшiн және экспортқа арзан электр энергиясын сату арқылы қысқы мерзiмде су қоймасынан жоғарғы өтімде су тасталады. Бұл басқа су шарушылық обектілерінің жұмыс режіміне сәйкес келмейдi.

Әсіресе қысқы мерзімде тасталған жоғарғы өтімді су қазақстан аумағында төтенше жағжайлар туындатып, үлкен аумақтарды су басуда.. Нәтижесінде Сырдария өзенінің төменгi сағасына түсетін су көлемi 1994 -2000 жылдар аралығындаы 10 км3-те 5, 4 км3ке дейiн азайды. Сонымен бiрге Арал теңізіндегі судың көлемі 230 км3 аспай, тұздылығы 46 мг/л жетті.