Дәрістің т ақырыбы: СУЛЕЙМАН ДЕМИРЕЛ АТЫНДАҒЫ УНИВЕРСИТЕТ Тіршілік

өндірістік орта.

және олардан қорғану.

қасиеттерімен акустикалық үйлесімсіз дыбыс. Табиғатта шу пайда болу әдістеріне байланысты

танылады:

1) қатты денелердің дірілдеуінен пайда болатын механикалық шу . Механикалық шу машиналармен және механизмдердің жұмыс істеуінен пайда болады. 2) Аэро немесе гидродинамикалық шу - газ қозғалысынан, бу немесе сұйықтықтың қысымының әсерінің нәтижесінде пайда болады. 3) Термиялық шу - газдардың тығыздыққа байланысты жанған кезінде пайда болады. 4) Кавитациялық шу - акустикалық кавитация кезінде дыбыс импульсының нәтижесінде туатын тамшылар мен қуыстардың және сұйықтықтың жарылунан пайда болады.

дыбысты қабылдай алады. 16 Гц жиіліктен төмен тербелісті инфродыбыстар,
20

кГц-тен жоғары ультрадыбыстар деп атайды.
Шу – адамның естуіне жағымсыз әсер ететін және демалуына, жұмыс істеуіне кедергі жасайтын дыбыстар жиынтығы.
Дыбыс жиілікпен (қарқындылық) және дыбыстық қысыммен (Р) сипатталады.

үздіксіз спектрлі кеңістікті шу;
спектрда лебізді рең беретін

тональді шу.
Уақыттық сипаттамасы бойынша-тұрақсыз шу.
Тұрақсыз шулар уақыт аралығындағы тербеліс және импульсті тербеліс болып бөлінеді.

Ультрадыбыстың гигиеналық классификациясы
Таралу тәсілі бойынша түйіспелі және ауалық болып бөлінеді.
Ультрадыбыс тербеліс көзінің түрі бойынша қолдық және стационарлы болып сипатталады.

ең алдымен жаңа жоғары өнімді құралдарды қолдану кезіндегі әртүрлі станоктар

мен агрегаттардың жоғары жылдамдықта жұмыс істеулерімен байланысты. Насостар, компрессорлар, турбиналар, пневматикалық құралдар, станоктар және тағыда басқа қозғалыстағы құралдар шудың көзі болып табылады. Сонымен қатар, соңғы жылдардағы қаладағы транспорттардың көбеюіне байланысты, қолайсыз факторлар ретінде шудың әлеуметтік маңызы да зор.

жүйесінің өзгерістері дамиды. Олардың айқындылығы шудың параметрлеріне, шу жағдайындағы жұмыс

ету стажына, жұмыс уақытындағы шудың ұзақтығына және ағзаның сезімталдығына байланысты.


Шумен байланысты еңбек процесі кезінде, адам денесі мәжбүрлі қалыпта болатынын, белгілі бір бұлшық еттер тобының кернелікте болуын, нервтік-эмоционалдық кернеулікті және осыған қоса дірілдің, шаңның, улы заттардың, қолайсыз метеорологиялық жағдайлардың әсерін ұмытпау керек. Бұның барлығы аурудың клиникасын қиындататын факторларға жатады.

Шудың әсері

туралы пікірлер айтылған жағдайларда, ең алдымен есту мүшесіне аса көңіл

аударылады. Сонымен қатар шу есту мүшелерінен бөлек терідегі сезімтал рецепторлар арқылы да қабылдануы мүмкін. Ол есту қабілетінен айырылған адамдарда, сипап сезу арқылы дыбыс сигналдарын анықтау мүмкіндіктерінің бар екендігімен бағаланған.

Патогенезі

тексерулер кезінде, гликогенннің құрамындағы нуклеин қышқылдарын, сілтілі және қышқылды фосфатазаны,

янтарлы дегидрогеназа және холинэстеразалық өзгерістер анықталған

Адекватты емес өзгерістердің пайда болуы мен шудың әсерлеріне жауаптары есту анализаторларының анатомиялық физиологиялық байламдарындағы нерв жүйесінің әртүрлі бөліктерінде орналасуға байланысты. Есту анализаторларының рецепторлық аппараты арқылы әсер ететін, акустикалық тітіркендіргіштер, тек қана қыртысты бөлімде ғана емес сонымен қатар басқа ағзалардың да қызметтеріндегі рефлекторлы ығысуларды шақырады.

тип бойынша баяу үдемелі төмендеулері жатады. Екі құлақта бір деңгейде

зақымданады. Есту ағзасының профессионалды себебін анықтау үшін, науқастың шағымдарын, жұмыс орындарындағы басқа адамдардағы аурудың кездесулерін, сонымен қатар жұмыс істейтін орнының санитарлық гигиеналық жағдайларын анықтаймыз. Естудің профессионалды төмендеулері кезіндегі отоскопиялық картиналардың ерекшеліктері жоқ.

Кәсіби кереңдіктің клиникасы

жиілікке жоғарлауымен сипатталады. Бұл өзгерістер алғашында естуді қабылдауға әсер етпейді,

сондықтан жұмысшылар есту қабілеттернің төмендегенін байқамайды. Естудің төмендеулерінің субьективті көріністері дыбысты қабылдау аймақтарының 500, 1000, 2000 Гц жиілікке дейін төмендеулерімен сипатталынады, ол баяу дамып, осы мамандық бойынша жұмыс істеу стажына байланысты ақырындап өседі. Аудиометриялық тексерулер кезінде жоғарғы жиіліктерді қабылдайтын аймақтарда (4000-8000 Гц), сөйлеу диапазонының жиілігі (500, 1000 және 2000 Гц), және естудің одан да төмен жиілікке дейін төмендеуімен (125-250 Гц) сипатталады.

арқылыда бірдей. Шу және шудың вибрациясының әсерін бір уақытта алатын,

«шулы» мамандықта жұмыс істейтін адамдардың есту қызметінің жағдайындағы клиникалық аудиологиялық көрнісі бірдей. Жалпы алғанда «шулы» мамандықта жұмыс істейтін жұмысшылардың барлық топтарының 4000, 6000, 8000 Гц жоғары жиіліктегі дыбысты қабылдау аймақтарының біршама төмендегенін байқаймыз. Алғашқы 5 жылыдқта осы аймақ бойынша естудің алғашқы қадамдарын жоғарлату бойынша жұмыстың нәтижесі онша жоғары емес. Олардың жоғарғы көрсеткіштері 10-40 дБ аралығында болады. Кейінірек естудің жоғарлауы 500, 1000, 2000 жиілікте таралады. Осыған қарамастан мамандық бойынша жұмыс стажының өсуіне байланысты естудің төмендеуі дыбысты қабылдайтын 4000, 6000, 8000 Гц жиіліктер деңгейінде қалады. Аз мөлшерде 500, 1000, 2000 Гц жиіліктегі дыбысты қабылдау деңгейіне төмендейді, және 125-250 Гц жиіліктегі дыбысты есту төмендейді.

дамуы мен ерекшеліктері (шумен байланысы, байланыстың ұзақтығы), отоскопиялық сипаты және

есту қызметінің клиникалық аудиологиялық тексерулері, босағалық және босаға үстілік тонды мәліметтерді қоса отырып, естудің ультрадыбыстық аймақтарының жиіліктерін тексеру жатады.

Диагностикасы

Аурудың анамнезі мен отоскопиялық көріністің сипатына негізделе отырып сүлелі іріңді немесе адгезивті отиттің диагнозын анықтау қиын емес. Шудың әсерінен пайда болған профессионалды кохлеарлы невритті пайда болу себебінде шудың әсерлері жоқ аурулар, яғни отосклероз және басқа невритпен салыстырудың қиындығы бар.

Кәсіби кохлеарлы неврит үнемі екі жақты болса, ал отосклероз бір

жақты және жас әйелдерде кездеседі. Осы жағдайларда салыстырмалы диагностика дыбыстың сүйектен және ауадан өтуін зерттеудің динамикасына негізделген (динамикалық аудиометрия).
Отосклероз және басқа себептен пайда болған невриттердің арасындағы салыстырмалы диагностика аудиометриялық зерттеулердің мәліметтеріне негізделген.

Кәсібиге қарағанда басқа себептен пайда болған кохлеарлы невриттің дамуы жедел және кез келген деңгейдегі айқындықта болуы мүмкін. Естудің зақымданулары бір жақты немес екі жақты болуы мүмкін. Ауру белгілі бір себепке байланысты дамиды: тұмау, нейроинфекция, менингит, контузия немесе ототоксикалық дәрілік заттрады (стрептомицин, мономицин, хинин және т.б) қолданудан кейін.

125, 250, 500, 1000, 2000, 3000, 4000 және 8000 Гц

жиіліктерде құлақтың есту қабілетінің жоғалуын анықтаймыз. Шудың әсерінен естуді төмендету кезінде 500, 1000, 2000 және 4000 Гц жиіліктерді анықтаудың маңызы зор. Қосымша аудиометрияның босаға үстілік тексерулері жүргізіледі. Осындай экспертизаларды жүргізуге құқығы бар медициналық мекемелерде еңбек сараптамасын жүргізу үшін қолданылады
Әр бір құлақтар үшін жеке сүйектік және ауалық дыбыстық өткізулерді 125, 250, 500, 1000, 2000 және 4000 Гц жиіліктерде құлақтың есту қабілетінің жоғалуын анықтаймыз. Алдын ала және кезеңді түрдегі медициналық тексерулер кезінде қолданылады.
Әр бір құлақтар үшін жеке сүйектік және ауалық дыбыстық өткізулерді 125, 250, 500, 1000, 2000 және 4000 Гц жиіліктерде құлақтың есту қабілетінің жоғалуын анықтаймыз. Шулы өндірістерді қараған кезде, медициналық мекемелерде есту ағзасына бастапқы шудың әсерін анқтау үшін қолданылады.
Есту босағасын анықтауды келесі дыбыс жиіліктерін өткізу тәртібімен жүргізген дұрыс: 1000, 2000, 3000, 4000, 6000, 8000, 1000, 500, 250 және 125 Гц - 1 әдістер үшін; 1000, 2000, 4000 — 2 әдіс үшін; 1000 және 4000 Гц 3 әдіс үшін.

Аудиометриялық тексерулердің үш әдісі бар:

жұмысқа алушылардың арасынан қарқынды шуға сезімталдығы жоғары адамдарды анықтауға болады.

Қарқынды шудың ұзақ әсеріне тексерілушінің қандай әрекет жасайтынын, кәсіптік тексерулер кезіндегі алынған мәліметтер бойынша алдын ала болжауға мүмкіндік беретін тестерге орасан зор көңіл аударылады. Шын мәнінде есту адаптациясын немесе шаршау мөлшерін оқиды.

Қарқынды өндірістік шуы бар цехтарға орналасудағы адамдарды кәсіптік таңдау

жүйелерде айқын өзгерістердің пайда болатыны туралы барлығымызға мәлім.осыған байланысты цехтарға

жұмысқа жаңа кадрларды алу кезінде жастың маңызы зор. В.Е Остапкович, Н.И Пономорев, И.В Крамаренко (1971, 1973) 15-19 жас және 21-30 жас аралығындағы жұмысқа жаңадан орналасқан немесе оқып жүрген жұмысшылардағы есту қызметінің жағдайына ретроспективті анализ жүргізген кезде, шу негізгі қолайсыз факторлардың бірі болып табылған.

Шулы өндірістерге жұмысқа орналасқан жастарда әртүрлі жағдайларда есту қабілетінің төмендеулернің кездесу жиіліктерінің көрсеткіштері жоғары болған. 15 жасынан тігінші болған 11-20 жылдық стажы бар жұмысшыларды 79%, ал 18 жасынан бастап жұмыс істегендерде 51% жағдайларда есту қызметінде өзгерістер анықталған. Соңғыларынды естудің төмендеуінің ІІІ және ІҮ деңгейі болмаған, ал алғашқыларында 32% жағдайда кездескен. өндірістік шудың әсеріне 16-17 жасынан бастап жұмыс істегендер 15 жасынан бастап жұмыс істегендерге қараған да тұрақты болды және 18 жастарынан бастап жұмыс істегендерге қарағанда тұрақтылықтары аз болып саналды.

шу жағдайында жұмысты алғаш бастаған болса, соғұрлым ішкі құлақтағы нерв

элементтерінің дистрофиялық өзгерістері дамиды.

15 жасынан немесе 30 жастан жоғары алғаш рет жұмыс бастаған адамдар арасында қарқынды шудың әсерінен естудің тереңдігі кеңінен тараған. Бірақта бұл жағдайда дамыған ақаулардың себептері біркелкі емес. Есту қызметтерінің жас кездерінде бұзылуларының кеңінен тарауы есту анализаторларының және жүйке жүйесінің әлі толық қалыптаспауымен байланысты. 21-30 жас аралығында қарқынды шуы бар цехтарға алғаш рет жұмыс істеуге келген адамдарда есту қызметтеріндегі өзгерістер 15 жылдан кейін дамыған. Осыған байланысты 15-17 жас аралығындағы жасөспірімдерді қарқынды шулары бар цехтарға жұмысқа алуға болмайды және жұмысқа тек 35 жастан жоғары адамдар ғана алынады.

ғимараттар мен құрылыстарды жобалаған және пайдаланған, және де жұмыс орнын

ұйымдастырған кезде адамға әсер ететін шуды рұқсат етілген мөлшерлерге дейін төмендетуді талап етеді. Шуды төмендету келесі шаралармен жүзеге асырылады:

техникалық құралдармен машиналар шуын пайда болу көзінде төмендету; құрылыс-акустикалық шаралармен; шулы машиналарды қашықтан басқаруды қолданумен (блоктық қалқандар, басқарудың орталық қалқаны бөлек ғимаратқа шығарылған); ұйымдастырушылық шаралармен , жұмыс істеу мен демалудың тиімді тәртібін таңдау, шулы жағдайларда болу уақытты азайту, емдеу-профилактикалық шаралар; жеке қорғану құралдарын қолданумен , шлемдер, құлаққалқандары.

әсерін тигізбеуі. Діріл қаупінсіз жұмыс жағдайы деп дірілсіз машиналардың қолданылуы;

жұмыс істеуші адамға діріл деңгейін төмендететін дірілден қорғау құралдарын қолдану; жұмыс орындары гигиеналық нормадан аспайтын технологиялық үрдістер мен өндірістік ғимараттар жобалау; машинаның дірілдік параметірлерін қадағалау және уақытылы жөндеу жолында ұжымды – технологиялық іс шаралар жүргізу; рационалды еңбек күндерінің жұмыс тәртібі мен демалыс күндерін тағайындау.

катализаторын зақымдайды, ендогендік жүйенің қызметіне өзгерістер енгізеді, сонымен қатар адамның

еңбек
қабілеттерін төмендетіп, жарақаттар мен кәсіби аурудың себептерінің бірі болып есептелінеді.
Шудың адам ағзасына тигізетін зияндарының дәрежесіне төмендегі негізгі факторлармен анықталынады:
1. Шудың деңгейі мен дыбыстың күші немесе қарқындылығы
2. Шудың жиілік спекторы
3. Шудың әсерінің жиілігінің ұзақтығы
Шудың деңгейі деп белгілі бір сырқы беттің ауданы арқылы бір секундты дыбыс ағыны арқылы өтетін энергия мөлшерін айтады.Адамның есту аппаратының ажырата алатын энергия диапазоны болады. Оның төменгі шекарасы “есту табалдырығы ”, ал жоғарғы “ауырту табалдырығы” деп атайды.

тербелістер. Дірілдеу жер бетімен толқындар арқылы таралады.

- с),жылдамдату (м-с)
Дірілді сипаттайтың негізгі кӛрсеткіштер:жиілік (Гц), бірігу амплитудасы (м),

жылдамдық (м - с), жылдамдату (м-с)
Дірілдің адамға әсерін, адамның физиологиялық қасиетімен, жиілікспекторымен анықтайды.Ӛте қауіпті діріл, 6...9Гц диапозонында жатыр, ол адамның ӛзінің ішкі мүмкіншіліктерінің тербеліс жиілігімен сәйкес
келетіндіктен, әсіресе бас миының а –ырғағымен сәйкес келеді, соның салдарынан психологиялық және органикалық бұзылуларға алып келетін қабілеті бар, резонанс пайда болуы мүмкін. Кӛру күштілігінің бұзылуы 10...25Гц жиілікті диапозондағы діріл әсері кезінде бақыланады.

және діріл жұтқыш материалдарды қолдану;
в) жеке қорғаныс материалдарын қолдану.