Талибан қозғалысы

ӘЛЕМ ТІЛДЕРІ УНИВЕРСИТЕТІ

Орындаған: Құралбай А.
Тексерген: Төлеев М.
Халықаралық Қатынастар 303 топ



Алматы 2016

Исламшыл студенттердің әскери ұйымы ретінде пайда болды. Кеңес Одағының басқыншылық

әрекеттерінен қашқан босқын студенттер солтүстік-батыс Пәкстанда талибтер қозғалысын негіздеді. Оның құрамы «ауған соғысының жетімдерінен» жасақталды.

Талибтер өздерін «Аллаһтың шэкірттеріміз» деп атады.

пайда болған діни-саяси қозғалыс. Мүшелерінің басым көпшілігі Пәкістан медреселерінде (этникалық

пуштундардан) тәлім алған ауған босқындарының балалары болған; бірте- бірте олардың қатарына ауған офицер - пуштундар қосылды. Қозғалыстың идеологиясы біртіндеп ислам құқын енгізуді көздеген радикалды саяси суннизмге негізделген. Қозғалыстың рухани көсемі - молла Мухаммед Омар. Бастапқыда "Талибан" қозғалысының мақсаты моджахедтер үкіметін құлатып, Ауғанстанды ислам мемлекетіне айналдыру еді. 1996 жылы талибтер билікті басып алып, жаңа мемлекет - Ауғанстан Ислам Эмиратын жарияла¬ды, олардың қанша күш салғанына қарамастан, халықаралық қауымдастық бұл мемлекетті мойындамады. Эмиратты құруды талибтер мұсылман әлемін біртұтас халифатқа біріктірудің алғашқы қадамы санады. Талибтер тәртібі Ауғанстаннан тыс жерлердегі бірқатар радикалды исламдық топтарға қолдау көрсетті (мысалы, Ресейде, Қытайда, Орталық Азия мемлекеттерінде), сондай- ақ трансұлттық ұйым Әл-Каидамен тығыз байланыс орнатты. 2001 жылы 11 қыркүйекте АҚШ-тағы Бүкіләлемдік сауда орталығын қиратқан соң Ауғанстан Ислам Эмиратында жасырынуы мүмкін Әль-Каида жетекшісі Осама Бен Лaденді ұстауға жәрдем беруден бас тартты. 2001 жылы соңында "Талибан" тәртібі "ағылшын-американдық" әскери шарадан кейін оппозициялық ішкі ауғандық күштердің қолдауымен құлатылды.

жүзеге асыруға бағытталған ұстаным жатыр. Тәліптер бақылауындағы аймақтарда шариғат талаптарының

орындалуы қатаң бақылауға алынған. Ер адамдардың сақал қоюы міндетті, әйелдердің қоғамдық орындарға күйеуі немесе ер азамат туысынсыз келуіне тыйым салынған, сондай-ақ, тәліптер қыздардың мектептерде білім алуын құптамайды, ұрлық жасаған, некесіз жыныстық қатынастарға барғандар Шариғат жолымен жазаланады. Тәліптер бір жыныстылар арасындағы жыныстық қатынастар үшін өлім жазасына кеседі. Батыстық демократиялар мен зайырлы мемлекеттер тарапынан «Талибан» қозғалысының осы шектеулері мен тыйымдарына сын айтылып келеді.

Ислам билігін басқа елдерге тарату.
Талибан көсемдерінің көпшілігі Пешеварға таяу

жердегі Хаккани медресесін тәмамдағандар.

өздерінің идеологиялық орталығы ретінде ерекше қастерлейді. Көпшілігі өздерінің есімдеріне Хаккани

сөзін қосып атайды. Көптеген сарапшылар Талибан қозғалысын Кеңес Одағына қарсы АҚШ-тың арнаулы мекемелері ұйымдастырды деп біледі. Кеңес-ауған соғысы жылдарында АҚШ моджахедтермен қоса талибтерді де қарулан дыр ды. Пәкстан арқылы ауған жауынгерлеріне «Стингер» зымырандары жеткізілді. Бұл әскер шуравиге (Кеңес эскеріне) қарсы жасақталған болатын. Кеңес әскері Ауғанстаннан шығарылған соң билікке талас тіптен күшейді. Талибтер сол кезде билік басында тұрған моджахедтер үкіметіне қарсы шықты.
1994 -1995 жылдарында пуштун тайпасынан құралған талиб жасақтары ауған жерінің 50%-ын бағындырды. Қандағар қаласы Талибан қозғалысының ортасына айналды.1996 жылында Кабулды басып алып, талибтер өкімет басына келді. Мохаммад Омар «мұсылмандар билеушісі» титулына ие болып, Шуру (кеңес) органын басқар ды. Ауған жерінде қатаң Исламдық саяси құрылыс пен өмір салты енгізіле бастады. Әйелдерге түгелдей паранжа кию міндеттелді. Тырнақ бояғандардың саусағы кесілетін болды. Радио мен теледидар таралымы тоқгатылды, музыка тыңдауға, Батыс әдебиетін оқуғатыйым салынды. Мәдени салала талибтердің Исламға қарсы дүниемен күресі Бамиан аңғарындағы Будданың алып ескерткіштерін күйретумен шетіне жетті.

ұйымы отініштеріне қарамастан талқандалды.

2001 жылында шығарылған жарлық бойынша ауған ерлеріне

Батыс үлгісімен шаш қоюға, сақал қыруға тыйым салынды. Исламнан өзге дінді уағыздауға қатаң шек қойылды. Жезөкшелік, зинақорлық, гомосексуализм үшін өлім жазасы белгілейді.

2003 жылында АҚШ пен оның одақтастары Ауғанстанға басып кіріп, елдегі 19 Талибан Қозғалысын биліктен тайдыр ды. Алайда АҚШ әскері талибтерді толық талқандай алмады.
Қазақстан Жоғарғы сотының 2005 жылғы 15 наурыздағы шешіміне сәйкес республика аумағында «Талибан» қозғалысына тыйым салынған. Бұл қозғалысты БҰҰ-ы мен басқа да бірқатар елдер террорлық ұйымдар қатарына енгізгенін айта кетейік.