Электролиттік диссоциация

иондық көбейтіндісі
Сутегілік көрсеткіш
Тұздардың гидролизі

тогын өткізетін заттар (қышқылдар, негіздер, тұздар);
Электролитеместер -

ерітінділері немесе балқымалары электр тогын өткізбейтін заттар (оксидтер);
С. Аррениус – электролиттік дисссоциация теориясының авторы;

НAn ↔ Н+ + An-
Негіздер – металл катиондарына

және гидроксид иондарға диссоциацияланатын электролиттер:
KtОН ↔ Kt+ + ОН-
Тұздар – металл катиондарына және қышқыл қалдығының аниондарына диссоциацияланатын электролиттер:
KtAn ↔ Kt+ + An-

теріс зарядталған иондарға ыдырауы;
Катиондар – оң зарядталған, аниондар –

теріс зарядталған иондар;
Аррениус теориясының кемшілігі – иондар еркін, еріткіш молекулаларына тәуелсіз бөлшектер ретінде қарастырылады;
Ерітінділердің химиялық (гидраттық) теориясы (Д. И. Менделеев) – еріген заттың еріткішпен әрекеттесуіне негізделген теория;

немесе гидратациясына негізделген;
Сольватация (гидратация) – еріген зат пен еріткіш (су)

бөлшектерінің арасындағы әрекеттесу;
Сольваттар (гидраттар) – сольваттану (гидраттану) барысында түзілетін молекулалық агрегаттар;
Сольваттық (гидраттық) қабықша – орталық бөлшекті қоршайтын еріткіш (су) молекулаларының қабаты;

еріткіште иондарға ыдырау қабылетінің сипаттамасы;
Диссоциациялану константасы (К) жоғары болса, электролиттің

диссоциациялану қабылеті жоғары;
Диссоциациялану константасы (К) еріген заттың, еріткіштің табиғатына және температураға тәуелді;
Диссоциациялану константасы (К) температура көтерілгенде, жоғарылайды;
Электролиттің концентрациясы шекті шамада әсер етпейді.

+ An-
[Kt+] · [An-]

K = -----------------
[KtAn]
KtmAnn ↔ mKt n+ + nAnm-
[Ktn+]m · [Anm-]n
K = -----------------
[KtmAnn]

диссоциацияланған молекулалар санының (n) жалпы молекулалар санына (N) қатынасы:
α =

(n / N) · 100%
Диссоциациялану дәрежесі (α) еріген заттың, еріткіштің табиғатына және температураға тәуелді;
Электролиттің концентрациясы жоғарылағанда, оның диссоциациялану дәрежесі төмендейді.

диссоциациялану дәрежесі жоғарылайды;
Кейбір электролиттер үшін температура жоғарылағанда, диссоциациялану дәрежесі тұрақты

шамаға дейін жоғарылайды, содан соң төмендейді;
Әлсіз электролиттің диссоциациялану дәрежесі оның кез келген ионымен аттас иондар қосқанда төмендейді.

H2SO4, HNO3, HClO4, HClO3, сілтілер, суда жақсы еритін тұздар

Орташа электролиттер (α = 3 - 30%): H2SO3, HF, H3PO4, H2C2O4, шарап, янтарь, лимон, сүт қышқылдары;
Әлсіз электролиттер (α < 3%): H2S, H2CO3, HNO2, HCN, H3ВO3, H2SiO3, органикалық негіздер, NH4OH, кейбір суда еритін тұздар, H2O, суда ерімейтін және нашар еритін негіздер мен тұздар;

толық ыдырайтын электролиттер;
Әлсіз электролиттер – ерітінділері немесе балқымалары иондарға

нашар ыдырайтын электролиттер;

электролиттердің диссоциациялану дәрежесі электролиттің концентрациясына кері, ал сұйылтуға тура пропорционал:

α2 C
K = ---------------
1 – α
Әлсіз электролиттер үшін 1 – α = 1, осыдан K = α2C, олай болса α = √ K/C

аттас иондар өзара тебіседі, әр аттас иондар тартылады.
Әрбір ионның айналасында

қарсы заряд-талған иондардан иондық атмосфера пайда болады;
Концентрация жоғарылаған сайын иондық атмосфера тығыздалып, иондардың қозғалысы қиындайды;
Күшті электролиттердің ерітінділеріндегі иондардың мөлшері өздерінің нақты шамасынан төмен болып көрінеді;

қолданылатын шартты әсерлі концентрация:
а = γ·С
γ – белсенділік

коэффициенті – күшті электролиттердің қасиеттерінің ауытқуын сипаттайтын шама;
Белсенділік коэффициенті электр өрісіне, ерітіндінің иондық күшіне тәуелді:
І = 0,5 ∑Ci Zi2
lg γ = – 0,5 Z2 √ I

концентрацияларының көбейтіндісі, ол белгілі температурада тұрақты шама.
Әлсіз электролиттер ерігенде, ерітіндіге

иондар ауысады, сондықтан тепе-теңдік қатты тұз бен ерітіндіге ауысқан иондардың арасында орнайды;

[SO42-]
K = ------------------

[CaSO4]
K · [CaSO4] = [Ca2+] [SO42-]

EKCaSO4 = [Ca2+] [SO42-]

қаныққан ерітінді:
EKCaSO4 < [Ca2+] [SO42-]

[H+] [OH-]
K = ------------------

[H2O]
K · [H2O] = [H+] [OH-]

KH2O = [H+] [OH-] = 1·10-14

> [OH-]
[H+] > 1·10-7 моль/л
Негіздік орта:
[H+] < [OH-]
[H+]

< 1·10-7 моль/л

логарифмі:
pH = - lg [H+]
Бейтарап орта: pH = 7
Негіздік орта:

pH > 7
Қышқылдық орта: pH < 7
рН + pOH = 14, осыдан pH = 14 – pOH
Гидроксильдік көрсеткіш pOH = - lg [OH-]

үшін:
pH = 14 – pOH = 14 + lg [OH-]
Әлсіз

қышқылдар үшін:
pH = ½ (pK – lgC)
Әлсіз негіздер үшін:
pH = 14 – ½ (pK – lgC)