Нарық: түрлері, құрылымы, үлгілері

және классификация.
Нарық құрылымы және инфрақұрылымы.

әкімшілдік- әміршілдік экономика алдындағы артықшылықтарын оқу,
нарықтық экономиканың құрұлу принциптерін,

қызметтері мен қатынастар жүйесін игеру,
нарықтық әртүрлілігін, құрылымын және нарық экономиканың әртүрлі үлгілерін, оның ішінде қазақстандық нарықтық қалыптасу үлгісіне тоқталып өтіп жетік анықтау.

кейін ортағасырларда Европаның бірнеше қалаларында сауда орталықтарын нарық деп атаған.

Бүгінгі таңда, дамыған елдерде нарық жүйесі ретінде көптеген нарық қызметтерінің жиынтығының бірлестігін айтуға болады.
Бүгінгі таңдағы нарық жүйесіне бірнеше ірі нарықтық қызмет орталықтарын атап айтуға болады: өндіріс құралдар нарығы, қызмет көрсету нарығы, еңбек нарығы, ссудалық капитал нарығы, құнды қағаздар нарығы, валюта нарығы.

Бірінші қызметі нарық тұтыну саласын және өндіріс саласын бірлестіреді.
Нарықтың

екінші қызметі өндірістің соңғы нәтижесін бақылаушы ролін атқарады.
Және соңғы маңызды қызметі бұл нарықтық айырбас кезіндегі сатушылар мен сатып алушылардың экономикалық қызығушылықтарын іске асыратын қызметінен көрінеді.

болуы.

Баға орнатушы қызметі.

экономикалық жүйе түрінің өзгеруiне алып келiп, сәйкессiздiкке, тапшылықтың тууына, адамның

экономикалық өcyдeгi қозғаушы күшi ролiн жоюға алып барады.

қызмет көрсету, банктегi депозит пен несиеге проценттiк өciімнің призма apқылы

тұрақты өзгеруi нарықтағы экономиканың барометрiне, әpi айнасына айналдырады. Нарық өндipicкe қатысушыларға қажетті өндіріс шығындары жайлы жедел ақпарат беріп отырады.

жағдай болмағанда және олардың арасыдағы бәсекеде) әрекет ете алады.

Өндірілген өнім

мен еңбек шығынының қоғамдық маңыздылығын орнату қызметі.

тиімсіз бірыңғай шаруашылықтан тазалап, үміт арттыратындардың дамуына ыңғайлы жағдай жасайды.

түpi. Онда жеке тұтынушы мен өндiрушiлер нарық арқылы өзара ic-әрекет

жасайды және экономиканың негiзгі үш мәселесiн шешудi мақсат етедi: «Heнi өндiру керек?», «қалай өндiру керек», «кiмдер үшiн өндiру керек?».
Нарықтың механизмі - сатушы мен сатып алушының өзара іс-әрекеттерінің бәсекелестік механизмі және сұраным мен ұсынымның негізгі 3 сұраққа жауап береді.

Нарық механизмi

оларды фирмаларға нарық ресурстары арқылы ұсынaды
өндiрiс ресурстарын бiрiктiредi және қозғалысқа

келтiрiп, өнім шығарады, қызмет көрсетедi және осы тауарды қалыптастырады

басқа фирмалардан салық алып, жеке кәсiпорындарға дотация, субсидия бередi және кәсiпкерлерден қажетті ресурстарды сатып алады.

белгiлермен классификациялауға болады.

нарық
Рухани идея мен өнім нарығы
Ғылыми-техника өнімі нарығы
Ғылыми-техникалық нарық
Ақпараттық нарық
Қаржы саласы
Рухани

сала

көптеген саладан және табиғаты әртурлi функционалдық жүйелер тобынан тұрып, өндiрушi

мен тұтынушы арасындағы шаруашылықтың байланыстарын құрайды.

Нарықтық экономиканың ерекшелiктерi:
1) Нарықта тауар массасының болуы;
2) Нарықта дамыған және нарақты ақша жүйесi бар;
3) Нарық өзiнiң еркiндiгiне қарамастан сұраныс, ұсыныс, баға, бәсекелестiк заңдылықтарына тәуелдi;
4) Нарық дүниежузiлiк нарықтың алдында ашық болады.

механизмнiң жоқтығы
Еңбек және табыс құқығына кепiл бермейдi.
Ақшасы бар тұлғалардың сұранысын

қанағаттандыруға бағытталған.
Жалпы адам ресурстарын пайдалануды бақылай алмайды.

Hapықтың

артықшылықтары

кемшiлiктерi

Pесурстарды тиімді бөлу.
Ақпараттың шектеулiгiне қарамастан, оның табысты қызметi.
Шарттардың өзгеруiне икемдiлiгi мен бейiмделуi.
Fылыми - технологиялық революция нәтижелерiн оңтайлы пайдалану.
Тұтынушылар мен кәсіпкерлердің таңдау және әрекет еркіндігі
Тауар және қызмет сапасының жоғарлауынан әр түрлі қажеттiлiктердi қанағаттандыру қабiлеттiлiгi.

мекемелер, фирма) жиынтығынан тұpaды. Нарықтық экономикаға жұмыс істейтін қызметтер саласының

жүйесі.

биржасы,
еңбек биржасы
аукциондар
жәрмеңкелер



Материалдық
Энергиямен қамтамасыз ету жүйесі
Ұлттық

экономиканың аумақтық – экономикалық құрылымы
Жолдар, құбырлар. Порттар, әуежайлар жүйесі
ақпараттық жүйелер

Білім беру жүйесі
Денсаулық сақтау
Ұлттық ғылыми мәдени деңгейі

тиімді түрде өндіріс салаларына бөлу керек
Өндірілген тауарларды, игіліктерді тиімді әрбір

адамның қажеттілігіне сәйкес бөлу керек

Әрбір жеке өндіріс түрін оптималды түрде ұйымдастыру

ұлттық үлгісі болады.
Американдық үлгісі: кәсіпкерлікті байыту және қолдау.
Жапондық

үлгі: ұлттық дәстүрдің жоғарғы деңгейіне негізделген.
Неміс үлгісі: әлеуметтік нарықтық шаруашылықтарға бағытталған.
Қытай үлгісі: шаруашылықтың барлық секторын қамтиды.