Әл – Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Биология және биотехнология

ЖАСЫЛ МИКРОБАЛДЫРЛАР ШТАМДАРЫНЫҢ ЛАСТАНҒАН СУ ЭКОЖҮЙЕЛЕРІН ТАЗАЛАУДАҒЫ МҮМКІНШІЛІКТЕРІН ЗЕРТТЕУ.
Орындаған: Кубеев

Ғалымжан
Ғылыми жетекші: Акмуханова Н.Р.

серпімділік пен биологиялық алуантүрлілік мәселелері көп қызығушылық тудырып отыр. Әлемнің

көп аймақтарында болып жатқан аса қиын экологиялық жағдайлар, ауыр металдардың биосферадағы геохимиялық айналымы тек қана табиғи ғана емес, сонымен қатар антропогендік кызметпен де байланысты. Табиғи ортаның түрлі экотоксиндермен ластану мәселесі елдің урбанизациясы мен өнеркәсібін қиындатады. Қоршаған ортаның ең ықтимал ластағыштарына ауыр металдар, мұнай өнімдері, нитраттар, нитриттер және әртүрлі ароматты полициклды көмірсутектер жатады. Осыған байланысты токсиканттармен биоаймақтардың ластануы қазіргі кезде экологияның маңызды мәселелердің бірі болып табылады.
Ғылыми жаңалығы. Альголизациялау барысында әртүрлі бағытта қолдануға болатын микробалдырлардың биомассасы түзіледі. Экология үшін – бұл ластанған су айдындарын альголизациялау мақсатында биопрепараттарды жасауға негіз болып саналады.

фоторофты және гетеротрофты микроорганизмдердің қарым-қатынасын зерттеу.
Жұмыстың міндеттері:
Фототрофты микроорганизмдердің әртүрлі

түрлерінің арасындағы қарым-қатынасты зерттеу;
Ластанған су экожүйелерін тазалау мүмкіндіктерін анықтау мақсатында фоторофты және гетеротрофты микроорганизмдер түрлері арасындағы қарым-қатынасты зерттеу;
Ластанған қалдық суларды тазалауда жасыл микробалдырлардың аралас дақылдарының мүмкіншіліктеріне бағалау жұмыстарын жүргізу.

тазалау жүйесінің су тоғандарынан бөліп алынған (Chlorеlla vulgaris Z-1, Chlorеlla

sр-1, Scеnеdеsmus obliquus, Anabaеna sр.8, Еuglеnа viridis) альгологиялық таза микробалдырлардың 5 дақылдары. Микробалдырлардың штамдары әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің (CCMKazNU – Culturе Collеction of microalgaе, Al-Faraby Kazakh National Univеrsity) микробалдырлар мен цианобактериялар топтамасында сақталады.

Chlorеlla vulgaris Z-1

Chlorеlla sр.1

Scеnеdеsmus obliquus

Anabaеna sр.8

Еuglеna viridis S-1

var obliquus әр түрлі микробалдырлармен үйлесуіндегі өзара әсерлесуі
Микробалдырлардың әртүрлі түрлерінің

арасындағы қарым-қатынасты зерттеу

мен Еschеrichia coli бірге дақылдау барысындағы коли-титр көрсеткішінің динамикасы

өсу динамикасы
Рsеudomonas aеruginosaжәнеChlorеlla vulgaris Z-1бірге дақылдау барысындағы клеткалардың өсу динамикасы

сарқынды сулардын физикалық қасиеттері мен химикалық құрылымы

альгостатикалық әсерге ие түрлері ретінде: Chlorella vulgaris Z-1 және Scenedesmus

obliquus var obliquus микробалдырлары анықталды.
Сұйық ортада микробалдырлардың Chlorella vulgaris Z-1 және E.coli таяқшасы бактериялардың арасындағы қарым-қатынасты зерттеу көрсеткіші Chlorella vulgaris Z-1 дақылының өсуі ішек таяқшасының өсуінен тәуелсіз болды, ал E.coli бактерияларының өсуі айтарлықтай тежелетіндігін анықталды. Chlorella vulgaris Z-1 штамының Escherichia сoli клеткасының өсуін тежеп бактериоцидтік әсер етуімен байланысты. Сұйық ортада Chlorella vulgaris Z-1 микробалдыры және Рseudomonas aeruginosa бактерияларын тең дақылдау барысында олардың арасында ассоциативті қоғамдастық құрылып, басқа компоненттерге ешқандай тәуелділік байқалмады. Бұл микробалдыр Chlorella vulgaris Z-1 жасушалары синтездейтін экзометаболиттеріне Pseudomonas aeruginosa бактерия клеткаларының төзімділігіне байланысты.
Зерттеліп жатқан судағы Chlorella vulgaris Z-1 биомассасын арттыру салдарынан ондағы коли-титрдің көрсеткіші артып (0,000004-тен 0,4-ке дейін), судың санитарлық жағдайының жақсаруына алып келетіндігі тіркелді. Микробалдырлар өсуінің 5 тәулігінен кейін ластанған қалдық сулардағы жағымсыз иістің жоғалатындығы, сонымен қатар, оттегінің мөлшері 10,4 мг/л дейін жоғарылап, биохимиялық оттегінің тұтынылуы 5,6 мг О2/л дейін төмендейтіндігі анықталды (аммиак, нитриттер мен нитраттар балдырлармен толық сіңіріледі). Chlorеlla vulgaris –Z-1 және Scеnеdеsmus obliquus var obliquus микробалдырларын ластанған суларда бірге дақылдау олардың физиологиялық және химиялық құрамына, органолептикалық қасиеттері және санитарлық жай-күйіне айтарлықтай оң әсер етеді.