Пародонт аурулары. Түсінік, жіктелуі, этиология сы, патогенез і. Терминология

науқастарды кешенді тексерудің ерекшеліктері. Пародонт тіндерінің жағдайын индексті бағалау.

 

болпып табылады. Құрамына қызыл иек, периодонт, альвеолалы өсіндінің сүйегі мен

тіс түбірінің цементі кіреді.

маргинальды және альвеолярды. Бірінші екі бөлігі еркін орналасқан, ал альвеолярды

бекітілген.
Папилярлы қызыл иек немесе бүртіктері үшбұрыш тәріздес және қатар тұрған тістер арасындағы кеңістікте орналасқан, үшкір бұрышы тістердің түйісу орнына қарайды.
Қалыпты жағдайда қызыл иектің түсі ақшыл-қызғылт, кейде меланиннің көп жиналуына байланысты қоңыр немесе көкшіл түстес жолақтар пайда болуы мүмкін.
Гистологиялық құрылысына, орналасу ретінде қарай эпителийді үш бөлікке бөлінеді:
- ауыз қуысына қараған бөлігі
- қызыл иек сайындағы эпителий
- біріктіруші немесе байланыстырушы эпителий.

пен оған жақын жатқан қызыл иектің арасындағы тар саңылау тәріздес

кеңістік. Тереңдігі 0,3-0,5 мм. Пародрнт аурулары кезінде қызыл иек сайы кеңейіп жіне тереңдеп қызыл иек немесе пародонттық қалтаға ауысуы мүмкін. Қызыл иек сайында қан тамырларынан шыққан сүйық жиналады, оның құрамы қанның сарысуының құрамына жақын. Қалыпты жағдайда қызыл иек сұйығының мөлшері 0,06 мл.
Қызыл иек сайының қорғаныс қызметінің механизмі:
- Патогендік микробтардан қорғайды
- Фагоцитарлық белсенділі жасушылардың орнын басады
- Лейкоциттердің жарыққа шығуы
- Құрамында сілтілік фосфатаза, қышқылдық фосфатаза, ферменттер, коллагеноза бар.
Бірақта, қызыл иек сайының келесі факторларға төзімділігі төмен:
- әртүрлі заттарға өте жоғары дәрежедегі өткізгіштік болады
- тіс қақтарының орналасуына
- улануға сезімталдығының жоғары болуы
- қызыл иекке тіс қақтарының, тастың әсер етуіне әкеп соғады

ауыз және бет жақ беттерінде орналасқан сүйек қабатарының арасында кеуек

сүйек бар. Ол бір-бірімен айқасып жатқан сүйек балкаларынан және олардың арасында сүйек майы орналасқан қуыстардан тұрады.

кортикальды пластинкасы және тістің цементі. Периодонттың ені тістің ұшында және

қызыл иек маңында – 0,25-0,27 мм., орта бөлігінде – 0,17-0,19 мм («күм сағат» тәріздес). Тіске қысым қатты болса – периодонт кеңейеді.
Периодонттың құрамында талшықтар - коллаген, аргирофильды, эластикалық, окситалан, клеткалық элементтер және негізгі аморфты заттан болады.

және екіншілік цемент болады. Біріншілік цементте жасушалар жоқ, тістің бүйірлік

беттерінде кездеседі, екіншілік – клеткалық – жасушалар бар – түбір ұшында және түбірдің бифуркациясында кездеседі

қаласында ұсынған.
1. Қызыл иектің қабынуы
Түрлері: катаральды қабынуы, жаралана қабынуы, өсе

қабынуы
Ауырлығы: жеңіл, орташа, ауыр
Ағымы: жедел, созылмалы, өршуі
Таралуы: ошақты, жайылған.
2. Пародонттың қабынуы
Ауырлығы: жеңіл, орташа, ауыр
Ағымы: жедел, созылмалы, өршуі, абцесстену, ремиссия
Таралуы: ошақты, жайылған.
3. Пародонтоз
Ауырлығы: жеңіл, орташа, ауыр
Ағымы: созылмалы, ремиссия
Таралуы: тек қана жайылған.
4. Пародонттың идиопатиялық аурулары
5. Пародонтомалар

рецепторлары арқылы.
2. пластикалық – эпителийдің базальды мембранасы және арнайы жасушалармен

белгілінеді
3. тіреп ұстап тұру
4. қорғаныс қызметі – қызыл иек мүйізгектенуі, клеткалық элементтер, қызыл иек сайының және қызыл иек сайы сүйығының арқасында жүзеге асады.
5. амортизациялық – барлық қысымдарды бір қалыпты тегіс тарату.
6. сенсорлық қызмет.

– әсерінен орагинзмнің реактивтігі төмендеуі салдарынан дамуы мүмкін.
Көпшілік зерттеушілер

пародонттағы қабыну үрдісінің дамуын тіс қақтарының әсерінен деп түсіндіреді. Қатпарлы табақшаның микроорганизмдері пародонт тіні арасындағы ұзаққа созылған байланыс, аутоиммундық үрдістердің пайда болуына әкеліп соғады.
Қатпарлы табақшаның микробтары бөліп шығаратын ферменттер- альтерациялық өзгерістер тудырады (клеткааралық байланыстар бұзылады), пародонтальдық қалталар пайда болады.
Қатпарлы табақша қызыл иек астына жылжи отырып микроорганизмдермен токсиндер арқылы қызыл иек сайының эпителийін тітіркендіреді – қабыну үрдіс пайда болады.

сапалық өзгерістер микробтық қақтардың пайда болу факторлары болып саналады.
Микробтық қақтардың

жиналу себебінің бірі ауыз қкысының гигиенасы нашарлағанынан жұмсақ тамақ жегенде, тамақ құрамында көмірсулар көп болса, ас қалдықтары тіс қуыстарында қалып қойса, тістер тығыз орналасса. Сонымен қатар, ортопедиялық конструкциялар, дұрыс қойылмаған пломбалар, ортодонттық аппараттар да тіс қақтардың боуына себебші болады.
Сілекейдің сандық және сапалық өзгерістер.сілекейде 30 –дан артық ферменттер бар, олардың ролі өте маңызды: сілекей перорксидаза микробтардың өсуіне бөгет жасайды (лактобацилла және стрептококтерге антибактериальдық әсер етеді).
Сілекейдің азаюы ауыз қуысының механикалық тазаруын төмендетеді. Қорғаныс қызметін атқаратын лизоцим, липаза, иммуноглобулиндер саны азаяды, сандықтан бұл қызметі төмендейді (Ig А бактериялардың тіс бетіне жабысуна бөгет жасайды).

тіндердің өткізгіштігін жоғарылатады, коллагендік құраламдарды тітіркендіреді, биологиялық белсенді заттар бөліп

шығады.
3. қышқылдық микроорганиздер ауыз қуысының рН-ын өзгертеді.
4. табиғи қорғаныс қызметі төмендеген уақытта екіншілік инфекция қосылады-ауыздың кілегейлі қабатының жаралана қабынуына әкеп соғады.
Пародонт тіндерінде шамадан тыс түскен қысым, аномалиялық тістесулер – пародонт тінінде қабыну және дистрофиялық өзгерістер тудырады. Шайнау қызметінің нашарлауы пародонт тіндерін атрофияға ұшыратады, тіс тастары жиналады. Механикалық жарақаттар. Химиялық заттардың әсері, физикалық факторлар, жақ сүйектерінің жеткіліксіз дамуы.

әсер етді- тіндердің өткізгіштігі жоғарлайды.
2. Қан тамырларының бұзылуы.
3. Организмдегі жүйелі

аурулар (эндокриндік, нерв жүйесі, асқазан-ішек аурулары)
4. Организмнің реактивтігінің төмендеуі

лизосомальды ферменттердің бөлініп шығуы – әр түрлі қабыну медиаторлардың бөлінуына

әкеледі.
Плазмалық медиаторлардың бірі –брадикинин, ол гистамин арқылы қан тамырларының қабырғасының өткізгіштігін жоғарылатады.
Клеткалық медиаторлардың бөлінуіне полиморфты-ядролы лейкоциттер, лаброциттер, базофильдер жауапты. Клеткалық мед-р – гистамин, серотонин,простогландиндер,лимфокининдер, протеазалар.
2. Микроциркуляцияның бұзылуы
3. Қызыл иектегі дәнекер тінінің негізгі заты деполимеризацияланып, коллаген талшықтары бұзылады.
4. Капиллярлық алмасу үрдісі бұзылып екіншілік гипоксия басталады.
5. тіс пен қызыл иек арасындағы байлам бұзылып, пародонт қалтасы пайда болады

:пайда болу себептері, алғашқы белгілері, уақыты,емнің нәтижелілігі және реттілігі, қосымша

аурулар, зиянды әдеттері, туған-туыстарында осындай аурудың болуы, тұрмыс жағдайы.
2.Қарап тексеру.
Аурудың бет пішінін тексеріп, ауыз қуысында тістердің тістесу қатынасын, олардың орналасу жағдайын, бұрын қойылған пломбалар мен ортопедиялық конструкциялардың сапасын анықтау керек, тістердің төмпешіктерінің айқындылығын, қажау деңгейлерін ескеру керек.
Ауыздың кіре берісті тексергенде оның тереңдігіне, ауыспалы қатпарға, ерін жүгендігінің орналасуына назар аударамыз.
Пародонт тіндерін қарап тексеру: қызыл иегі жиегінен бастайды, оның түсін (бозарған, қызарған болуы мүмкін), ісінген және борпылдақ болу ықтимал. Патологиялық жағдайда қызыл иек тістерге толық жабысып тұрмайды, борпылдақ, тез қанағыш болады. Қызыл иек бүтіндігіне, пародонтальды қалталарының барысында, жалқықы бар ма жоқ па. Патологиялық қалталарының тереңдігін анықтаймыз, тіс түбірлерінің ашылу дәрежесіне және тістер қозғалмалығына, тіс қағы және тіс тасы жиналуына көңіл бөледі.

41 және 31, 32, 33 тістердің ерін және тіл жағынан

боялады. Егер тіс боялмаса – 1балл қойылады, тістің 4/1бөлігіне дейін боялса – 2 балл, 2/1 бөлігіне дейін болса – 3 балл, 4/3 дейін – 4 балл, егер түгел боялған – 5 балл қойылады. Гигиеналық индекс формуламен анықталады:
.....
Грин-Вермильон индекс бойынша алты тістің 16, 11, 26 жоғарғы жақты вестибулярлы жағынан, ал төменгі жақта 46, 31, 36 тістердің тіл жағынан тіс қағының анықтаймыз. Фуксин бояуымен. Тіс боялмаса – О қойылады, 3/1 – 1 балл, 1/3-2/3 дейін болса – 2 балл, 2/3 бөлігінен көп боялса - 3балл. Қойылған бағалар қосылып алтыға бөлінеді.
Бағалау критериялар:

қабыну болмаса О қойылады, тіс аралық қызыл иек қабынса –

3балл. Формуласы:
Бөлгіш балдардың қосындысы х 100
3 х тістер саны
Егер РМА индексі 30% дейін болса – қызыл иек қабынуы жеңіл дәрежесінде, 30-60% - орта дәрежесінде, ал 60-100% ге дейін болса ауыр дәрежесі.

қабыну –бұзылу үрдістерінің деңгейі немесе сатысы анықталады. Көрсеткішті анықтаудың тәсілі

мынандай: 0 – өзгеріс жоқ; 1 – қызыл иекте жеңіл қабыну және ол тістердің барлық жағын қантымайды; 2 – тіс төңіренгіндегі қызыл иек толық қабынған (қызылиек байламы бұзылған), 6- қызыл иек қабынған және қалта бар, тіс қозғалмайды; 8 – тіс қозғалмайды, төңірегінде пародонталдық қалта бар. 4-тек R суретте бағаланады – тіс аралық альвеолада алғашқы сорылу үрдістер көрінеді.
Пар-дық индекс(ПИ)= барлық сандық көрсет-тер
пародонты тексерілген ауыздағы
барлық тістер саны
Аурудың даму сатысы былай анықталады:
0,1 – 1,0 гингивит (1 сатысы)
1,5 – 4,0 2 сатысы
4,0 – 8,0 өте ауыр (3-ші сатысы)

II- тістер алдан артқа, ауыздан ұртқа қарай ауытқиды;
III – тістер

барлық жаққа бірдей және жоғары төмен де ауыткиды.

тіс тазартғанда (4 балл)
3- тамақ қабылғанда (8 балл)

сұйығымен суланған мақта анжымен сүртеді. Егер қызылиек боялмаса немесе ақшыл

сары түсті боялса қабынудың болмағаны, ал ақшыл қоңыр түстес қара-қоңыр түске дейін боялса, әртүрлі қарқынды қабынудың болғаны (қызыл иектен боялу гликогеннің жиналуына байланысты).

жіңішке жолағын кесіп алып, қалтаға еңгізіп, ішіндегі сұйығын 3-5 мин

ішінде сіңіріп алады да оның суланған бөлігінің ұзындығын және салмағын өлшейді. Сонымен қатар қалтадағы сұйықтық түрін анықтау керек, сарысулы немесе іріңді жалқық екенін.

көмегімен. Құрамында 0,5 г. бензидин, 10 г. полиэтиленгликоль, 15 мл

бірдің маңға қатынасы уксус қышқылы бар. Бұл ерітіндінің бір тамшысын су тегін асқын тотығының 3% ерітіндісінің бір тамшысы мен араластырады да, қалтаның ішінен мақта білікпен апарады. Егер қалтада іріңді жалқық болса, мақта көкшіл көк түске боялады. Бұл іріңнің жиналуына, мөлшеріне байланысты.

қолданылады. Құрамында 5 мг 40 % формалин ерітіндісі, 20 мг

глицерин, 75 мл дистиленген су бар. Бұл ерітіндіні мақта білік немесе пинцет көмегімен пародонтальды қолтаға еңгізеді. Егер қалта жараланып тұрса, егер қалтада жаралар болса қатты ауыру сезімі пайда болады.

бояудың түсі 10 – 15 мин бұрын жойылса, организмде «С»

витаминнің өте азайғандығы.

ішпей, тісті тазалағаннан кейін, ауызды 5 рет физиологиялық ерітіндімен шаяды

(2 мл ерітінді 30 сек), 5 минут демалып соңғы екі шайған ерітінді пробиркаға құйылып физиологиялық ерітін қосылып, центрифугаға қойылады, 1 тамшыдан 1% трипан көк бояуымен және 1% конгоротпен боялады. Лейкоциттердің саны формула бойынша Гараев камерасында есептеледі:
Х= а х в
б х г
а- клеткалар саны
б- саналған квадраттардың саны
в- сұйықты араластыру
г- квадрат үстіндегі камераның көлемі
Қалыпты жағдайда 90-150 лейкоцит табылады, ал оның 20% өлген клеткалар 25-100 эпителий клеткалары.

күлдреуік пайда болады. Қалыпты дағдайда бұл күлдіреуік 40-60 минутта жоқ

болады. Патологиялық кезенде везикуланың жоғалуы тездейді. Жасырын ісік бар екендігі анықталады.

үшін арнаулы аппаратпен қызыл иекке шыны түтікшелер арқылы 1,5 атмосферадағы

теріс қасаммен әсер етеді. Соны әсерінен ұсақ капиллярлар жарылып, қызыл иекке қан құйылады. Қалыпты пародонта қызыл иекке қан құйылу уақыты 50-70 сек, қызыл иек катаральды қабынуы кезінде 21 сек, пародонт қабынуының жеңіл дәрежесінде – 20 сек, ауыр дәрежесінде – 10 сек.

анықтауға мүмкіндік береді. Бұл тексері үшін әр түрлі рентгенограммалар жасайды.
Сүйек

тінінің бұзылуының 4 сатысын анықтайды:
бастапқы сатысы – тіс аралық қалқанша сүйектің ұшында қатты сүйек қабатының жойылуы және кеуек бөлігінің ыдырауы;
1 сатысы бұл сүйектің 1/3 бөлігі төмендеу
2 сатысы – ½ бөлігінің төмендеу
3 сатысы 2/3 және одан да көбірек.
Бұл әдіс қолданған емнің нәтижесін анықтауға да мүмкіндік береді.

ішіне қойылады)

ЭОМ -01 Гц аппараты қолданылады. Эхотолқындарды тарататын және қабылдайтын датчиктерді

тексерілетін сүйек аймағына өте тығыз жабыстырып орналастырады. Қалыпты жағдайда 13-15 сек, тінінің тығыздығы төмендесе (қабынған немесе остеопороз)- уақыты жоғарлайды – 18-20 сек.

анықтау үшін әдіс.бұл әдіс пародонт тіндерінен жоғары жиіліктегі тоқ еткен

кездегі олардың электркедергісін тіркеуге негізделген. Ол оның өзі қан тамырларындағы қан ағу жылдамдығына, олардың қанмен толуына байланысты. Реографиялық зерттеу үшін екі каналды төрт электроды реоплатизмограф (РПГ-202) және төрт каналды электромиографты пайдаланады.

арналған әдіс.