Слайд 1Struktura organów państwowych
w Rzeczypospolitej Polskiej
władza ustawodawcza – Sejm i
Senat
władza wykonawcza – Prezydent RP i Rada Ministrów
władza sądownicza –
niezależne sądy i trybunały terytorium
Слайд 2Pozycja ustrojowa Sejmu
jego umiejscowienie w ramach systemu władzy państwowej, określa
przyjęta w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
zasada trójpodziału władz
Sejm (wraz z
Senatem) został wskazany jako organ władzy ustawodawczej
tj. organ uchwalający ustawy - a ponadto organ sprawujący kontrolę nad działaniem władzy wykonawczej
Слайд 6Sejm
sprawują władzę ustawodawczą w RP.
Sejm
składa się z 460 posłów wybieranych na 4 lata w
wyborach
powszechnych (każdy ma prawo do głosowania),
równych (każdy ma taką samą ilość głosów),
bezpośrednich (lud wybiera przedstawicieli bez pośrednictwa jakichkolwiek kolegiów wyborczych)
proporcjonalnych (charakterystyczne dla okręgów wielomandatowych)
Слайд 7Kompetencje Sejmu
Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością rządu przez udział w
jego powoływaniu i przez możliwość jego odwołania.
Sejm wybiera członków
Trybunału Konstytucyjnego i Stanu, a na wniosek Prezydenta powołuje Prezesa NBP.
Do kompetencji Sejmu należy m.in. zwoływanie referendum
oraz podejmowanie uchwał o podjęciu wojny i zawarciu pokoju.
Połączone izby Sejmu i Senatu tworzą Zgromadzenie Narodowe.
Слайд 8Funkcja ustawodawcza
podstawowa i najważniejsza funkcja Sejmu
poprzez uchwalanie ustaw w specjalnej
procedurze (procedurze legislacyjnej), Sejm decyduje o zasadach funkcjonowania podstawowych dziedzin
życia obywateli.
Materią ustawową, czyli obszarem regulowanym przez ustawę, mogą być m.in. prawa i wolności obywatelskie, organizacja i działanie najważniejszych organów państwa, system wydatków i dochodów budżetu państwa (ustawa budżetowa), prawo karne itd.
Слайд 9w drodze ustawy Sejm
upoważnia Prezydenta do ratyfikowania i wypowiadania
niektórych umów międzynarodowych
W ramach tej funkcji wyróżnić można jeszcze funkcję
ustrojodawczą
tj. stanowienie norm konstytucyjnych, najważniejszych i podstawowych dla danego systemu prawa
Слайд 10Funkcja kontrolna
odnosi się przede wszystkim do rządu i podporządkowanej mu
administracji
polega na możliwości samodzielnego ustalania przez Sejm stanu faktycznego
w sprawach dotyczących tych podmiotów i porównywania go ze stanem nakazanym przez prawo.
m.in., w ramach swych uprawnień, Sejm może żądać informacji w danej sprawie, a także obecności np. ministrów na posiedzeniach Sejmu lub komisji.
Efektem tej kontroli jest dokonywanie przez Sejm ocen postępowania, wyrażanie opinii, dezyderatów i przedstawianie sugestii, które nie są prawnie wiążące, czyli mają charakter niewładczy.
Skutkiem takich ocen mogą być jednak takie działania jak odwołanie danej osoby ze stanowiska państwowego (np. ministra w wyniku wyrażenia wobec niego przez Sejm wotum nieufności).
Слайд 11Senat
składa się ze 100 senatorów wybieranych na 4 lata w
wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym
Слайд 13Posłowie
są reprezentantami narodu i nie są związani instrukcjami wyborców;
utrzymano więc
ideę mandatu wolnego.
Posłom i senatorom przysługuje immunitet poselski i senatorski
– nie mogą być oni pociągnięci do odpowiedzialności karnej bez zgody izby w której zasiadają.
Parlament w Polsce obraduje na posiedzeniach
Слайд 14Prezydent
Prezydent RP jest jednoosobowym organem wykonawczym państwa, najwyższym przedstawicielem państwa
polskiego w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych.
Wybierany jest przez naród
w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym bezwzględną większością głosów na 5 lat.
Слайд 16uprawnienia
jako głowa państwa reprezentuje państwo
jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych
ma
prawo inicjatywy ustawodawczej, podpisuje i zarządza ogłoszenie ustaw przyjętych przez
Sejm i Senat.
na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa mianuje sędziów
kompetencje tradycyjne
Слайд 17jako głowa państwa
reprezentuje państwo i jest
gwarantem ciągłości władzy państwowej, strzeże konstytucji oraz suwerenności i bezpieczeństwa
państwa.
współdziała z prezesem RM i właściwym ministrem w zakresie polityki zagranicznej, mianuje i odwołuje ambasadorów, a także przedstawicieli pełnomocnych RP oraz ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe.
Слайд 18jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych
w czasie pokoju zwierzchnictwo to sprawuje
za pośrednictwem ministra obrony narodowej.
Mianuje szefa sztabu generalnego, naczelnego
dowódcę sił zbrojnych.
Upoważniony jest do wprowadzenia stanu wojennego i stanu wyjątkowego
Слайд 20prawo inicjatywy ustawodawczej
podpisuje i zarządza ogłoszenie ustaw przyjętych przez Sejm
i Senat.
Może przed podpisaniem ustawy zwrócić się do Trybunału
Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodności z Konstytucją.
Wydaje akty normatywne (rozporządzenia i zarządzenia) na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Слайд 21mianowanie
na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa mianuje sędziów.
powołuje
I Prezesa
Sądu Najwyższego
prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego
prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
członków Rady
Polityki Pieniężnej
członków KRRiTV
Слайд 22kompetencje tradycyjne
nadaje obywatelstwo polskie
wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego
stosuje prawo łaski
nadaje ordery i odznaczenia
Слайд 23Rada Ministrów
Jest kolejnym organem władzy wykonawczej, który prowadzi politykę wewnętrzną
i zagraniczną RP decydując we wszystkich sprawach nie zastrzeżonych wyraźnie
dla innych organów państwa, dla samorządu terytorialnego.
RM kieruje administracją rządową, w skład RM wchodzą:
prezes RM jako jej przewodniczący (premier)
ministrowie
oraz inni członkowie, tj. przewodniczący określonych w ustawach komitetów
Слайд 25Uprawnienia RM
Głównym zadaniem jest wykonanie ustaw.
W tym celu RM
wydaje rozporządzenia. RM przygotowuje projekt ustawy budżetowej i
koordynuje pracę administracji
rządowej i samorządowej.
Слайд 27Uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego
orzeka o
zgodności z konstytucją ustaw oraz umów międzynarodowych
zgodności
ustaw z umowami międzynarodowych., których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody zawartej w ustawie
zgodności przepisów prawnych wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją i z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.
Слайд 30Postępowanie przed TK
wszczyna się na wniosek
Prezydenta RP, marszałków Sejmu
i Senatu, prezesa RM, grupy 50 posłów, grupy 30 senatorów,
I Prezesa SN,, prezesa NSA, prokuratora generalnego, prezesa NIK, rzecznika praw obywatelskich.
Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
TK składa się z 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 lat.
Слайд 31Trybunał Stanu
Jest organem sądowym przed którym ponoszą odpowiedzialność osoby zajmujące
najwyższe stanowiska państwowe:
prezydent
członkowie rządu
prezes NIK
prezes NBP
To odpowiedzialność konstytucyjna (karna)
za czyny będące naruszeniem Konstytucji.
Слайд 32Trybunał Stanu
może poprzestać na stwierdzeniu winy oskarżonego, albo wymierzyć mu
karę w postaci utraty czynnego prawa wyborczego do Sejmu i
Senatu, zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk, utraty orderów, odznaczeń i innych tytułów honorowych.
TS składa się z przewodniczącego, 2 zastępców i 16 członków, wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów oraz na czas kadencji Sejmu.
Слайд 33Rzecznik Praw Obywatelskich
Jest organem powołanym do ochrony wolności i praw
człowieka i obywatela określonych w Konstytucji i innych aktach prawnych.
Powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat. Jego zadaniem jest badanie czy w toku działalności różnych organów, organizacji, instytucji nie nastąpiło naruszenie wolności i praw obywateli, albo naruszenie współżycia obywateli.
Podejmuje czynności na wniosek obywateli i różnych organizacji lub z własnej inicjatywy.
Слайд 34uprawnienia
Jeżeli stwierdzi naruszenie praw i wolności obywatelskich może:
skierować wystąpienie do
organu, w których działalności stwierdził naruszenie praw i wolności obywatelskich
żądać
wszczęcia postępowania dyscyplinarnego
żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych w takim zakresie, w jakim czynić to może prokurator
wystąpić z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej
wystąpić z wnioskiem do TK o stwierdzenie konstytucyjności danego aktu
Слайд 35Organy administracyjne
Terenowe organy rządowej administracji dzielą się na :
specjalne
ogólne
Слайд 37specjalne
urzędy górnicze, urzędy morskie
które nie podlegają bezpośrednio wojewodzie, ale odpowiedniemu
ministrowi,
lecz wojewoda ma zapewnić koordynację działalności terenowych organów rządowej
administracji ogólnej i specjalnej.
Слайд 38ogólne
jej zadania w terenie wykonują wojewodowie i
rejonowe organy rządowej
administracji ogólnej
Слайд 39Wojewoda
jest na obszarze województwa przedstawicielem rządu, a jako organ rządowej
administracji ogólnej:
wykonuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego.
wydaje decyzje w
indywidualnych sprawach z zakresu administracji rządowej.
reprezentuje Skarb Państwa oraz wykonuje obowiązki i uprawnienia organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych.
wydaje zarządzenia w sprawach należących do jego właściwości.
współdziała z sejmikiem samorządowym.
Слайд 40Akty prawne wojewody
Akty wojewody są powszechnie obowiązujące.
Są to powszechnie obowiązujące
na terenie województwa lub jego części przepisy prawne wydawane przez
wojewodę.
Wojewoda wydaje akty w formie : rozporządzenia wykonawczego
rozporządzenia porządkowego
zarządzenia
Слайд 41Samorząd terytorialny
polega na powierzeniu wykonywania zadań z zakresu administracji państwowej
zrzeszeniom osób, których taka działalność dotyczy.
jest to zrzeszenie posiadające
osobowość prawną
i wypełniające zadania z zakresu administracji państwowej,
zrzeszenie takie tworzą wszyscy mieszkańcy gminy, powiatu czy województwa.
Слайд 42zadania
Do zadań gminy, powiatu czy województwa należą
działania mające na
celu zaspokojenie potrzeb mieszkańców
gminy
powiatu
czy województwa
Слайд 43struktura
Samorządem kieruje organ wyposażony w kompetencje stanowiące i kontrolne,
w
gminie- Rada Gminy
w powiecie- Rada Powiatu lub Miejska, gdy całe
miasto tworzy powiat
sejmik wojewódzki w całym województwie.
Слайд 44Organy wykonawcze
Rady Gminy jest Zarząd, któremu przewodniczy wójt, a w
miastach burmistrz lub prezydent
Rady Powiatu jest Zarząd Powiatu (3-5 osób),
starosta jako przewodniczący, wicestarosta i członkowie
Województwa to Zarząd Województwa (5 osób: Marszałek województwa, wiceprzewodniczący, wicestarosta, członkowie)
zarząd gminy kieruje pracą Urzędu Gminy,
pracą starostwa powiatowego kieruje starosta
pracą Urzędu Marszałkowskiego- marszałek
Слайд 45Kompetencje do wydawania aktów normatywnych przez organy samorządowe:
Rada Gminy
Rada
Powiatu
Sejmik Wojewódzki
Слайд 46Rada Gminy
na podstawie upoważnień ustawowych
(ustawy o samorządzie gminnym i
ustawy szczególne)
ma prawo stanowienia przepisów powszechnie obowiązujących na terenie
gminy (przepisy gminne).
Wydaje je w formie uchwały, a rozgłasza przez rozplakatowanie obwieszczeń w miejscach publicznych lub w inny sposób miejscowo przyjęty, a także przez ogłoszenie w prasie miejscowej.
Wchodzą w życie w dniu ogłoszenia o ile same nie stanowią inaczej.
Слайд 47Rada Powiatu
stanowi akty prawa miejscowego powszechnie obowiązującego na terenie powiatu,
do czego kompetencje zawarte są w ustawach o samorządzie powiatowym
i w ustawach szczególnych.
Tymi aktami są uchwały (w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub w innych powszechnie obowiązujących przepisach).
Ogłasza się je w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym z tym, że przepisy porządkowe ogłasza się przez ich publikację w środkach masowego przekazu, w drodze obwieszczeń lub inaczej.
Wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia o ile same nie stanowią inaczej.
Слайд 48Sejmik wojewódzki
na podst. ustawy o samorządzie wojewódzkim oraz na podst.
upoważnień zawartych w innych ustawach
Sejmik Wojewódzki stanowi akty prawa
miejscowego obowiązujące na terenie województwa lub jego części.
Ogłasza się je w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.
Слайд 49System sądów powszechnych
W Polsce system ten stanowią
sądy powszechne
sądy
specjalne:
wojskowe
garnizonowe
Слайд 50Sądy powszechne
to sądy rejonowe, okręgowe, apelacyjne.
Sądy rejonowe rozpatrują większość
wszystkich spraw sądowych (karnych, cywilnych, rodzinnych, opiekuńczych, gospodarczych, z zakresu
prawa pracy i ubezpieczeń społecznych).
Sądy okręgowe orzekają w pierwszej instancji i rozstrzygają apelacje.
Sądy apelacyjne orzekają w sprawie środków odwoławczych.
Слайд 51Sąd Najwyższy
jest naczelnym organem sądowym w RP:
nadzoruje działalność innych sądów
w zakresie orzekania
rozpatruje kasację w postępowaniu karnym
rozpatruje rewizje
podejmuje uchwały w
celu wyjaśnienia przepisów prawnych
Слайд 52Naczelny Sąd Administracyjny
orzeka w sprawach administracyjnych w zakresie skarg na
decyzje administracyjne