Службовыя часціны мовы Злучнік

сказа, самастойных сказаў і частак тэксту:
Голасам моцы ціха і важна

Злучнік –
службовая часціна мовы.
Ён не змяняецца і не з’яўляецца членам сказа.

і інш.
Складаюцца з двух і больш слоў:
а то, ды і,

састаўныя

Нам аднолькава сёння свеціць яснае сонца, бо на роднай зямлі кожны сэрцам вялікі. (П. Броўка)

Як толькі ўзыходзіць зара над зямлёй, дзень радаснай працы займаецца мой. (П. Броўка)

У склад некаторых састаўных злучнікаў (таму што, для таго каб, пасля таго як, з-за таго што і інш.) уваходзяць словы, якія могуць выдзяляцца сэнсава і інтанацыйна (таму, для таго, пасля таго, з-за таго). Такія састаўныя злучнікі разрываюцца і размяшчаюцца ў розных частках складаных сказаў. Коска ставіцца тады перад другой часткай састаўнога злучніка.
Я гэту мову ўзяў сабе, таму што зашмат у ёй было гаротных песень… – Я гэту мову ўзяў сабе таму, што зашмат у ёй было гаротных песень… (М. Танк)

і, ды, бы, аднак, або
За мужнасць, шчырасць, ласку і красу

складаюцца з дзвюх частак
Перад другой часткай парнага злучніка заўсёды ставіцца коска
не толькі… але, калі… то, хоць… але
Хоць і стомлены быў дзед Талаш, але заснуў не адразу. (Я. Колас)

у сказе ужываюцца два разы і больш
і– і, ці – ці, або – або, то – то, ці то – ці то, не то – не то, ні – ні
Шмат злажылі казак, і легенд, і песень людзі пра балота, пра сваё Палессе. (Я. Купала)

ь н ы я і п а д п а

– ні, не толькі … але і, як … так

а,але, ды ў значэнні але, аднак, затое, хоць і … але

ці, або, ці – ці, або – або, то – то,
не то – не то, ці то – ці то

спалучаюць аднародныя члены і часткі складаназлучанага сказа, дзеянні (падзеі, з’явы) у якіх адбываюцца адначасова або паслядоўна, адно за другім:
Непрыкметна прайшоў час і настаў дзень экзаменаў.
(Я. Колас)

злучаюць аднародныя члены і часткі складаназлучанага сказа з супраціўным значэннем:
Прайшла навальніца, але свежасці не прынесла.
(В. Вольскі)

звязваюць аднародныя члены і часткі складаназлучанага сказа, у якіх паказваецца чаргаваннне дзеянняў (падзей, з’яў, прадметаў) або магчымасць аднаго дзеяння з двух ці некалькіх:
Пад гэты гром, пад дождж упарты то тут, то там пачуеш жарты. (Я. Колас)

як і інш.)
Прычынныя (бо, таму што, з прычыны таго што,

Умоўныя (калі, калі б, каб, як, раз, абы і інш.)

Падпарадкавальныя злучнікі

Мэтавыя (каб, для таго каб, з тым каб і інш.)

Параўнальныя (як, чым, быццам, нібы, бы і інш.)

Тлумачальныя (што, як, каб і інш.)

Часавыя, прычынныя, умоўныя і мэтавыя злучнікі звязваюць часткі складаназалежнага сказа, якія ўказваюць на час, прычыну, умову і мэту таго, пра што гаворыцца ў другой частцы. У такіх сказах ад адной часткі да другой можна паставіць пытанні калі? чаму? пры якой умове? з якой мэтай?
Трэба рана ўстаць, ( з яко мэтай? для чаго?) каб хлеба прычакаць. (Прыказка)

Параўнальныя злучнікі ўжываюцца ў той частцы складаназалежнага сказа, якая шляхам параўнання характарызуе тое, пра што гаворыцца ў другой частцы. Да параўнальнай часткі ставіцца патанне як?
Усё зацвіло, загаманіла, (як?) бы жыватворная іх сіла ад сну прыроду абудзіла. (Я. Колас)
У простым сказе параўнальнымі злучнікамі ўводзяцца параўнальныя звароты:
З гнёздаў буслы пазіраюць і дзюбамі, стрэлкамі нібы, паказзваюць шлях. (М. Лужанін)

Тлумачальныя злучнікі ўключаюцца ў тую частку складаназалежнага сказа, якая тлумачыць, паясняе сэнс пэўнага члена другой часткі. Да часткі з такімі злучнікамі ставіцца пытанне ўскоснага склону:
Міхась і не заўважыў, (чаго?) як прайшоў першы дзень навукі. (Я. Колас)