Қалқанша безі

Исабекова М.

Қабылдаған: Сайденова М.А

гормондар ағзадағы барлық зат алмасу процестерін реттеп отырады. Ол мойынның

алдыңғы бөлігінде орналасқан, сыртқы көрінісі қанатын жайған көбелекке ұқсайды . Ал салмағы 30-40г әйелдерде бездің салмағы ерлерге карағанда быраз көп. Қалқанша безі екі түрлі гормон бөліп шығарады. Оның бірі — трийодтиронин (Т3), екіншісі — тироксин (Т4) деп аталады. Ағзаға аса қажетті йод микроэлементі осы гормондарда болады. Жалпы адам қанында 95% тироксин мен мен 5% трийодтиронин гормондары жүреді. Қалқанша безінің басқа бездерден айырмашылығы — ол өз гормондарын жинап, қорын түзе алады.

азаюымен сипатталатын синдром.

классификацияасы.
Біріншілік Гипотиреоз

Туа пайда болған:
Қалқанша безінің Гипоплазия және аплазия
Туа пайда болған тиреоидты гормондардың бұзылысы
Жүре пайда болған:
Операцияадан кейінгі
Қалқанша безінің қабынуы (тиреоидттар, әсіресе аутоимунды)
Организімге иодттің жеткіліксіз болуы
Дәрі дәрмектің әсері

травмалар
Қатерлі ісіктер
Сиротонин препараттарымен емдеу
Үшіншілік Гипотиреоз( Гипрфизарлы жүйедегі тиреолиберннің секрецияасының

төмендеуі)
Төртіншілік Гипотиреоз (перефиялық жасушалардың Тиреоидты гормондарға сезімталдығының төмендеуі)

Гипотиреоз кесдескен науқастардың 95% біріншілік Гипотиреоз ал қалған уш фактор 5% кездеседі

басқа жүйелерде дистрофиялық процестер дамиды. Науқастың шағымы - әлсіз, шаршағыш,

есте сақтау қабілетінің төмендеуі, ұйқышыл, бұлшық еттердің ауырсынуы, іш қату, қызыл шектердің қанағаттығы, тістерінің бұзылуы, тәбетінің төмендеуі. Сырттан қарағанда – баяу, тежелген, ұйқышыл, дауысы әлсіз, дене массасының көп болуы, беті ісінген, көз айналасы ісінген, ерні мен тілінің үлкеюі, аяқтарының ісінуі, терісі құрғақ, сарғыш, тіземен білек буындарының аймағында гиперкератоз. Физикалды тексеруде, брадикардия, пульсі жұмсақ, жүрек өлшемінің ұлғаюы және тондарының әлсіреуі. Диастолалық қысым жоғарылап систолалық қысым төмендеген, кей науқастардың 20-15/ гипертензия болады. Шашы жұқа, сынғыш, көп түседі өсуі баяу. Тырнақтары жұқа, бетінде көлденең сызықтар болады. Бұлшық ет көлемі ұлғайған сіңірлік рефлекс төмендеген, қол мен аяқ басы мұздай.

гормонның экзогенді жолмен көп түсуінен қанның құрамында тиреоидты гормонның жоғарылауынан

болатын синдром. Диффузды токсикалық жемсауда, көп түйінді токсикалық жемсауда, тиротоксикалық аденомада, жеделдеу тиреоидитте (алғашқы 1-2 аптада), босанғаннан кейінгі тиреоидитте, аутоиммунды тиреоидитте (гипертиреоидты «хаситоксикоз» фазасы).

трийодтиронин (Т3), екіншісі — тироксин (Т4) деп аталады. Ағзаға аса

қажетті йод микроэлементі осы гормондарда болады. Жалпы адам қанында 95% тироксин мен мен 5% трийодтиронин гормондары жүреді. Қалқанша безінің басқа бездерден айырмашылығы — ол өз гормондарын жинап, қорын түзе алады. Әрі бұл безден бөлінетін гормондар ағзадағы метаболизмдік (зат алмасу) үрдістерге және организмнің өсуі мен жүрек-тамыр реакцияларына кең әсер етеді.

жогарылайды;
ОЖЖ , жүрек қантамыр жүйелерінің қызметі нашарлайды: тремор, тахикардия

дейін жетеді
Ұстап көргенде қатты, кесіп қарағанда сұрғылт түсті
Микроскоппен қарағанда фолликула

эпителийі биік призма түрінде кейде қатарласа жайғасып сорғышты өсінділер түзеді

Кейбір авторлардың айтуынша ол аутосомды-рецессивті беріледі. Ал басқалардың айтуынша ол

аутосомды – доминантты жолмен беріледі дейді. Этиологиялық факторларына инфекция, психикалық жарақат жатады. Қалқанша без гормонының жоғарлауының ОНЖ-не әсер етуі гипоталамус арқылы өтеді. Соңғы 20-25 жылда экспериментальды және клиникалық көрсеткіштерде диффузды токсикалық аутоиммунды механизмде дамиды.

тахикардия,
көз қуысының кеңеюі.

– ОНЖ, жүрек-тамыр жүйесі, асқазан ішек, гипоталамо-гипофизарлы – бүйрек үстілік

жүйе, бауыр, бүйрек жүйелердің қызметінің бұзылуымен өтеді, психикалық, қозғалудың болуы, ұйқышылдық, комалық жағдай, температура 380-С, ентігу, жүрек аумағында ауырсыну, тахикардия, кейде жыбыр аритмиясы. Тері ыстық қызарған, ылғалды жабысқақ тер, тері қыртыстарының гиперпигментациясы, іште ауырсыну, құсу, диарея, кейде сарғаю. Гепатомегалия бұл көбіне жүрек-тамыр жетіспеушілігінде болады. Пульстік қысым және веналық қанда оксигенация жоғарылайды. Тиротоксикалық кризде -адренергиялық агонисттерге сезімталдығы жоғарылайды. Ең қауіпті асқынуы жүрек-тамыр жетіспеушілігі, миокард дистрофиясы, гипоксия. Тиротоксикоз кезеңінде қан сарысуында бос Т3Т4 жоғарылайды. Бауыр мен бүйрек қызметінің анықтау өте қажет.

болады Жүкті әйелдің организмінде йодтың жетіспеушілігі баланың өлі тууына немесе

ақьш-есі кем, мылқау боп тууына себепші болуы мүмкін. Мұндай жағдай анасы жемсау боп ауырмаса да болуы мүмкін. Зоб пен кретинизм ауруы көбіне жердің қойнау қабатында, су мен аста йод құрамы аз болып келетін таулы аймақтарда жиі кездеседі. Таулы аймақ тұрғындары үнемі бір өңкей азықпен, мәселен, маниока сияқты организмді зоб ауруына шалдықтыруға бейім тағамдармен көп тамақтанбауы қажет.

болады: Зоб ауруы көп тараған аймақта тұратын адамдардың барлығы ішіп-жемінде

йодталған тұзды қолданулары қажет. Бүл зобтан алдын-ала сақтандырғыш әрі оны емдеп жазатын дәрмек те болып табылады (қатайып, беріштеніп кеткен жемсауды тек қана хирургиялық жолмен алып тастауға болады, бірақ мұның қажеттілігі жоқ).

Зобқа қарсы қолданылатын үйдегі емдік нәрселердің көпшілігінің әсері әлсіз болып келеді. Бұларға қарағанда, құрамында йод мөлшері көп краб және басқа да теңіз жәндіктері мен өсімдіктерінің зоб ауруын емдеп-жазуға немесе оны болдырмауға тигізетін пайдасы зор. Сондықтан да асқа жеуге болатын теңіз балдырын қосып отырса да пайдалы. Дегенмен де зобтан құтылудың ең оңай жолы йодталған тұзды қолдану болып табылатынын қайталап айтамыз.

жемістерді жеген пайдалы дейді. Әсіресе лимонға көбірек мән беріңіз. Оның

құрамындағы цитрин мен С дәруменінің қосындысы қан тамырлары түтікшелерінің беріктігін нығайтады. Цитрин сондай-ақ ағзадағы зат алмасу процесін жақсарта түседі.

Лимон жемісі – органикалық қышқылдарға, азоттық және минералдық заттарға, сондай-ақ А, В1, В2, Р, С дәрумендеріне бай болса, ал шырыны керемет зарарсыздандырғыш (антисептик) болып табылады. Соның көмегімен тұмаудың алдын алуға, тіпті жөтелден айығуға болады. Жылы лимон шырынымен тамақты шайса, баспаның (ангина) тез жазылуына септігі тиеді.

Қалқанша безіне бірнеше пальпация әдістері бар. Пальпациялау барысында бездің көлемі,

консистенциясы, бездің үлкею дәрежесі ескеріледі. Бездің үлкею дәрежесін анықтауға арналған бірнеше пальрациялық әдістемелер бар.Қазіргі кезде біздің елде О.В.Николаев ұсынған жіктемесі кең қолданылады. Бұл жіктеме эндемикалық зобқа мінездеме беруге ұсынылған деуге болады. 5 Дәрежсі бар

Гормональдық зерттеудің негізгі мақсаты болып қалқанша бездің функциональдық жағдайы(гипетиреоз,гипертиреоз), сонымен

бірге оларды дифференциальдық диагностикалау.
Гормональдық зерттеу кезінде Т3,Т4 және ТТГ-ның тест жүргізу арқылы қарапайым жағдайдағы дәрежесі сонымен қатар функциональдық жағдайдағы дәрежесі анықтауға болады.

биопсия, КТ және МРТ
УЗИ қарапайым және қауіпсіз әдіс. Бұл

әдіс бездің үш реттік құрылымын, өлшемін, және алып жатқан көлемін диффуздық ұлғаюын, әр түрлі аймақтағы эхоструктуралық ерекшеліктерін бағалауға мүмкіндік береді.
Пункциональды биопсия-белгілі бір бөлімінен жағынды ала отыра цитологиялық тұжырым жасау.
Бірақ функциональды диагностика фолликулярлы аденома және жоғары диференциялған фолликулярлы рак арасында дифференциальды диагноз қоюға мүмкіндігі шектеулі екенін аита кеткен жөн.
Рентгенофлюроцентті әдіс-инвазивті емес,жылдам,аса қымбат емес және науқасқа радиоактивті изотоптарды енгізуді талап етпейді.
КТ және МРТ зерттеу әдістері өте сирек қолданылады.