Слайд 1Аз бұрышты рентгендік шашырату
Орындаған: Сатымбекова Ұ,
Салыбаева Н,
Тұрған Т.
Тексерген: Қалкөзова Ж.
Слайд 2 Аз бұрыштық рентгендік шашырату –заттағы сәуленің бір текті емес
рентгендік серпімді шашырауы.
Бұл әдісті рентгенқұрлымдық талдау әдісіне жатқызуға болады. Өлшемі
1-100 нм аралығында болатын полидисперсиялық жүйеде серпімді таралған нанобөлшектердің аз бұрышты ретген шашырауына алып келеді.Яғни шашырау бұрышы 0<30о аралығында болады.
Слайд 3Жұмыс істеу принціпі:
Рентген сәулесінің негізгі көздері ретінде рентгендік түтікшелері
(сәуленің толқын ұзындығы (0,7-0,2 нм) синихроттық сәуле шығарады (λ =
0,03–0,35 нм).Монохромдық тар шоғырда сәуле ол коллимирленген арнаулы жүйе көмегімен өтеді.Сосын рентген сәулесі обектіге барып шашырайды да кері қарай әр түрлі аз бұрыштармен детекторға барып тіркеледі.
Слайд 4Аз бұрыштық рентгендік шашырату
Атқалаған сәуленің детекторға тіркелуі
Слайд 5Бұл аз бұрышты рентгендік шашырату әдісін француз ғалымы Анри Гинье
1938 жылы ең алғашқа рет қолданған болатын. Бұл әдісте зерттелінетін
үлгіміздің электрондарының рентген сәулесімен әрекеттесуі арқылы жүзеге асырылады.
Аз бұрыштық рентгендік шашырату әдісінде наноөлшемді элементердің фазалық құрамын,ішкі құрлысын, бөлшектердің орналасуы мне таралуын анықтауға мүмкіндік береді.
Слайд 6
Интенсливтілік пен шашырау бұрышы Гинье формуласы арқылы көрсетуге болады:
I(q)=I₀ехр(q²r²g/3)
Мұндағы q=(4π/λ)sin(θ/2)
– шашырату толқын векторы, λ– сәуле шғарушының толқын ұзындығы, θ--
сәуле шығарудың шашырату бұрышы.
Слайд 7а)-азбұрыштық рентгендік шашыратудың ақуызды молекуласының спектрі
б)-Гинье графигіндегі ақуыз
молекулаласының өлшемділігін анықтаудағы схемасы
Слайд 8Аз бұрышты рентгендік шашырау әдісі жоғары ақпарат беретін дифракциялық әдіс.Әр
түрлі объектідегі, препараттағы, агрегаттық күйлердегі (ерітінді, золь,гель,жұқа пленка,ткань,ұнтақ) нанометрлік диапазондағы
тығыздығының әртектілігін талдауда кеңінен қолданылады.Дифракциялық әдісте аз бұрыштық рентгендік шашырату әдісі структура туралы тура мәлімет береді. Бұл әдіс аз бұрышты шашырау аралас ерітінді нанобөлшектерінен өткенде бөлшектердің формасы мен размерін анықтауда өте жақсы әдіс болып табылады.
Слайд 9Аз бұрышты дифракциялық шашыраудағы әр түрлі детекторды қолданғандағы анықтау схемасы:
1-
сәуле шығару көзі; 2,3- коллиматор ; 4- үлгі; 5- детектор;
Слайд 10Аз бұрышты рентгендік дифрактометр қондырғылары
Слайд 11Аз бұрышты рентгендік дифрактометрдің негізгі компоненттеріне:
►Сәулелену көзі –рентгендік түтік
► Рентгендік
камера
► Коллиматор
► Детектор
► Электронды басқарушы блок
► Вакуумдық насос
► Эвм ді
басқарғыш
Слайд 13Азбұрышты шашырау әдісімен:
полимердің орналасуын және макромолекулалық құрылысын
ерітіндідегі нанобөлшектер өлшемінің таралуын
ерітіндідегібиологиялық
макромолекулаларды және олардың комплектерін(белок,нуклеин қышқылдары,вирус,мембрана)
наноматериалдардағы порларды
нанокомпозиттердегі молекулалардың орналасуын
аморфты зат,сұйықтықтар,синтетикалық полимер,метал
қорытпаларының ішкі құрылысын
анықтауға болады
Слайд 14Снихоротрондық сәуле шығару деп -- магнит тежегіш сәуле шығару, яғни
сәуле шығарудың тежегіші, реалистивтік зарятталған бөлшектер бір текті магниттік алаңға
шығарылуын айтады.