№ 5 Дәріс. Гинекологиялық ауруларды тексеру. Репродуктивті жүйенің қызметінің

тұтастай жағдайын жалпы зерттеу және арнайы зерттеуден тұрады.
Жалпы зерттеу –

дене бітімінің типін анықтаудан басталады, себебі ол организмнің нервтік, эндокриндік және басқа да жүйелерінің қызметімен тығыз байланысты, қалыпты дене бітімінің келесі типтерін ажырату керек:
Инфантильді
Гиперстеникалық
Интерсексуалды
Астениалық

қасаға аймағындағы түктену айқындалады, патологиялық өзгерістеріне, аралықтың пішініне және биіктігіне,

оның жырытылуына, жыныс өзегінің жағдайына, қынаптың қабырғасының түсуіне, жыныс саңылауын ашқан кезде вульваның кілегей қабатының түріне, уретраның сыртқы саңылауының жағдайына, парауретральды жолдарға, қынап кіреберісінің үлкен бездеріне, шығару өзектеріне, қынаптың бөлінісіне көңіл аудару керек.
Қынап арқылы зерттеу – қынапқа екі саусақты енгізу арқылы жүргізіледі. Бұл кезде қынапқа кіру енін, аралықтың, жамбастың бұлшықеттерінің жағдайын, қынаптың ұзындығын, күмбездерінің тереңдігін, жатыр мойнының қынаптық, жатыр денесінің және қосалқыларының жағдайын анықтау мүмкін болады.

және параректальды клетчатканың жағдайын анықтауға, тік ішектегі өзгерісті анықтауға көмектеседі.
Жатырды

зондтау – жатырлық зонд арқылы жүргізіледі. Ол ұзындығы 20-25 см, ұшы дөңгелектеніп қалыңдаған стерженнен тұрады. Зондтау арқылы жатыр қуысындағы деформацияны, даму ақауларын, жатыр қуысының ұзындығын анықтауға болады.
Артқы күмбез арқылы іш қуысын пункциялау – 12 см қалың инемен жүргізіледі. Бқл зерттеуді жатырдан тыс жүктілік немесе жатыр қосалқыларының қабыну арасында екшеу диагностикасы мақсатында жүргізеді.

ашады және кілегейден тазартады, сосын Люголь ерітіндісімен ылғалданған тампонды жатыр

мойнына енгізеді, бір минуттан кейін тампонды алып тастайды және тканьдердің боялуын бағалайды.
Аспирациялық биопсия –Браун шприцінің көмегімен жасалады, оның ұшына арнайы қасық енгізеді, оны жатыр мойны каналын кеңейтпей, жатыр қуысына енгізеді, аспирация жолымен жатырдың түбі, бұрыштары және басқа бөлімдеріне тез бөлінетін эндометриді алады, оны заттық шыныға салып басқа шынылық жеңіл қимылымен жағынды жасайды, сосын бояйды және микроскоппен зерттейді.
Пневмоперитонеография – жатыр және аналық безінің шектерін анықтауға көмектеседі. Бұл зерттеу әдісі ішперде астылық миоматозды түйін, аналық безінің ісіп және склеронистозды өзгерістердің диагностикасында қолданылады.

Кольпография – қынаптың көлемі, пішінің, сыйымдылығы, даму ақаулары немесе атрезиясын анықтауға мүмкіндік береді.

лупа көмегімен қынапты және жатыр мойнының қынаптың бөлігін қарау, ол

зерттейтін аймақты 30 есе үлкейтіп көруге мүмкіндік береді.
Цервикоскопия – цервикоскоп көмегімен жатыр мойны каналының кілегей қарау әдісі. Ол эндоцервикстің рак алды өзгерістерін анықтауға және прицельді биопсия жүргізуге көмектеседі.

Гормондардың анатомиялық және функционалды деректісін анықтауға және адам организімінің жыныстық дамуы және эстрогенитальды бұзылыстарын жіктеуге анықтауға көмектеседі. Осы мақсатта келесілер жүргізіледі:
Клинико- цитогенетикалық зерттеу әдістері яғни жыныстық хроматинді анықтау, хромосомдық.
Анализ жүргізу, кариотип анықтау.
Гинекологиялық зерттеу яғни зерттелетін жанұяның болашақ балаларында белгілі бір тұқым қуалайтын белгінің пайда болу мүмкіндігін зерттейді.
Биохимиялық зерттеу, ол зат алмасудың тұқым қуалаушылық бұзылыстарында белгілі бір ферменттің жетіспеушілігін анықтауға немесе экзимотозды белокты анықтауға мүмкіндік береді.

бұзылысы
Біріншілік аменорея: 15-жасқа дейін етеккірдің болмауы.
Екіншілік аменорея: 4—6 ай

мерзімінде етеккірдің келмеуі.
Олигоменорея: менструальді циклдың ұзақтығы 25 күннен аз.
Полименорея: менструальді циклдың ұзақтығы 35 күннен көп.

Қан кету интенсивтілігінің өзгеруі
Гиперменорея (меноррагия).
Гипоменорея.
Ювенильді қан кету.
Ауырсынулы менструациялар (альгоменорея)
Дисменорея (менструация ұзақтығының , қан кету көлемінің артуы және ауырсынулы менструация).
Альгоменорея.

уақыт болмауы
Опсоменорея – етеккірдің сиреуі (2-3 айда бір рет болуы)
Олигоменорея

– етеккірдің қысқаруы (1-2 күн келеді)
Гипоменорея – етеккірлік қан мөлшері 25 мл-ден аз болуы

етеккірлік қанның көп мөлшерде келуі
Метрорагия – ациклды жатырдан қан кету
3.

Дисменорея – етеккірдің ауырсынумен келуі

аменорея, жыныстық жетілуге дейінгі уақыт)
Патологиялық – организмнің патологиялық жағдайына байланысты

дамиды

– аналық без – жатыр жүйесінде циклдік өзгерістер болуына қарамай

етеккірлік қанның сыртқа шықпауы. Қан қынапта, жатырда, жатыр түтігінде жиналып қалады. Себебі, механикалық кедергіден өте алмайды. Мұндай жағдай гименнің атрезиясында, қынап аплазиясында кездеседі
Нағыз - бұл орталық нерв жүйесі – гипоталамус – гипофиз – аналық без – жатыр жүйесінде патологиялық өзгерістерге байланысты болады

етеккірі келгеннен кейін, етеккірдің 4 ай ж/е одан жоғары уақытқа

кідіруі

дисгенезиясы таза формасы Свайер синдромы
Гонадалардың дисгенезиясы аралас формасы

туа пайда болған бұзылыс, яғни кариотип 45ХО. Бұл патологияда жатыр,

жатыр түтігі, қынап болады, ал аналық без орнына дәнекер тканнен тұратын түзіліс болады

белгілері болмайды. Мойнында қанат тәрізді қатпарлар байқалып, денесінде меңдер көп

болады. Сонымен қатар кеуде пішіні бөшке тәрізді, шаштың өсу шекарасы төмен орналасқан. Осы аталған белгілердің барлығы дисэмбриогенез белгілері болып табылады

пайда болған бұзылыс. Гонадалар фиброзды түзіліс ретінде дамиды. Кариотип 46ХХ

немесе 46ХУ болады. Бойы мен салмағы қалыпты немесе ұзынбойлы. Етеккір мен сүт безі дамымаған ж/е түктенуі нашарлап. Жатыр гипоплазиясы болады.

– дегеніміз әйелде ер адамның белгілерінің пайда болуы)
Шамадан тыс түктену,

организмде эстрогендер мүлдем жоқ. УДЗ арқылы жатырдың кішкентай екенін ж/е аналық безде фолликулдардың жоқ екені анықталады.

тапшылығанда. Ауру бой өсудің ж/е жыныстық дамудың кідіруімен сипатталады. Психикалық

дамуы бұзылмайды, біріншілік аменорея болады.

жеткіліксіз өдірілуімен, бірақ басқа гормондарының қалыпты өдірілуімен сипатталады

ж/е жатырдың болмауы)

қозу)
Гиперпролактинемия
Шихан синдромы

әсері бар. Салмағы 42 кг-нан жоғары болуы керек. Егер салмағы

40 кг-ға жетпесе жасы етеккір келетін жасқа жетседе етеккірі келмеуі мүмкін. Бұл дене салмағының тапшылығына байланысты патология.

жасанды түрде құсық щақырғанда болады. Ашығу кезеңі қомағайлыққа (булимия) ауысады.

жер сілкінісінде, өрт жағдайында кездесетін аменорея), сонымен қатар психогенді аменорея

жүкті болуды армандайтын бедеу әйелдермен, жүкті болудан қауіптенетін әйелдерде “жалған жүктілік” ретінде кездеседі. Сүт бездері ұлғайып, уыз бөлнеді, жүктілікке ұқсас құрсақта май жиналады

аналық без қызметін тежеуіне байланысты аменорея дамиды

гипофизде некроз ошақтары пайда болуынан дамиды. Клиникасы эндокринді бездердің гипофункциясымен

сипатталады. Ауыр жағдайда айқын жетіспеушілікпен сипатталатын гипофиздің толық гипофункциясы байқалады.

гипотрофиясымен дамиды
ТТГ жетіспеушілігінде гипотиреоз клиникасы байқалады (микседема, шаштың түсуі, ұйқышылдық

ж/е еске сақтау қаблетінің төмендеуі)
АКТГ жетіспуешілігі бүйрек үсті бездерінің жетіспеушілігімен сипатталады (гипотензия, адинамия, әлсіздік ж/е гиперпигментация)

жағдайда әйелдерде климакс 45-50 жас аралығында болады. Ал бұл патологияда

климакс 20-25 жаста басталады
Аналық бездің резистенттілік синдромы (аналық бездің гормондарға сезімтал жойылады)

базалді қабатын зақымдау
Жатыр мойыны өзегінің стенозы
Ашерман синдромы (жатыр ішілік синехиялар)

тәрізді ауырсынуымен
ж/е жалпы жағдайдың өзгеруімен
сипатталады.
Дисменореяның 2 түрін ажыратады:
біріншілік

немесе функционалды
екіншілік немесе органикалық

дамиды, етеккір кезендегі толғақ тәрізді ауру сезімі пайда болады. Көбнесе

жас қыздарда ж/е әйелдерде кездеседі. Клиникасы: етеккір ауырсынып келеді ж/е жүрек айниды, құсады, іш өтеді.

жыныс
мүшелерінің даму ақаулары,
созылмалы қабыну аурулары

бөлінеді: жедел; созылмалы; өршулі. Орналасуы бойынша бөлінеді: жоғарғы және төменгі қабаттың қабыну аурулары болып бөлінеді,

олар ішкі аран арқылы бөлінеді.

әдебиет:
Р.С. Бейсембаева, Ә.Т.Раисова, Р.Ғ. Нұрқасымова, «Акушерия» Алматы “Білім”, 2008ж
Ә.Т.Раисова, Р.Ғ.

Нұрқасымова, «Акушерия және гинекология» Алматы “Асем систем”, 2006ж.