Слайд 1С.Ж.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ,
№1 акушерия және гинекология кафедрасы
Етеккір циклының бұзылысы.
Дисфункциональды жатырдан қан кету
Лектор: № 1 акушерия және гинекология кафедрасының
меңгерушісі,
м.ғ.к Ж.С. Бегниязова
Слайд 2ДӘРІСТІҢ ЖОСПАРЫ
Етеккір циклының физиологиясы
Етеккір циклы бұзылыстарының жіктелуі
Дисфункциональды жатырдан қан кету
(ДЖҚ) жіктелуі, диагностикасы, емі
Слайд 3«Етеккір» термині
Етеккір - екі фазалы менструалды цикл кезінде эндометрийдің сылынуы
нәтижесінде әйелдердің жыныс жолдарынан кезеңді қанды бөліністердің болуын айтады.
Бұл
жағдай пісіп жетілген ұрықтың ұрықтануы болмаған жағдайда болады.
Слайд 4Етеккір циклының физиологиясы
Етеккір циклы (ЕЦ) – екі етеккір арасындағы қан
кетумен сипатталады (етеккірдің бірінші күнінен келесі етеккірдің бірінші күніне
дейінгі аралық)
Менархе – алғашқы етеккір.
Слайд 5Етеккір циклының физиологиясы
ЕЦ әйел ағзасындағы күрделі биологиялық процесс болып табылады;
жыныс
жүйелерімен, басқа да жүйелердің функциональды жағдайларының циклды өзгерістерімен сипатталады.
Слайд 6Қалыпты етеккір циклының сыртқы параметрлері
Ұзақтығы 21 - 35 күнге дейін
(60% әйелдерде ЕЦ ұзақтығы 28 күнді құрайды)
Етеккір бөлінісі 2
күннен 7 күнге дейін созылады
Етеккір күндері қан жоғалту көлемі 40-60 мл құрайды (орташа 50 мл)
Слайд 7Етеккір циклының реттелуі
Бас миы
Гипоталамус
Гипофиз
Аналық без
Эндометрий
Етеккірдің негізгі патогенезі гипотоламус-гипофиз-аналық без –
жатыр қызметінің бұзылыстары болып табылады.
Слайд 8
Етеккір циклының реттелуі
Репродуктивті жүйе 5 деңгейге бөлінеді:
I деңгей: тіндер -
нысанасы – гормондар жиналатын нүкте. Оларға жататындар:
жыныс ағзалары,
сүт бездері
және терінің түкті фолликулалары жатады.
Бірінші деңгейге жататындар:
жасуша ішілік медиатор,
протогормон,
қышқыл,
жасушалық регулятор – простогландиндер.
Слайд 9Етеккір циклінің реттелуі
II деңгей: эндокринді бездер – аналық без (гранулезді
және тека-клеткалары).
Оларда:
стериодтық биосинтезі,
эстрадиол,
прогестерон,
тестостерон күрделі үрдісі жүреді.
Слайд 10Етеккір циклінің реттелуі
III деңгей: гипоталамустың гипофизарлы шекарасы.
Ол нейрондарды іске
қосып, вентро- және дорсомедиалды аркуатты ядролар түзеді, нәтижесінде гипофизарлы рилизинг
гормоны (ГРГ) – либерин және статиндер түзіледі.
Слайд 11Етеккір циклінің реттелуі
IV деңгей: гипоталамус
V деңгей: Орталық жүйке жүйесі экстрагипотоламусты
құрылымы.
Слайд 12ЕТЕККІР циклЫ бұзылыстары
Етеккір циклы бұзылысының клиникалық көрінісіне байланысты 3 негізгі
топқа бөліп қарастырады:
Слайд 13ЕТЕККІР циклЫ
бұзылыстарының жіктелуі:
Слайд 14ЕТЕККІР циклЫ
бұзылыстарының жіктелуі:
Альгодисменорея – ауру сезімді етеккір
Меноррагия=гиперменорея – етеккірдің көп
келуі
Метроррагия – ациклды қан ағулар
Аменорея және гипоменструальды синдром
Альгодисменорея
Слайд 15ЕТЕККІР циклЫ
бұзылыстарының жіктелуі:
Дисфункционалды жатырдан қан ағу (ДЖҚ):
Слайд 16Дисфункциональды жатырдан қан кету (ДЖҚ)
Аналық безі қызметтерінің бұзылыстарына байланысты ановуляторлық
қан ағулар.
Фолликуллардың пісіп жетілуінің бұзылысына әкелетін, гипоталамус – гипофиз
– аналық безі – жатыр жүйесі қызметінің функциональды бұзылысы.
Гинекологиялық аурулардың ішінде ДЖҚ 14-18% жиілікте кездеседі.
Слайд 17Бұл қан ағулар байланысты емес:
Жүктіліктің үзілуімен
Әйел жыныс ағзаларының органикалық ауруларымен
Ағзадағы
жүйелі ауруларымен
Қан ауруларымен
Слайд 18Дисфункциональды жатырдан қан кету (ДЖҚ)
Этиологиясы:
алиментарлық факторлар
психикалық стресстер
сыртқы ортаның қолайсыз
әсері
инфекциялық және созылмалы аурулар
хирургиялық араласулар
жарақаттар
жүктілікті үзу
метаболикалық синдром
эндокринді бездердің әр түрлі
қызметтерінің бұзылысы
Слайд 19Дисфункциональды жатырдан қан кетудің жіктелуі
Әйелдердің өмір кезеңдеріне байланысты:
ювенильді кезеңдегі ДЖҚ
(12-17 жас)-25%
репродуктивті кезеңдегі ДЖҚ (18-45 жас) – 50%
- овуляторлы
- ановуляторлық
климактерлік
кезеңдегі ДЖҚ (46-55 жас) – 25%
Слайд 20Овуляторлы ДЖҚ- фолликуланың овуляторлы қасиеті сақталған
Слайд 23Овуляторлы ДЖҚ
Фолликулинді фазаның қысқаруы
Клиникасы:
етеккір ритмі дұрыс,
бірақ олардың
арасындағы интервал 2-3 аптаға дейін қысқарады.
Диагностикасы:
ФДТ бойынша овуляция 8-9
күнге жылжыған.
Слайд 24Овуляторлы ДЖҚ
Лютеинді фазаның қысқаруы
Клиникасы:
қанды бөлінділердің етеккірге дейін
және
етеккірден кейінгі жалғасуы.
Диагностикасы:
ФДТ бойынша овуляция қалыпты мерзімде жүреді
II фаза
3-7 күнге дейін қысқарады
эндометрийдің биопсиясы: секреторлық фазасы толық емес
Слайд 25Овуляторлы ДЖҚ
Лютеинді фазаның ұзаруы
(Сары дененің персистенциясы)
Клиникасы:
Ұзаққа созылған
көп мөлшерлі қан ағулар.
Диагностикасы:
ректальды температура – төмендеуі болмайды
қан кету
кезіндегі температураның болуы
Етеккір алдында прогестерон деңгейінің жоғары болуы (30-50 нмоль/л)
Слайд 26Овуляторлы ДЖҚ
Лютеинді фазаның ұзаруы
(Сары дененің персистенциясы)
Емі:
Жатыр қуысын
диагностикалық қыру,
көп мөлшерлі қан кеткенде эстрогендерді циклдың 1 күнінен
25 күніне дейін,
ал прогестиндерді циклдың 5 күнінен 25 күніне дейін тағайындайды.
Слайд 27Ановуляторлық ДЖҚ
Фолликулалардың персистенциясының фонында (абсолютті гиперэстрогенемия)
Фолликулалардың атрезиясы фонында (салыстырмалы гипоэстрогенемия)
Слайд 29Ановуляторлық ДЖҚ
Фолликулалардың персистенциясы
Фолликулалар, пісіп жетілудің бір деңгейіне жетеді, бірақ овуляция
жүрмейді, эстрогендердің бөлінуі жалғасады
Прогестерон
жетіспеушілік
жағдай дамиды
Слайд 30Қалыпты аналық безі циклы
Фолликулалардың персистенциясы
Эстрогены
Прогестерон
Эстрогендер
Эстрогендер
ЕЦ күндері
7-8
28
14-16
3-4 аптаға іркілуі
Слайд 31Эстрогендер деңгейінің ұзақ уақыт әсер етуі, эндометрийдің қан тамырлары мен
пролиферациялық бездердің құрылымының шектен тыс өсуіне әкеледі
0 7 14 21 28
0 7 14 21 28
35
Қалыпты ЕЦ
Эстрогендер
Прогестерондар
Эстрогендер
Эстрогендер
Эстрогендер
Овуляцияның және сары дененің прогестерон секрециясының болмауына байланысты эндометрийдің қалыпты сылынуы жүрмейді
Ановуляторлы ДЖҚ
Слайд 32
Фолликулалардың қысқа уақытты персистенциясы
Овуляция болмаған жағдайда қалыпты бір уақытта
циклды қан ағудың болмауы
Патогенезі:
фолликулалардың жетілуі бір деңгейге жетеді,
физиологияға айналуын
қажет етпейді
эстрогендердің бөлінуі жалғаса береді (абсолютті гиперэстрогения).
Клиникасы:
бедеулік
Слайд 33
Фолликулалардың қысқа уақытты персистенциясы
Диагностикасы
ректальды температура монофазалы,
«қарашық» және «папоротник» симптомдарын
зерттегенде барлық уақытта – 2-3 балл,
мойындық индекс 7-11 баллға
тең болады.
гормондар – эстрогендер деңгейінің қалыпты немесе төмен болуы,
зәрде прегнадиолдың, қанда прогестерон деңгейінің бірден төмендеуі,
гистологиялық зерттеуде – шырышты қабаты пролиферация сатысында немесе эндометрийдегі гиперплазияның болуы
Слайд 34Фолликулалардың ұзақ персистенциясы
Клиникасы:
Гиперполименорея типіндегі қан ағулар,
Бедеулік,
Жиі және ұзақ
уақыт қан кеткенде анемияның қосылуы,
фолликулалар атрезиясында – гипоэстрогенемия,
персистенция кезінде
– гиперэстрогенемия болады.
Слайд 35Фолликулалардың ұзақ персистенциясы
ДЖҚ кеткенде ажырату керек:
Жатыр денесінің рагы;
Жатыр миомасы;
жатыр мойнының патологиясы;
(полип, эрозия)
қанның ұю және ұюға қарсы
жүйесінің патологиясы;
Диагностикасы:
Слайд 36Фолликулалардың атрезиясы
Аналық безіндегі бір немесе бірнеше фолликулалар даму сатысының кез
келген сатысында тоқтайды,
ары қарай циклды айналуларға берілмейді,
белгілі бір
уақытқа дейін өзінің функционалды қызметін тоқтатпайды,
атрезияланған фолликулалар ыдырайды немесе ұсақ кисталарға дейін айналады.
Слайд 37
Қалыпты аналық безі циклы
Фолликулалар атрезиясы
Эстрогендер
Эстрогендер
0
7-8
28
14-16
0
7-8
14-15
Эстрогендер
Прогестерон
Эстрогендер
ЕЦ күні
3-4 аптаға кідірілуі
4-8 аптаға кідірілуі
Слайд 38Қалыпты аналық безі циклы
Фолликулалар персистенциясы
Фолликулалар атрезиясы
Эстрогендер
Эстрогендер
Эстрогендер
Эстрогендер
0
7-8
28
14-16
0
7-8
14-15
Эстрогендер
Прогестерон
Эстрогендер
Эстрогендер
ЕЦ күні
3-4 аптаға кідірілуі
4-8 аптаға
кідірілуі
Слайд 39ДЖҚ диагностикасы
Анамнез
Физикалық зерттеу
Лабораторлы зерттеу әдістері
Аспапты зерттеу әдістері
Қан сарысуындағы гормондарды анықтау
Қынаптық,
ректоабдоминальды зерттеу
Кіші жамбас ағзаларын УДЗ
Невропатологтың, эндокринологтың, офтальмологтың кеңесі
Бас сүйегінің рентгенографиясы
Электроэнцефалография
Слайд 40Дифференциальды диагностикасы
Жүктілікке байланысты – өздігінен түсік, эктопиялық жүктілік, плацентарлы полип,
трофобластикалық ауру;
Инфекция салдарынан – цервицит, эндометрит;
Эндо- және миометрийдің қатерсіз аурулары
– полип, субмукозды миома, ішкі эндометриоз;
Эндометрийдің (аденокарцинома), миометрийдің (саркома), цервикальды каналдың, жатыр мойнының рак алды және қатерлі аурулары;
Жүйелі аурулар – тромбоцитопения, Виллебранд ауруы, Фанкони анемиясы, қалқанша безінің, бауырдың аурулары,
Слайд 41ДЖҚ жүргізу тактикасы
Қан кетуді тоқтату (гемостаз)
Гемодинамикалық көрсеткіштерді қайта қалпына келтіру
Эндометрий
гиперплазиясында гормональды терапия
ДЖҚ рецидивінің алдын - алу.
Слайд 42ДЖҚ жүргізу тактикасы
Ювенильді
Кезеңде ДЖҚ
Репродуктивті
кезеңде ДЖҚ
пременопауза
кезеңінде
ДЖҚ
Симптоматикалық
гомеостаз
Хирургиялық гемостаз
(жатыр қуысын қыру)
Гормональды
гомеостаз
Емізікті гистологиялық
зерттеу
Слайд 43Хирургиялық гемостаз
(жатыр қуысын қыру)
Жатыр денесі мен цервикальды каналдың шырышты
қабатын емдік және диагностикалық мақсатта қыру, одан ары алынған материалды
гистологиялық зерттеу
Слайд 44Сұрақтар:
Дисфункциональды жатырдан қан кету дегеніміз не?
Дисфункциональды жатырдан қан кетудің жіктелуі?
Слайд 45Назар аударып тыңдағандарыңызға рахмет!