Слайд 1Беларусь у пачатку ХХст.
Палітычныя партыі пач. ХХ ст.
Рэвалюцыя 1905 -1907
гг.
Культура пач. Хх ст.
І сусветная вайна на Беларусі
Лютаўская рэвалюцыя 1917
г.
Кастрычніцкая рэвалюцыя 1917 г.
Абвяшчэнне БНР, Літоўска-Беларускай ССР і БССР.
Слайд 21. У канцы ХІХ пач. ХХст. вострыя эканам. праблемы і
эксплуатацыя нізоў выклікаюць актывізацыю паліт. жыцця. Ствараюцца радыкальныя гурткі і
партыі.
1897 г. -узнікае БУНД (яўрэйскі працоўны саюз)
1898 –РСДРП –рускія марксісты
1902- ПСР (эсэры) і Польская партыя сацыялістаў на Літве-за сялянскую рэвалюцыю
1903- БСГ- беларуская сацыялістычная грамада
заклікаюць да звяржэння цара рукамі рабочых, сялян і перадзелу ўлады і маёмасці ў адпаведнасці з іх інтарэсамі.
Слайд 3Рэвалюцыя 1905 - 1907
Прычыны рэвалюцыі 1905 -1907 гг.:
Незадаволенасць манархіяй у
Расіі,
Аграрны и прамысловы крызіс
Імкненне прыгнечаных да пашырэння сваіх правоў.
Прайграная вайна
Расіі з Японіяй.
Слайд 4Этапы рэвалюцыі 1905-1907 гг.
1 этап :(9 студзеня па верасень 1905
г.)
Маніфестацыі, рабочыя дамагліся скарачэння працоўнага дня да 9-10 гадзін. Забастоўкі
ахапілі вёску.
2 этап: кастрычнік – снежань 1905 г.
У кастрычніку – Усерасійская палітычная стачка (чыгуначнікі).
Слайд 5Другі этап рэвалюцыі:
17 кастрычніка 1905 г. – падпісан царскі “Маніфест”
аб дэм. правах, створана Дума.
18.10.1905 “Курлаўскі растрэл”ў Мінску
Снежаньскае паўстанне
ў Маскве – кульмінацыя рэвалюцыі.У 1905 г. стачкі і маніфестацыі былі ў Віцебску, Баранавічах, Гомелі, Мінск.
Сфарміравалася 3 лагера паліт.партый : 1.рэвалюцыянеры: эсэры, РСДРП, Бунд, БСГ, ППС. 2.Бурж.- лібералы: кадэты, акцябрысты, трудавікі.3.Правыя : саюз Міхаіла архангела, чарнасоценцы.
Слайд 6Трэці этап рэвалюцыі:
Працягваўся са студзеня 1906 па 4 чэрвеня 1907
гг. Рэвлюцыянеры не ўдзельнічаюць ў выбарах, іншыя трапляюць ў Думу.
Адбываецца
затуханне рэвалюцыі і нарастанне парламенцкіх метадаў барацьбы. У Оршы,Магілёве, Полацку і інш. – пагромы.
Летам 1906 г. на Беларусі ў вёсках прайшлі “бульбяныя” забастоўкі, якімі кіравала БСГ.
Дума пачала працаваць у красавіку 1906 г.
Слайд 7На Беларусі:
БСГ пачала выпускаць легальную газету “Наша доля”з 1 верасня
па 18 лістапада 1906 г. (7 нумароў)
І. І А. Луцкевічы,
А. Уласаў пачалі выпускаць новую газету “Наша ніва,” яна заклікала да парламенцкай барацьбы.
Слайд 8Пасля рэвалюцыі:
3 чэрвеня 1907 г. – прыняты новы выбарчы закон,
які абмежаваў колькасць дэпутатаў ад акраін,уведзены высокі выбарчы цэнз.
У 3
і 4 Думу большаць дэпутатаў былі прыхільнікамі ўрада.
17 красавіка 1905 г. – прыняты закон аб верацярпімасці, на Беларусі ён выклікаў масавы пераход былых уніятаў у каталіцызм.
Слайд 9Сталыпінская аграрная рэформа:
9 лістапада 1906 г. – прыняты ўказ, які
дазваляў сялянам выходзіць з абшчыны на хутары і атрубы.
З 1907
г. адмяняліся выкупныя плацяжы.
Да 1915 г. замацавалі 48 % абшчынных двароў у асабістую уласнасць па Беларусі (па Расіі – 22%).
Арганізоўваліся масавыя перасяленні сялян у Сібір на вольныя землі -каля 370 000 (11% вярнуліся ) і на заробкі ў ЗША і Аргентыну - каля 100 000.
Слайд 10Культура Беларусі пач. ХХ ст.
1903-1922 Выданне працы Я. Карскага “Беларусы”-
навукова даказана існаванне бел. нацыі. Выданне зборнікаў дакументаў, рус.газет
1906 г.
Дазвол беларускага друку. Па 1915 г. выдаецца легальная газета “Наша ніва” (Я. Купала, Я. Колас, Цётка)-бел. літаратурная мова
1910 г. В. Ластоўскі выдаў “Кароткую гісторыю Беларусі”
Архітэктура (Мастакі): касцелы- псеўдаготыка, цэрквы –псеўдарускі, грам.будынкі стыль мадэрн і класіцызм. Ф. Рушчыц, Ю. Пэн, В. Бялыніцкі Бяруля, Я. Драздовіч,
Слайд 12І Сусветная вайна
1. 08.1914 – пачатак І. Сусветнай вайны. Антанта
(Брытанія, Фрaнцыя, Расія) супраць Траістага саюзу (Германія, Аўстрыя, Італія)
Жнівень 1915
– немцы у прарыве коўна-вільня (3.09)-мінск. За 2 тыдні перарэзалі чыгунку Мінск-Масква пад Смалявічамі. Са стратамі да кастрычніка іх адкінулі да Нарачы і Свіры і лінія фронта замацавалася Браслаў-Паставы-Баранавічы- Пінск.Тут 1млн немцаў і 1,5млн.рус.
Контрнаступы рускіх: вясной1916 ля Нарачы і у ліпені 1917 ля Баранавіч скончыліся вялізарнымі стратамі (80тыс) за вайну 1200 000забіта.
Слайд 13Пад нямецкай акупацыяй
Эканоміка-адзіны падатак+рэквізіцыі і працы
Палітыка – забарона палітычных партый,
але дазвол на культурную і гуманітарную дзейнасць.
Адкрыты камітэт дапамогі
ахвярам вайны вакол якога гуртуюцца бел.патрыёты(І.іА.Луцкевічы, В.Іваноўскі,В. Ластоўскі)-у1915 г. падпольны камітэт па стварэнні бел. Дзяржаўнасці.
За 1915-1919 Адкрываюцца бел.школкі(да 400)
Настаўніцкая семінарыя-Свіслач-144 выпускнік
Вільня:6 бел. газет, 3 часопісы, працуе 11 выдавецтваў, школкі, курсы, кааператыў “Золак”.
Слайд 14Пад рускімі:
Ваеннае становішча, адмена грам. правоў.
З адступленнем 2 млн.бежанцаў і
633600 мабілізаваных мужчын(1/3усіх).рост насельніцтва гарадоў.
У 2 разы ніжэйшыя заробкі, дэфіцыт,
кошты на жыллё і харч,спекуляцыі, эпідэміі.
Забаронены бел.друк і партыі.
У Мінску ля чырвонага касцёлу з 1916 бел. вечарынкі і сталовая, чытае М.Багдановіч
Слайд 15Лютаўская рэвалюцыя 1917
У 1914 г. пачалася 1-я сусветная вайна,
якаястала прычынай эканам. і паліт краха Рас. Імперыі.
Лютаўская рэвалюцыя пачалася
23 лютага 1917 г. хваляваннямі з-за голаду і высылкі гарнізона на фронт.
27 лютага 1917 г. Петраград быў у руках паўстанцаў. 3.03.1917 Мікалай ІІ адрокся ад трону. Расія стала рэспублікай.
Слайд 16Рэвалюцыя ў Беларусі:
Разгортвалася па агульнарасійскаму сцэнарыю: раззбройвалася паліцыя і жандармерыя,
вызваляліся палітычныя вязні, уводзіліся саветы салдацкіх і рабочых дэпутатаў.
Уладу ў
рукі ўзяў Часовы урад (большасць там кадэты) і Саветы салдацкіх і рабочых дэпутатаў (эсэры і РСДРП).
Фарміруецца дваеўладдзе: вярхі грам-ва за ўрад і адміністрацыю, нізы за саветы.
Слайд 17Стварэнне адміністрацыі:
Стварэннем адміністрацыі займаліся грамадскія камітэты парадку, яны фарміраваліся з
былых земскіх і гарадскіх управаў. Кіраўніцтва камітэтамі ажыццяўлялі губернскія і
павятовыя камісары, якія прызначаліся з мясцовых ураднікаў ад імя часовага Ураду.
У асобных месцах рабаваліся панскія маёнткі.
Слайд 18Люты - чэрвень 1917 г.
Аднавіла дзейнасць БСГ, а 25 -26
сакавіка 1917 г. – прайшоў з’езд беларускіх арганізацый і партый
(150 дэлегатаў).
Яны стварылі Белнацкам (Р. Скірмунт), БНК і надалі яму статус вышэйшай кіруючай установы ў краі.
Стварылі Дэкларацыю з патрабаваннем аўтаноміі для Беларусі і адвезлі ў Петраград. Але Керанскі яе праігнараваў.
Слайд 19Беларускі нацыянальны рух:
Дзяліўся на прыхільнікаў і праціўнікаў аўтаноміі Беларусі.
БНК быў
памяркоўным у сваёй дзейнасці.
Палітычная ініцыятыва ў краі належыла расійскім партыям
(эсэры і меншавікі).
Адзінай нацыянальнай партыяй была БСГ, якая у чэрвені 1917 г. змяніла праграму на ўвядзенне сацыялістычнага парадку.
Слайд 20У ліпені 1917 г. – правал наступлення рускіх на фронце.
Дзейнасць
бальшавікоў актывізавалася.
Для падтрымкі дзейнасці Часовага ўрада ў Мінску 15 ліпеня
створаны Камітэт рэвалюцыйных арганізацый з прадстаўнікоў саветаў.
8-12 ліпеня 1917 г. у Мінску прайшоў ІІ з’езд прадстаўнікоў беларускіх партый, арганізавана Цэнтральная рада (Я. Лёсік, Р. Астроўскі, А. Смоліч, З. Жылуновіч і інш.).
У ліпені- кастрычніку 17 г. фарміруюцца нацыянальныя бел. часткі і саветы на франтах і флоце і Цэнтральная Беларуская Вайсковая рада
Слайд 21Цэнтральная Рада:
Дзейнічала пераважна як культурна-асветніцкая арганізацыя, але разам з балшавікамі
выступіла супраць генерала Карнілава, калі ў жніўні 1917 той спрабаваў
захапіць уладу і устанавіць дыктатуру.
15 -24 кастрычніка 1917 г. – пры ўдзеле ЦБР і ЦБВР створана Вялікая Беларуская Рада.
Чакалі Усерасійскага Устаноўчага сходу.
Слайд 2225.10.1917- бальшавіцкая рэвалюцыя ў Петраградзе
26 10-Кантроль над Мінскам узяў каміэт
Выратавання рэвалюцыі (кадэты, меншавікі)
2.11.1917 г. у Мінск увайшоў бальшавіцкі бронецягнік
з салдатамі і яны захапілі горад.
У лістападзе быў захоплены Магілеў і праведзены перавыбары ў Саветы - большасць месцаў атрымалі бальшавікі.
Створаны орган кіравання арміяй і цывільным насельніцтвам СНК зах. Вобласці і фронта .
Маёмасць перадзялялася, салдаты дэзертуюць на пач. 1918 г. зах.фронт - толькі 105000 чалавек.
Слайд 2315 снежня 1917 г.- Усебеларускі з’езд.
Сабралася 1872 дэпутаты.
Большасць дэпутатаў –
эсэры і беспартыйныя.
СНК Заходняй вобласці (К. Ландэр) прыняў рашэнне разагнаць
з’езд і 18 снежня – вайскоўцы зрабілі гэта.
З’езд паспеў абраць Раду, з’езд не адмаўляў уладу бальшавікоў, выступалі толькі за аўтаномію Беларусі.
Слайд 2419 лютага 1918 г. – наступ немцаў, бальшавікі пакінулі Мiнск.
Горад падзялілі : 1 беларускі полк, палякі і эсэры.
Рада Усебеларускага
з’езда абвясціла сябе вышэйшай уладай у БЕЛАРУСІ. Абраны першы беларускі урад (Рада) на чале з І. Серадой і
Я. Варонкам.
15 лютага- Рада у Берасці аб’явіла аб разрыве з Расіяй. Паслы РСФСР не сустрэліся з імі.
21 лютага 1917 г. І устаўная грамата БНР – Рада абвясціла сябе уладай, паабяцана склікаць Усебеларускі ўстаноўчы сход.
Мінск акупавалі немцы. Яны прызналі Літву Украіну , Польшчу, але не БНР, хоць і не забаранілі.
Слайд 25
9 сакавіка 1918 г. –у адказ на падпісанне Брэсцкага міру,
які дзяліў Беларусь паміж Расіяй і Германіяй, Выканкам Рады абвясціў
ІІ устаўную грамату БНР дзе змесціў канстатацыю суверынітэту беларускага народу над яго этнічнай тэрыторыяй.
25 сакавіка 1918 г. – ІІІ Устаўная грамата БНР абвясціла непрызнанне Брэсцкага міру і дзяржаўную незалежнасць БНР.
27.03.1918 г. немцы перадалі Радзе БНР бел.прадстаўніцтвы пры сваіх камендатурах па эканамічных, адукацыйных і прапагандысцкіх пытаннях. Бунд і РСДРП выходзяць з Рады.
Слайд 27
25.04.1918- падзяка Вільгельму ІІ (Р. Скірмунт) –раскол рады БНР і
БСГ (БПСР, БПСФ i iнш). Ствараецца войска і генштаб БНР
(генерал Ц. Кандратовіч). БНР прызнаюць УНР, ЛНР, ПНР, Турцыя. Але Берлін, Вашынгтон,
Масква Раду БНР не прызналі.
Аблвыкамзах і Заходння камуна не прызнае беларусаў нацыяй. 16.09.1918 саветы выплочваюць кантрыбуцыю і займаюць усход Беларусі. 18.11.1918 г. дэнансуюць Брэсцкі мір. На занятых тэрыторыях праводзіцца
усеагульная мабілізацыя, канфіскацыі ежы , бяруць закладнікаў і вынішчаюць ворагаў бальшавізма.
Слайд 28Камуністычная дзяржаўнасць
Красавік 1917 г. утворана бел.нац. Секцыя РКП(б) – 2,3млн.
бежанцаў. У. Ленін за самавызначэнне бел. Сталін і Аблвыканзах не.
27.10.1918
маскоўскі камітэт бел. секцый РКП за стварэнне бел. дзяржавы саюзнай РСФСР
24.12.1918 пастанова ЦК РКПб аб стварэнні Незалежнай Бел.сац.Рэсп.
1-2 студзеня 1919 г. – І Абвяшчэнне БССР у Смаленскуу этна-межах. 5.01.1919 г. урад БССР начале з З. Жылуновічам у Менску.
16.01.1919 - перадача РСФСР Смаленска, Віцебска, Гомеля. Адстаўка 6 наркамаў БCСР.
Слайд 2927 лютага 1919 г. – абвешчана ЛітБел.
СНК узначаліў В. Міцкявічус-Капсукас.
11.01.1919 дэкрэт СНК аб увядзенні харчразверсткі, 19.02. стварэнне зах .фронту.
24-29.03.19 Стракапытаўскі мяцеж.
2палкі і захапілі Гомель, Рэчыцу але разгромлены
14 мая пастанова ЦК ЛІТБЕЛ аб стварэнні партызан. Але марна, палякi пад Магiлёвам.
9-10 ліп. 1919 стварэнне Цэнтр.бел. рады Віленшчыны і Гарадзеншч. Лістапад 1919 г. стварэнне ў Мінску БелНАЦ.Кам. Праекты аўтаноміі Беларусі ў складзе Польшчы.
Слайд 31 Спробы барацьбы за незалежнасць 1920 г.
Ліпень 1920 г. наступ
чырвоных.
31 ліпеня 1920г. ІІ дэкларацыя аб абвяшчэнні БССР. 1 жн.
Брэст вызвалілі ад палякаў, але пад Варшавай чырвоныя былi разгромленыя.
Восень па снежань 1920 г. - рэйд 20000 войска БНР С. Н. Булак-Балаховіча на Палессі: 3 месяцы трымаюць Пінск, Мазыр, Калінкавічы.
3 27.11.па 28.12.20 г. – баі супраць саветаў 10000 сялян з 15 валасцей Слуцка-Нясвіжскага, Капыльскага, Салігорскага паветаў. Перайшлі ў Польшчу і інтэрніраваныя. БНР-прайграла.
