Слайд 1Bulantı - Kusma ve Yaklaşım
Yrd.Doç.Dr.Özlem Gül UTKU
KKÜ Tıp Fakültesi İç
Hastalıkları ABD
Gastroenteroloji Bölümü
Слайд 3Bulantı: Genellikle kusma ile seyreden, insanı rahatsız eden hoş olmayan
bir duygu durumudur.
Kusma:Mide içindeki maddelerin kuvvetli bir refleks ile
karın kaslarının kasılmasıyla zorlu bir biçimde özofagus yoluyla ağızdan çıkartılmasıdır
Слайд 4Bulantı ya sıklıkla kusmaya öncülük eder ya da onunla birlikte
gelişir.
Bulantı ile birlikte:
Terleme
Solukluk
Aşırı tükürük salgılama,
Kalbin yavaş atması (bradikardi)
Tansiyonun düşmesi
(hipotansiyon)
İştahsızlık
Слайд 5KUSMA MERKEZİ FİZYOPATOLOJİSİ
Kusma beynin Medulla oblongata bölümünün dorsal kısmında bulunan
retiküler formasyona yerleşmiştir
Kusma merkezi
Kemoreseptör inceleme alanı(kemoreseptör triger zone)
Слайд 6Kusma merkezi;
Medullanın retiküler formasyonunda lokalizedir.
Bu merkez elektriksel stimulasyona intravenöz
opiyata apomorfin ve dopamin agonisti uygulamasına duyarlıdır.
Kusma merkezi kusma
sırasında birçok motor nöronun koordinasyonunu sağlar
Слайд 7Medulla oblongata, beyin ile omurilik arasında yer alır.
Böylece beyin ve diğer vücut organları arasındaki
bağlantıyı sağlar.
Üstündeki ponstan sulcus pontobulbaris, altındaki medulla spinalis ten foramen magnum ile
ayrılır.
Beyne giren bütün sinirler medulla oblangatan geçer.
Omurilik soğanı, istemsiz çalışan iç organların kontrol merkezidir.
Solunum, sindirim, hapşırma, kusma, yutma, çiğneme, idrar yapma gibi refleksleri kontrol eder.
Ayrıca burada beynin sağ lobundan gelen sinirler vücudun sol kısmına, sol lobundan gelen sinirler sağ kısmına gönderili
Слайд 10Kemoreseptör inceleme alanı
Medullanın area postrema bölgesinde yer alır.
Kortikal merkezlerin
duysal, görsel ve işitsel bölgelerinden,
İç kulak ve gastrointestinal sistem gibi
periferal kaynaklardan gelen uyarıları alır.
Direk yada indirek olarak kusma merkezinin uyarılması sonucu somatik efferent uyarılar, vagus siniri ya da frenik ve spinal sinirler aracılığıyla gönderilir.
Bu bölgede kan beyin bariyeri yoktur, o yüzden kimyasal uyarılara oldukça duyarlıdır.
Kusma merkezi aracılığı olmadan kemoreseptör inceleme alanı uyarılması kusmaya yol açmaz
Слайд 13Bu bölgede kemoreseptörler bulunur.
Serebrospinal sıvılardaki ilaçlar
Kemoterapik ajanlar
Toksinler
Hipoksi
Üremi
Asidoz
Radyasyon
Bu bölge,seratonin, 5
HT3 ve dopamin D2 reseptörlerinden zengindir.
Bunların aktivasyonu nöronların duyarlılığını
arttırır.
Antidopaminerjik ilaçlar ile bu reseptörlerin blokajı çeşitli bölgelerden gelen duyarlılığı azaltır veya tam inhibisyona yapar.
.
Слайд 14Sağlam bir kusma merkezi yoksa KTZ un uyarılması kusma işlemine
neden olmaz.
Слайд 15Afferent Nöral Yollar
1.Gastrointestinal iç organlardan gelen afferent vagal lifler ve
splanknik lifler, biliyer veya gastrointestinal distansiyon mukozal yada peritoneal irritasyon
ve enfeksiyonlar tarafından stimule edilir.
2. Vestibuler sistem hareket ya da enfeksiyonlarla stimule edilebilir. Bu lifler yüksek konsantrasyonda histamin ve muskarinik kolinerjik reseptörlere sahiptir.
3. Santral sinir sistemi (SSS) merkezleri; SSS bozuklukları ile bazı görme, koklama veya duygu durumlarında uyarı olur
Слайд 16sistemik dolaşımla:
sitotoksik ajanlar
opioidler
kolinomimetikler
kardiak glikozidler
L-dopa
Bromokriptin
Apomorfine
Emetin
Lokal iritanlar
Sitotoksik ilaçlar
CuSO4
Bakteri
Virüsler
Mide
İnce bağırsaklar
Abdominal
organlar
5-HT3
Medulla oblangata kusma merkezi
Yüksek kortikal merkez
GABA
Farinx
Torakal organlar
Soliter Nukleus
5-HT3, D2, M,H1
Area postrema
Kemoresptör triger zone
5-HT3, D2, M1,CB1
Duysal uyarılar
Ağrı,tat,koku,
dokunma
Orta kulak
Hareket
aminoglikozitler
perifer
CNS
Kan beyin
bariyeri
serebllum
Korku
Anksiyete
umma
Glossofarengeal ve trigeminal afferentler
Vagal ve semopatik afferentler
Слайд 18Bulantı ve kusmada rol alan reseptörler
Serotonerjik (5-HT3 ) reseptörler
Dopaminerjik
D2reseptörler
Muskarinik (M1) reseptörler
Histaminerjik (H1 ) reseptörler
Kannabinoid reseptörler
Neurokinin-1
reseptörler
Слайд 195–hidroksitirptamin3 (5-HT3)
Dopamin
Bulantı
merkezi
D2
uyaran
Ondansetron
5-HT3 reseptör inhibitörü
Metoklopramide
D2 reseptör blokörü
Слайд 20Vestibuler merkez
Histamin H1 ve muskarinik M1 reseptörleri Soliter nükleus
ve vestibüler merkezde bol miktarda bulunurlar.Bu nedenle
Hareket ilişkili
Vestibüler olaylara sekonder
Gebelik ilişkili
kusmalarda bu rseptörleri inhibe eden ajanlar kullanılır
Слайд 21Kannobinoid reseptörler(CB1)
Emetik refleksi dorsal vagal komplekste inhibe ederler
Kannobinoid aganistler 5-HT3
iyon kanallarını modüle ederler
Слайд 22Neurokinin -1 (NK-1)
Reseptörleri area postremada lokalizedir soliter nukleusta substans P
bu reseptöre bağlanır.
Emezise uyarıcı etki yapar
NK-1 antogonistleri bulantı kusmayı azaltır
Слайд 24Efferent uyarılar
Bulantı merkezinden çıkan efferent uyarılar
Midede relaksasyon ve eşzamanlı antarl
ve intestinal peristaltizmde inhibisyona neden olur
Diafram ve interkostal kasların spasmotik
kasılması sonucunda öğürme olur.
Epiglot kapanır
Somatik ve visseral komponentlerin birlikte aktivasyonu sonucu kusma olur.
Слайд 26Diafram ve abdominal kasların canlı kontraksiyonu
Zorunlu retorgrat jejunal kontraksiyonlar ile
jejunal içeriğin mideye itilmesi
Alt özofagus sfinkterinin gevşemesi
Doğrudan gastrik içerik ağıza
iletilir
Слайд 27Eş zamanlı refleks mekanizmalar devreye girer
Yumuşak damak yükselir gastrik içeriğin
nazofarenkse kaçmasını engeller
Respirasyon anlık olarak durur
Epiglot kapanır
Tükrük salgısı artar
Kardiak aritmiler
Gaz pasajı
Rektal gaita kaçağı
Слайд 30Somatik motor olaylar:
Kusma sırasında diafragma ve karın kasları kasılır.
İnterkostal kaslar
inaktiftir.
Böylece torax basıncı fazla değişmeden abdominal basınç artar.
Oluşan
abdominotorasik basınç farkı gastrointestinal içeriğin özefagusa doğru yönelmesine neden olur.
Bu sırada kardiya da geçici olarak göğüs boşluğuna geçer ve içeriğin özefagusa geçmesini kolaylaştırır.
Слайд 31Visseral motor olaylar:
Kusma işlemi İB, mide ve özefagusun katıldığı aktif
bir olaydır. Dört intestinal devresi vardır:
1. devrede İB kontraksiyonu yoktur
2.
devrede İB orta kesimlerinden başlayan ve içeriği antruma atan retrograd, dev kontraksiyonlar vardır
3. devrede tekrar sessizlik vardır
4. devrede alt ve orta İB da olan, orta amplitüdlü dalgalar barsak içeriğini kolona atar
Слайд 32Kusma sırasında :
Fundus genişler
Mide içeriği proksimalde toplanır.
Proksimal mide kısmen torasik
kaviteye protrüze olur
Pilor kapanır.
Bu fazda antrumda güçlü retrograd kontraksiyonlar
olur.
Mide içeriği yukarı doğru itilir.
Diafragmatik hiatal kaslar gevşer, gıdanın yukarı gitmesi kolaylaşır
AÖS ve ÜÖS gevşer. Glottis kapanarak hava yolu korunur.
Yumuşak damak yükselerek burun boşluğu kapanır, kusma oluşur. Kusma işlemi sonrasında AÖS intraabdominal pozisyonuna döner.
Sekonder ve primer kontraksiyonlar ile özefagus lümeni rezidü sıvı ve gıdalardan temizlenir.
Слайд 33KLİNİK:
Anamnez:
Akut bulantı-kusma ( 7 güne kadar)
infeksiyonlar,
ilaçlar,
sindirim sistemindeki toksinler,
endojen toksinler ( üremi, DKA)
kafa travması
visseral ağrılar (akut GİS obstruksiyonu,
inflamasyon, iskemi)
Yakın zamanda alınan gıdalar, ilaç değişiklikleri, ishal, viral semptomlar, diğer aile bireylerinde benzer semptomların olması
Слайд 34Bulantı sırasında
solukluk,
hipersalivasyon,
taşikardi
Kusma sırasında
kardiyak aritmiler
bazen defekasyon
Öğürme sırasında
Bradikardi
Слайд 35Santral tip
Periferik tip
Fizyolojik
Psikojenik
Akut
Kronik
Слайд 36Santral Tip
Sabah
Kusma mide boşken
Mukoid materyal , gastrointestinal sekresyon veya
tükrük çıkarır
Kemoreseptör triger zon veya kusma merkezinin direk aktivasyonunu gösteririr
İlaçlar
Toksinler
Gebelik
Metabolik
durumlar(Diabetes Mellitus, üremi)
Слайд 37Psikojenik kusma;
Hastanın kendisi tarafından başlatılabilir
Hasta tarafından anksiyete oluşturan tehdit
edici veya bir şekilde tatsız kabul edilen durumlarda oluşur
Periferik
tip
Sebep sindirim sistemi ve diğer organlardan kaynaklanan kusmadır
Слайд 38Akut bulantı ve kusma;
Klinik olarak bir haftadan daha kısa
süren kusmalara akut kusma denir.
Kronik Kusma;
Bir haftadan daha uzun
süren kusmalar kronik kusma olarak değerlendirilir
Pseudokusma
Gastrik sıvıya maruz kalmamış sindirilmemiş besin çıkarılır
Akalazya
Zenker Divertikülü
Слайд 39Bilier Kusma
Safralı kusma
Ardışık kusmalar
Enterogastrik anastomozlardan sonra
Fekaloid Kusma
Fekal içerikli kusma
İntestinal obstrüksiyon
Peritonit
ilişkili ileus
Uzun süren gastrik outlet obstrüksiyon
Слайд 40Kusma
Aniden
Öncesinde bulantı yoksa
Öncesinde öğürme yok
Direk kusma merkezi uyarılmıştır
İntraserebral
olaylar
Hemoraji
Abse
Tümör
İntrakranial basınç artışı
Слайд 41Bulantı Kusma Etiyolojik Nedenler
Akut Kusma
Acil müdahale gerekli mi?
Şok
Hipokalemi
Diğer
önemli elektrolit bozuklukları
İçi boş organ perforasyonları
Organ infarktları
Serebral ödem
Zehirlenmeler
Bayan hasta ise
gebe mi?
Слайд 42Özefagus ve kolon dilatasyonu ile bulantı oluşmaz.
Bulantı genellikle
mide, biliyer sistem, İB distansiyonu , KC veya pankreasın
hızlı genişlemeleri ile olur.
Слайд 43Bulantı-kusma nedenleri:
İlaçlar
Kemoterapotikler
NSAİİ
KVS ilaçları ( digoxin, antiaritmikler, antihipertansifler, vb)
Hormonal ilaçlar
(OAD, OKS, Bromokriptin vb dopamin agonistleri)
Antibiyotikler
Gastrointestinal ilaçlar ( Sulfasalazin)
Слайд 44SSS bozuklukları
Migern
Epilepsi
Tümörler (KİBAS)
Serebrovasküler ataklar
İntrakraniyal kanamalar
İnfeksiyonlar (menenjit)
Konjenital anomaliler
Psikiyatr hastalıklar (anksiyete, depresyon,
a nervoza, bulimia nervoza,
psik kusma)
Araç tutması (motion sickness)
Labirent patolojileri
( Labirentit, tümörler, Meniere hastalığı)
Слайд 45Gastrointestinal ve peritoneal hastalıklar
Mide
Ülser
kanser
lenfoma
Crohn hast
gastroparezi
Gastrik çıkış obstrüksiyonu
İntestinal:
Duodenal ülser
İncebarsak obstrüksiyonu
Kronik
intestinal pseudoobstrüksiyon
Apandisit
Diğer organlar:
Organ perforasyonu
Peritonit
Kolesistit
Akut hepatit
Pankreatit
Pankreas ca
Biliyer-renal kolik
Слайд 46Endokrin ve metabolik durumlar
Gebelik bulantısı
Böbrek yetmezliği
DKA
Hipo-hipertiroidi
Hipo-hiperparatiroidi
Addison hastalığı
Enfeksiyöz hastalıklar
Hepatitler
Viral gastroenterit (
Rotavirus, reovirus, adenovirus, Norwalk virusu..)
Bakteriyel sebepler ( Staf, salmonella, Bacillus
cereus, Cl perfiringens)
Fırsatçı enfeksiyonlar ( CMV, HSV)
Otitis media
Слайд 47Posterior AMİ
KKY
Aşırı etanol tüketimi
Uzamış açlık
Siklik kusma
Слайд 48• İnfeksiyöz
– Viral gastroenterit (Norwalk virusu, Rota virus)
– Toksinler (Gıda
zehirlenmesi)
• Staphylococcus aureus
• Bacillus
cereus
• Clostridia perfringers
– İmmun yetersizlikli hastalarda akut sistemik infeksiy
• Gastrointestinal mekanik obstrüksiyon
– Akut mide çıkış yolu obstrüksiyonu.
• Pilor kanalı ülserleri.
– İnce barsakların ekstrinsik tıkanıklıkları
• İnkarsere herni
– İnguinal, femoral, obturator, umblikal, insizyonel
• Volvulus
• Yapışıklıklar (Adezyonlar)
• Malrotasyon
• İnternal herniler
– İnce barsakların intrinsik tıkanıklıkları.
• Crohn hastalığı
• İnce barsak tümörleri
• Radyasyona bağlı strüktürler
• Yabancı cisim (Safra taşı ileusu)
• İntusepsiyon
• Mekel divertikülü
– İleus
• Postoperatif
• Medikal hastalıklar
Visseral ağrı
– Apendisit
– Akut pankreatit
– Akut kolesistit
– Mezenterik iskemi
– Peritonitis
• Santral sinir sistemi hast
– Hareket hastalığı
– Labyrinthitis (Meniere hastalığı)
– Migren başağrısı
– İntrakranial basınç artışı
– SSS travması
– SSS tümörleri veya psödotümörü
– Meningitis, ensefalitis
• Sistemik durumlar:
– Gebelik
– Myokard enfarktüsü
– Renal yetersizlik
– Diyabetik ketoasidozis
– Radyasyon tedavisi
– Reye sendromu (çocuklarda)
• İlaçlar ve topikal irritasyon.
– Kemoterapötik ilaçlar
– NSAİİ
– Antibiyotikler
– Digoksin
– Teofilin
– Narkotikler
– Niasin
– Fazla miktarda alkol kullanımı
Tablo: Akut bulantı kusma nedenleri
Слайд 49Kronik kusma ( 1 haftadan fazla devam eden)
Uzun süreli medikal
ve psikiyatrik hastalıklar
Gebelik
DM
KBY
KİBAS
Gastroparez
Mide çıkış
obstrüksiyonu
Psikolojik bozukluklar
SSS hastalıkları (intrakranial yer kaplayan lezyonlar)
Sistemik, metabolik, endokrin hastalıklar
Слайд 50Gastrointestinal mekanik obstrüksiyon
– Kronik mide çıkış yolu tıkanıklıkları.
•
Kronik peptik ülser hastalığı
• Mide tümörleri (mide ca)
• Duodenal darlığa yol açmış Crohn hastalığı
• Duodenal darlığa yol açmış pankreas kanseri
– İnce barsak tıkanmaları.
• Peritoneal karsinotatozis
Motilite bozuklukları
– Gastroparezi
• Diyabetes mellitus
• Kollajen vesküler hastalıklar (skleroderma)
• Postvagatomi
• İlaçlara bağlı gastroparezi
• idiyopatik
– İnce barsakların motilite bozuklukları
• Kronik intestinal psödoobstrüksiyon
• Familyal visseral myonöropati
• Paraneoplastik sendromlar
• Amyloidozis
Psikojenik kusma:
- Blumia
- Psikojenik kusma
Diğer nedenler:
Kafa içi basınç artışı
Metabolik nedenler:
- Hipertiroidi
- Renal yetersizlik
- Addison hastalığı
İlaçlar
Gebelik
Tablo: Kronik bulantı-kusma nedenleri
Слайд 52Erken kusmalar;
Psikojenik kusmalar (yemek sırasında veya
yemekten hemen sonra)
Gecikmiş kusmalar
(yemeklerden 1 saat sonra veya daha geç);
Diabetik nöropati,
Postvagotomi gastroparezisi,
Pilor darlığı
Слайд 53FİZİK MUAYENE:
Ateş infeksiyöz bir nedeni,
Sarılık biliyer sistem
hast,
LAP ve kitleler maligniteyi düşündürür.
Barsak seslerinin
artması obstrüksiyonu düşündürür, olmaması paralitik ileus olabilir.
Gastrik obstrüksiyon ve gastroparezide çalkantı sesi
Fokal nörolojik belirtiler, papilla ödemi, ense sertliği SSS hastalıklarını düşündürür.
Слайд 54LABORATUAR:
Tam kan sayımı ( anemi, lökositoz, lökopeni)
Serum
elektrolitleri
Biyokimya
Amilaz-lipaz
Gebelik testi
Tiroid fonk testleri
TİT (
mikroskopi, bilirubin, keton, glukoz)
Lomber ponksiyon
Direkt grafiler (ileus, perforasyon)
ÖMD grafisi
Baryumlu barsak grafileri ( pseudoobstrüksiyon vb)
Endoskopi
USG
BT
Sintigrafi ( 111 In-DTPA ile sıvı, 99Tc-sülfür kolloid ile katı gıda )
Anjiografi (mezenter arter tıkanıklığı)
BBT-MR
Слайд 55Akut İntestinal Obstrüksiyon
Akut intestinal obstrüksiyon
İnkansere herni
Yaşlılarda,debil hastalarda ve mental
retardelerde fekal impaction
Distal duedonal veya proksimal jejunal neoplazmlar
Gastrik çıkış obstrüksiyon
İntestinal
obstrüksiyon
Akut veya kronik kusma
Слайд 56TEDAVİ:
Esas tedavi altta yatan hastalığın tedavisidir.
Hasta klinik olarak değerlendirilir
Hipotansiyon,
dehidratasyon varsa İV sıvı verilir.
İdrar çıkışı takip edilir.
Hipopotasemi
varsa potasyum verilir
Obstrüksiyon olan hastalarda NG sonda konur.
Слайд 57Diyaresi olan, diabeti olan , çok yaşlı ve çocuklarda yatırılma
eşiği daha düşüktür.
Hasta eve gönderilebiliyorsa sık-az yağsız, KH şeklinde
sıvı gıdalar önerilir.
Esas hastalık için gerekiyorsa ilaçlar
Слайд 58Dopamin ve dopamin2
reseptör (D2) agonistleri
apomorfin,
levodopa,
bromokriptin gibi
sıklıkla bulantı ve
kusmaya yol açar.
Dopamin 2 reseptör
antagonistleri
metklopamid,
domperidon,
haloperidol)
etkili antiemetiklerdir
Serotonin,norepinefrin, ve
histamin de kusmaya yol açar.
5-HT3 reseptörü antagonistleri
ondansetron,
granisetron
Kusmanın engellenmesinde çok
etkilidirler.
Слайд 59Spesifik tedavi semptomların hızlı bir şekilde kontrolünü sağlamaz ise antiemetik
ilaçlar verilir:
1. Antihistaminikler ( meklizin, dimenhydrinate):
Araç tutması,
Labirentit,
Post op bulantı ve
Üremiye bağlı bulantılar
Yan etkileri sedasyon ve ağız kuruluğudur
2. Antispazmodikler ( skopolamin):
Araç tutması
Antihistaminiklere benzer yan etkileri var
Слайд 603. Antidopaminerjikler:
Metoklopramid
- Hem santral (kusma merkezi ve
KTZ) hem de GİS de antidopaminerjik etkiye sahiptir. Aynı
zamanda GİS de kolinerjik (prokinetik) etkilidir.
- Kemoterapotiklere ve anesteziklere bağlı bulantı-kusmada , gastroparezi vb mide mide boşalma yavaşlaması hallerinde (yemek öncesi) kullanılır.
- Kan beyin bariyerini geçer. Yüksek dozda anksiyete, depresyon ve ekstrapiramidal yan etkileri vardır.
Domperidon
Kan beyin bariyerini geçemez. Daha az yan etkileri vardır. Antidopaminerjik etkilidir. Daha çok GİS üzerine prokinetik
Слайд 615. Motilin agonistleri:
Eritromisin idyopatik gastroparezide ve anoreksiya nervosa da
kullanılabilir.
6. Fenotiyazinler-butirofenonlar:
Proklorperazin, haloperidol vb bazı kemoterapotiklere ve morfine bağlı
bulantı-kusmada kullanılabilir. KTZ da dopamin iletimini azaltarak ve antikolinerjik yolla etki gösterirler.
Uyku bozuklukları, galaktore, parkinson benzeri tablo gibi yan etkileri vardır.
Слайд 627. Selektif serotonin reseptör (5HT3) antagonistleri ( ondansetron,
granisetron, tropisetron):
SSS ve GİS ' e etkili.
Kemoterapiye bağlı ve diğer ilaçlara cevap vermeyen bulantı-kusmalar
Deksametazon ile birlikte verilirse etkileri artar.
8. Deksametason ve ACTH
Yüksek dozlarda kullanıldığında kanser ilaçlarına bağlı
bulantı kusmalar
9. Cerrahi: Gastroparezi, obstruksiyon
10. Gastrik pace-maker: Gastroparezi vb.
Слайд 65Gastrik Çıkış Obstrüksiyonu
Geçmişte peptik ülser
Слайд 66KUSMANIN KOMPLİKASYONLARI
Sıvı-elektrolit kaybı
Dehidratasyon
Mallory-Weiss yırtıkları
Boerhave sendromu (
özefagus rüptürü)
Aspirasyon, pnömoni
Yüzde ve boyunda purpuralar