Сабақтың тақырыбы: Шахмат ойынының ережелері 7-сынып

жақты ойын
Сұрақ жауап
бағалау

Салауатты өмір салтын насихаттау

кезеңі

тұрғыдан баға беруі.
Бағалау критерийлері:
Дескрипторлар:

Ойынның ережесін сақтау, сабақ үрдісіне

белсенді қатысу, жоғарғы күрделі тапсырмаларды орындау.

дейін қазақ тілінде дәстүрлі шатыраш (санскрит chatur anga → пракріттер: 
chatur anja — төрт бұрыш → арабша: шатрандж) делініп келді. Үнді

аңыздары бойынша, билеуші Шерам шахматпен ең алғаш танысқан кезде, оның өзгешелігіне, әр түрлі әдемі комбинациялардың байлығына масаттанды.Ал осы ойынды ойлап шығарған дана оның қол астында екенін біліп, билеуші оған ерекше алғыс білдіргісі келді. Сонда әмірші үнді данышпанның кез келген бұйымтайын орындауға уәде береді. Ал дана оны бидай дәнімен таң қалдырады. Берілген шарт бойынша данышпанға шахмат тақтасының бірінші шаршысына бір, екінші шаршысына екі, ал келесі шаршыларға бұрынғыдан екі есе артық
(1 + 22 + 23 + 24 + … + 263 = 264 – 1) бидай дақылдары берілуі тиіс еді және билеуші осы санның қанша екенін білмей, оны данаға лезде беруді бұйырды.

шешімге келіп, оның мүмкін емес екенін әміршіге түсіндіреді.
Себебі данышпан

айтқан сан бүкіл Үндістанның бидай дәндер санына, тіпті бүкіл әлемнің бидай дәндері санына жетпейді екен.
Бұл сан - 18 квинтильон 446 квадрильон 744 триллион 073 миллиард 709 миллион 551 мың 615.
Осы мысал арқылы біз математиканың шахматта жасырған таңғажайып
мүмкіншіліктеріне көз жеткізе аламыз.
Шахматтың пайда болу тарихы туралы тағы да бір гипотеза бар. Осы гипотеза бойынша шахмат сиқырлы шаршылардан пайда болды. N Тәртібі бойынша құрастырылған сиқырлы квадрат 1 және n2 аралығындағы бүтін сандардан тұратын n х n квадратты кестеден құрастырылған. Берілген кесте ерекшелігі: әрбір жол/бағана сандар қосындысы шахмат тақтасының екі маңызды диагональ сандарының қосындысына тепе-тең келеді. Саны сегізге тең сиқырлы шаршы үшін әрбір жол/бағана/маңызды диагональ қосындысы 260-қа тең. 

64 шақпақтан тұрады. Ойының басында әрбір ойыншының иелігінде ақ немесе

қара түсті он алты шақпақ (шахмат фигурасы) болады: бір патша, бір уәзір, екі піл, екі ат, екі тура және сегіз пешка. Ойынның мақсаты қарсыластың тастарын шабуылдай отырып, патшаға мат қою.
8х8 ден 64 шақпақ болады.
32 қара,32 ақ шақпақ. Әр шақпақта
жандарынан сандармен, асты –үсті
латын әріптерімен белгіленеді. Бүл
белгілері жүрісті жазып алу үшін
белгіленеді. Мысалы : А7 жүреді
А6 ға, С2 жүреді С4 ке.

Офицер Конь Ладья

Пешка

Патша Уәзір Ноян (Піл) Ат Ладья Сарбаз

шабуылына ұшыраған король ешқайда қашып құтыла алмаса, яғни ұтылысты білдіреді. ПАТ –

корольдің өз кезегінде бірде-бір жүріс жасай алмайтын жағдайы.Нәтижесінде тең ойын деп саналады.

10-15 жүрістен кейін аяқталады., нәтижесінде пешкалар мен фигуралар шайқасқа түсуге

дайын жауынгерлік сапта тұрады.
Миттельшпиль – (немісше Mittel -ортасы, Spiel -ойын ) ойынның ортасы, әдетте басты оқиғалар жүреді.
Эндшпиль – (немісше Endspiel – ойынның соңы) партияның қорытынды сатысының аяқталуы.

Бах

фигура?
Шах деген не?
Алаңда неше шақпақ бар?
Неше қара,неше ақ шақпақ?
Шахмат ойыны

шыққан елі?