Палітычнае развіццё беларускіх зямель у канцы XV – першай палове XVI ст

XVI ст.

– 1506). Пры яго абранні паны- рада – вышэйшы кіруючы орган

ВКЛ – паставілі ўмовы па абмежаванні велікакняжацкай улады: усе найважнейшыя дзяржаўныя справы (абарона краіны, міждзяржаўныя адносіны, выданне законаў, разгляд найважнейшых судовых спраў) вялікі князь павінен быў вырашаць разам з радай. Усё гэта фіксаваў агульназемскі прывілей ад 6 жніўня 1492 г.

брат Жыгімонт (1506 – 1548). Каб захаваць персанальную унію паміж дзяржавамі,

польская шляхта праз тры месяцы выбрала Жыгімонта каралём. Пры ўступленні на велікакняжацкі пасад Жыгімонт быў вымушаны выдаць прывілей, згодна з якім усе дзяржаўныя пастановы маглі выдавацца вялікім князем толькі пасля іх абавязковага абмеркавання з гаспадарскай радай.

фінанасавыя пытанні,
- справы шляхецтва,
- кантроль раздачы зямель,
- шэраг

судовых функцый,
- прызначэнне на дзяржаўныя пасады,
- права выбару вялікага князя
і г.д.

ўтварыўся новы, таксама надзелены вярхоўнай уладай дзяржаўны орган – шляхецкі

сойм. Першапачаткова кампетэнцыя вальнага сойма была абмежавана праблемамі ўнутранага жыцця, пытаннямі ўніі з Польшчай і абрання новага манарха. Але паступова яго ўплыў пашыраўся.

была прынята норма прадстаўніцтва ўпаўнаважаных паслоў – па два шляхцічы

ад зямлі ці павета. Князі, паны і ўраднікі па-ранейшаму запрашаліся пайменна. Так узнік новы палітычны інстытут – вальны сойм, які быў органам чыста шляхецкага прадстаўніцтва. Утварэнне агульнадзяржаўнага сойма азначала абмежаванне ўлады манарха саслоўямі, аднак шляхта супрацьстаяла тут не столькі манарху, колькі панскай алігархіі, якая цалкам дамінавала ў сойме. У далейшым з дзейнасцю гэтай дзяржаўнай установы цесна звязана ўвядзенне зводаў прававых нормаў – Статутаў ВКЛ 1529, 1566 і 1588 гг.

пачаў палітыку ўцягвання праваслаўных феадалаў у палітычную эліту. Былі пашыраны

іх зямельныя ўладанні, яны прызначаліся на дзяржаўныя пасады. У 1563 г. быў канчаткова адменены Гарадзельскі прывілей 1413 г. і ўстаноўлена заканадаўчае раўнапраўе шляхты хрысціянскага веравызнання розных канфесій (католікаў, праваслаўных, пратэстантаў).

і вялікім князем літоўскім стаў Жыгімонт Аўгуст (1548 – 1572).

Ён правёў адміністрацыйную і гаспадарчую рэформы. Жыгімонт Аўгуст у 1559 г. прыняў пад пратэктарат дзяржаву Лівонскага ордэна, што ў далейшым прывяло да ўцягнення ВКЛ у Лівонскую вайну (1558 – 1582 гг.).

палітычны лад ВКЛ эвалюцыянаваў па шляху да ўстанаўлення абмежаванай манархіі

парламентарнага тыпу, асаблівасцю якой была прысутнасць толькі органаў шляхецкага прадстаўніцтва. Астатнія сацыяльныя групоўкі не маглі аказваць істотнага ўплыву на ўнутраную і знешнюю палітыку ВКЛ гэтага часу.