Слайд 1
Дәріс тақырыбы:
Қосымша тамақ, түрлері, енгізу уақыты
мен ережелері
Слайд 2Қосымша тамақ туралы түсінік
Слайд 3Баланың өсуіне байланысты ана сүті негізгі тағамдық ингредиенттерге қажеттілікті толық
қамтамасыз етпейді, сондықтан 6 айынан бастап қосымша тамақ енгізу қажет.
Нақ
осы кезеңде жиі тамақтану бұзылыстарының жоғары деңгейі анықталады(анемия, А витаминінің жетіспеушілігі т.б.) , бұл өз кезегінде өмірінің келесі кезеңдерінде әртүрлі салдарға әкеледі.
Сондықтан да қосымша тағамды енгізудің тиімді уақыты -6 айынан бастап енгізу болып табылады.
Слайд 4Қосымша тамақ
енгізу мақсаттары:
Слайд 5Баланың асқазан-ішек жолдарының қалыпты қызметі үшін клетчатка түріндегі күрделі көмірсуларды
қосымша енгізу
Слайд 6 2. Баланың шайнау аппаратын жаттықтыру және омыраудан шығарғаннан кейін
қажетті қоректік заттардың асқазан-ішек жолдарында сіңірілуі үшін
Слайд 73.Қосымша тамақтарды енгізу мерзімдері сәбилердің биохимиялық және физиологиялық ерекшеліктерімен анықталады:
- 6 айына қарай ішектің шырышты қабаттарының өткізгіштігі төмендейді;
-
Асқорыту ферменттерінің жетілуі байқалады;
Ішектің жергілікті иммунитеті қалыптасады;
Жартылай сұйық және қатты тамақтарды жұту механизмі дамиды («қасықты итеру рефлексі» сөнеді).
Слайд 9
Уақытылы
Қоректік құндылығы бойынша адекватты
Мөлшері және жиілігі жеткілікті
Қауіпсіз
Слайд 11
Бірінші қосымша тамақ–
глютенсіз ботқалар
Екінші қосымша тамақ––
көкөніс пюресі
Үшінші қосымша
тамақ–
ет тағамдары.
Слайд 12Бірінші қосымша тамақты дені сау, жасына сай дамыған балаларға –
глютенсіз ботқалардан бастайды (күріш, жүгері, қарақұмық).
Құрамында глютені бар ботқалар
9 айынан бастап енгізіледі (бидай, арпа, сұлы). Дәнді ботқалардан микронутриенттердің сіңірілуі жоғары, жеміс және көкөніс пюрелеріне қарағанда құрамында белгілі бір мөлшерде белок кездеседі, ал клетчатка аз мөлшерде болады.
Слайд 13Екінші қосымша тамақты бірінші қосымша тамақты енгізгеннен кейін 1-2 апта
өткеннен кейін енгізеді. Оны –көкөніс пюресінен бастайды: орамжапырақтаң, картоптан, кешірек
сәбізден, қызылшадан.
Слайд 14Үшінші қосымша тамақ –ет тағамдары.
Балаларға 7 айынан бастап беріледі.
Ет- темір,
белок және басқа да қоректік заттардың құнды көзі болып табылады.
Алдымен сиыр, жылқы, индейка етінен ет пюресі түрінде берген жөн. Құрамында жоғары экстрактивті заттары бар ет сорпасы қазіргі уақытта берілмейді. 8 айынан бастап ет фрикаделькасын, 10 айынан
бастап буда пысқан котлетті,
сонан соң ұсақтап кесілген
ет бөлігін береді.
Осы жасынан бастап бала
рационына бауыр, балық
өнімдерін енгізуге болады.
Слайд 15Жұмыртқа сарысының жоғары антигендік қасиетіне байланысты 7 айынан ерте енгізуге
болмайды.
Слайд 168 айлық баланың тамақтану рационына адаптирленген қышқыл-сүт өнімдері енгізіледі. Бұл
өнімнің құрамында ішектің қалыпты микрофлорасының өкілі болып табылатын
микроорганизмдер бар.
Баланың белокқа қажеттілігіне байланысты ірімшікті 8 айынан кейін енгізген жөн.
Бүкілдүниежүзілік денсаулық сақтау ісі ұйымының бағдарламасына сәйкес тағы келесі тағам өнімдерін енгізіледі
Слайд 17Жаңғақтар – жақсылап тазартылған және тек қана паста түрінде
қана паста
түрнде
Слайд 18Бұршақ тектес өнімдер –
асбұршақ (фасоль), үрме бұршақ (горох), жасымық (чечевица)
Слайд 20Алдымен күннің ең қолайлы уақытын таңданыз :
Бала қашан:
белсендірек;
-
аш кезінде;
Анасы қашан:
- балаға көбірек уақыт бөле алғанда;
Күнделікті тамақтану
тәртібін қалыптастыру және күнделікті бір уақытта тамақтандырған жөн.
Слайд 22
-
Қосымша тамақтың қоректік құндылығы:
Қажетті мөлшерде энергиямен қамтамасыз етуі қажет;
Консистенциясы
қою болуы керек (қасықты салғанда, ол ақырындап батуы қажет)
Слайд 23 көже және сорпа қосымша
тамақ ретінде тағайындалмайды,
өйткені оның қоректік
құндылығы төмен.
Қосымша тамақты
қанықтыру үшін 1 шай
қасық
өсімдік майын немесе
сары май қосады.
Слайд 24
Қосымша тамақты енгізу техникасы:
1. Тек қана баланың дені сау кезінде
енгізіледі.
2. Омырау емізуден бұрын беріледі.
3.Бірте-бірте енгізу –шай қасықтан бастап, балаға
қарай мөлшерін көбейту.
Слайд 254. Біртекті, қоюлығы орташа, біркомпонентті, жергілікті өндірілген косымша тамақтар беріледі
Слайд 265. Жаңа тамақты таңертеңгілік уақытта берген жөн, өйткені баланың реакциясын
бақылау қажет.
6. Қосымша тамақты енгізу аралығын созбау қажет.
7.
ТАЗА СИЫР СҮТІН 9 айға дейін қосымша тамақ ретінде қолдануды шектеңіз
Слайд 27Табиғи тамақтандыру кезіндегі қосымша тамақтың бір реттік мөлшері
150 мл (10 )ас қасық
8-10 айлық
180 мл (12 ас қасық)
11-12 айлық 225 мл(15 ас қасық)
12 айлық – 2 жас 300 мл (1,5 стакан)
2 жас , одан аса 350 мл (2 толық стакан)
Слайд 29Қосымша тамақ енгізгеннен кейін ана сүтімен тамақтандыру жиілігі қандай
Слайд 33 Қосымша тамақты өте ерте енгізуден болатын негативті салдар:
Ана сүтін
қосымша тамаққа арналған тағамдар ығыстырып тастауы мүмкін, бұл ана сүтінің
азаюына әкеледі, яғни баланың энергия және қоректік заттармен толық қамтамасыз етуі жеткіліксіз болады.
Ерте енгізілген тамақ және сұйықтықтар арқылы бактерияның түсуі салдарынан инфицирлену қаупінің жоғарылауы
Ішек функциясы жетілмеуі салдарынан аллергиялық аурулар қаупінің жоғарылауы
Слайд 35Ана сүтімен салыстырғанда энергетикалық және қоректік құндылығы төмен сұйық ботқалар
мен көжелерді қосымша тамақ ретінде қолдану рационның энергетикалық тапшылығы даму
қаупін жоғарлатады
Слайд 36Қосымша тамақты өте кеш енгізуден болатын негативті салдар:
Тек ғана омырау
сүтінен тағамдық заттар мен энергияның жеткіліксіз түсуі өсудің тежелуіне және
тамақтану жеткіліксіздігіне әкелуі мүмкін
Витаминдер мен микроэлементтердің ,әсіресе темір мен цинктің жеткіліксіздігі дамуы мүмкін
Слайд 37Физикалық және психосоциальді дамуының артта қалуы
Слайд 38
Иммунитетінің төмендеуіне байланысты ішек инфекциялары және респираторлы ауруларға тез шалдығуы
Слайд 40Балада сүтке қарағанда қою консистенциялы тамаққа бейімделу қиындығын тудыруы мүмкін.
Слайд 41Қосымша тамақты дайындау техникасы
Слайд 42Қосымша тамақ үшін отбасылық столдан тағамды қолдануға болады. Мысалы картоп,
кеспе, жайма, ет, көкөністер және т.б.
Егер бала отбасылық столдан
тамақтандырылса, онда алдымен қант, тұз, дәмдеуіштер қоспай тұрып, балаға тамақты бөліп алу керек.
Тұз, қант, дәмдеуіштер 3 жасқа дейінгі балалар тамақтануында қолданбайды.
Слайд 43Бұршақ тектес өнімдер –
асбұршақ (фасоль), үрме бұршақ (горох), жасымық (чечевица)
– тазалап теріп алып жуу қажет, сонан соң суға бықтырып
қою керек, сонан кейін жақсылап суға қайнатып, қабығын алып тастау үшін елеуіш арқылы өткізеді.
Жармалар (күріш, қарақұмық және т.б.) тазалап теріп алып, жуу қажет, сонан кейін жақсылап суға қайнатып, елеуіш арқылы өткізеді, сонан соң сүт қосып дайын болғанша қайнатады.
Слайд 44ЕТ – фасция және сіңірден тазартылған майлы емес ет пайдаланыңыз,
сонымен қоса терісінен тазартылған құс етін қолдануға болады.
Жұмыртқа –
адын-ала бүтіндей пысырылған жұмыртқаны үгітіп тамаққа қолдану
Жеміс-жидек және көкөніс – жергілікті өндірілген, езілген, шырындар мен жеміс-жидек пюрелері үйде дайындалған
Слайд 45Белсенді және жауапты тамақтандыру деген не?
Слайд 46Ата-аналарының тамақтандыру үрдісіне белсенді қатысуы
Баланың тамақты қабылдауына ықпал етіңіз немесе
белсендіріңіз
Балаға сүйіспеншілік пен қамқорлық
білдіріңіз!
Слайд 47Баланың отбасымен бірге тамақтануы, оның жақсы дамуына ықпал етеді !
Слайд 48Бала өздігінен тамақтануды үйренген кезде не істеу қажет?
Слайд 49Оның өздігінен тамақ қабылдау әрекетін қолдаңыз, бірақ қасында болыңыз және
де белсенді түрде көбірек жеуге ынталандырыңыз