Wolny handel a cele i zakres polityki handlu międzynarodowego

to jedno ze źródeł wzrostu gospodarczego

więcej państwami
wolny handel przynosi korzyści wszystkim krajom, gdyż przedmiotem wymiany

są dobra wytwarzane po najniższych kosztach; istotę korzyści z wolnego handlu określił ekonomista angielski A. Smith: „Maksymą każdego roztropnego gospodarza jest niepodejmowanie produkcji czegokolwiek, co kosztowałoby go więcej niż zakup takiego dobra”; teoretyczne uzasadnienie rozwinął ekonomista angielski D. Ricardo w teorii kosztów komparatywnych. W praktyce gospodarczej wolny handel nie występuje, gdyż jest skutecznie ograniczany przez protekcjonizm.

usług
zwiększenie ochrony inwestycji i możliwości inwestycyjnych
zmniejszenie kosztów handlu dzięki ograniczeniu

ceł i biurokratyzmu
zwiększenie tempa handlu przez ułatwienie odprawy celnej oraz wprowadzenie zgodnych norm technicznych i sanitarnych
stworzenie większej pewności dzięki przejrzystym zasadom dotyczącym praw własności intelektualnej, konkurencji i zamówień publicznych
wspieranie zrównoważonego rozwoju przez propagowanie współpracy, przejrzystości i dialogu w kwestiach społecznych i środowiskowych

bezpośredni eksporterzy, wiele z nich dostarcza części, komponenty i usługi,

które są objęte eksportem większych przedsiębiorstw. Artykuły wliczane oficjalnie do eksportu niemieckiego mogą de facto zawierać elementy pochodzące z Czech, Belgii lub Polski.

produkcji. Na przykład pewien model smartfona oznaczony jako „montowany w

Chinach” może zawierać mniej niż 4% wartości dodanej w Chinach, natomiast ponad 16% wartości dodanej w Europie. W przypadku niektórych europejskich smartfonów czy tabletów oznaczonych jako „wyprodukowane w Chinach” nawet więcej niż połowa wartości dodanej może być wytwarzana w Europie. Może to również dotyczyć innych wyrobów, od zabawek po samoloty. Jednak większość krajów w dalszym ciągu w dużym stopniu jest uzależniona od krajowej wartości dodanej, jeśli chodzi o produkcję na eksport. Krajowa wartość dodana w unijnym eksporcie to około 87%. W Chinach odsetek ten wynosi 76%. Mimo to łańcuchy wartości pomagają coraz lepiej zrozumieć skutki handlu, zwłaszcza w odniesieniu do rynków pracy. I tak na przykład coraz większe powiązania produkcyjne między UE i Chinami oznaczają, że w 2009 r. ponad 1,1 mln miejsc pracy w UE było podtrzymywane przez chińską działalność eksportową, zaś 5,5 mln miejsc pracy w Chinach – przez eksport z UE.

relacje ze swoimi partnerami – niekiedy w ramach grup regionalnych

– w celu wynegocjowania kompleksowych umów o wolnym handlu. Zapewniają one uprzywilejowany dostęp do rynków zainteresowanych państw oraz stanowią ogólnie przyjęty wyjątek od podstawowej zasady Światowej Organizacji Handlu (WTO), zgodnie z którą wszystkim partnerom handlowym należy zapewnić równe traktowanie. Umowy różnią się w zależności od poziomu ambicji i możliwości danego państwa lub grupy państw, z którymi UE prowadzi negocjacje. Uniwersalne rozwiązanie nie istnieje. Ponieważ liczne grono partnerów UE ma zróżnicowane interesy, treść umowy dostosowuje się do konkretnej sytuacji. Motorem umów o wolnym handlu z krajami rozwiniętymi i gospodarkami wschodzącymi jest ekonomia, a na ogół opierają się one na wzajemnym otwarciu rynków. W umowach o partnerstwie gospodarczym z państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku cele gospodarcze połączono z celami rozwojowymi.

rozwojowymi
Choć unijna polityka handlowa koncentruje się na kluczowych partnerach, takich

jak USA, Kanada i Japonia, zwraca uwagę również na rynki wschodzące, jak np. BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA). Są one postrzegane jako nowe koła napędowe światowej gospodarki. Korzyści dla eksporterów unijnych wynikające z umów zawieranych z takimi państwami są oczywiste. Średnia taryfa celna, jaką obłożona jest ich sprzedaż do państw reszty

świata, to wciąż ok. 5%. W niektórych krajach taryfy są znacznie wyższe.

Typowa umowa obejmuje różne sektory i kwestie, określa ponadto harmonogram zmniejszenia taryf dla poszczególnych wyrobów. Współczesne (unijne) umowy handlowe obejmują również kwestie pozataryfowe, poczynając od własności intelektualnej, a kończąc na zamówieniach publicznych. Zawierają one różnego rodzaju postanowienia, np. reguły pochodzenia, pozwalające ustalić, które wyroby kwalifikują się do objęcia zmniejszoną lub zerową taryfą. Umowy takie wzmacniają system oparty na zasadach unijnych, wykraczający poza WTO, co znajduje odzwierciedlenie w międzynarodowych postanowieniach umownych, które służą zapewnieniu ochrony i rozwoju handlu oraz inwestycji

w celu ochrony tej formy finansowania, która odgrywa zasadniczą rolę

w tworzeniu firm i miejsc pracy za granicą oraz budowaniu światowych łańcuchów dostaw.

poprzedzają wielomiesięczne, szczegółowe przygotowania. Obejmują one konsultacje społeczne, ocenę potencjalnego

wpływu danej umowy na europejskie firmy i europejskich konsumentów, a także nieformalne i formalne rozmowy pomiędzy Komisją a danym państwem lub regionem prowadzone w celu uzgodnienia zakresu spraw do regulacji. Po tak kompleksowych przygotowaniach Komisja występuje do Rady Ministrów (składającej się z przedstawicieli rządów krajów UE) o zgodę na rozpoczęcie negocjacji. Ministrowie uzgadniają cele, do których realizacji powinna dążyć Komisja. W czasie procesu negocjacyjnego, który trwa zwykle kilka lat, Komisja regularnie informuje Radę i Parlament Europejski o dokonywanych postępach. Po osiągnięciu porozumienia Rada formalnie zezwala na podpisanie umowy. Parlament Europejski, działając zgodnie z uprawnieniami nadanymi przez nowy traktat lizboński, może zaakceptować bądź odrzucić tekst umowy, lecz nie może go zmienić

umowy zgodnie z własnymi procedurami krajowymi oraz ze zgodą wyrażoną

na szczeblu międzynarodowym. Umowa wchodzi w życie w określonym dniu, przy czym może być wykonywana tymczasowo również przed tą datą

• aktywna rola w wielonarodowych negocjacjach prowadzonych pod auspicjami WTO,

• pogłębione dwustronne stosunki handlowe z poszczególnymi państwami i regionami oraz stosowanie środków jednostronnych, jak np. zapewnianie uprzywilejowanego traktowania krajom rozwijającym się,
• strategia w sprawie dostępu do rynków, która ma pozwolić zidentyfikować i wyeliminować konkretne bariery na kluczowych rynkach eksportowych.

r., zastąpiła podpisany po zakończeniu II wojny światowej Układ ogólny

w sprawie taryf celnych i handlu (GATT). Obecnie WTO zrzesza 160 krajów członkowskich i 24 obserwatorów. Organizacja umożliwiła stworzenie systemu zasad, dzięki któremu gospodarka światowa pozostaje otwarta dla handlu. Zarządza ona umowami handlowymi WTO, zapewnia forum do prowadzenia negocjacji, rozstrzyga kwestie sporne, monitoruje politykę krajową, świadczy wsparcie techniczne i przeprowadza szkolenia dla krajów rozwijających się, a także organizuje współpracę z innymi organizacjami międzynarodowymi. Nowa runda handlowa negocjacji uruchamiana jest w momencie, kiedy członkowie WTO wyrażają wolę aktualizacji zasad wielostronnych. Ostatnia z nich (i wciąż trwająca) to runda dauhańska

wzajemnego otwarcia rynków z kluczowymi partnerami w ramach dwustronnej wymiany

handlowej. Jego głównym narzędziem są umowy o wolnym handlu. Do 2006 r. odpowiadały one za mniej niż jedną czwartą unijnego handlu. W przypadku udanego zakończenia wszystkich prowadzonych obecnie negocjacji udział ten wzrośnie do dwóch trzecich. Na koniec 2012 r. UE posiadała już 28 umów handlowych.

Unia Europejska odgrywa w WTO zasadniczą rolę

UE zakończyła negocjacje w sprawie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego

handlu (ang. Deep and Comprehensive Free Trade Area – DCFTA) z Mołdawią, Armenią i Gruzją w ramach szeroko zakrojonych układów o stowarzyszeniu. Negocjacje z Ukrainą zostały zakończone w grudniu 2011 r. Układy o stowarzyszeniu (w tym umowy DCFTA) zostały ratyfikowane przez Mołdawię, Gruzję i Ukrainę latem 2014 r. Umowy z Mołdawią i Gruzją są tymczasowo stosowane od września 2014 r. Umowa z Ukrainą jest tymczasowo stosowana od listopada 2014 r., z wyjątkiem umowy DCFTA, która będzie tymczasowo od 1 stycznia 2016 r. We wrześniu 2013 r. Armenia postanowiła przystąpić do unii celnej z Rosją i przerwała proces negocjacji z UE w sprawie układu o stowarzyszeniu oraz umowy DCFTA.

r. Jest ona tymczasowo stosowana przez Peru od marca 2013

r., a przez Kolumbię od sierpnia 2013 r. Pod koniec pierwszego roku kalendarzowego tymczasowego stosowania umowy wartość obrotów handlowych UE z Peru wynosiła 8,7 mld EUR, a z Kolumbią 13,5 mld EUR. W lipcu 2014 r. UE i Ekwador zakończyły negocjacje w sprawie przystąpienia Ekwadoru do tej umowy handlowej.
Korea Południowa: umowa o wolnym handlu pomiędzy UE a Koreą Południową weszła w życie w czerwcu 2011 r. Jest to pierwsza umowa z nowej generacji umów o wolnym handlu, w sprawie której UE zapoczątkowała negocjacje w 2007 r. W większym niż kiedykolwiek stopniu eliminuje bariery w handlu oraz ułatwia europejskim i koreańskim przedsiębiorstwom wspólne prowadzenie interesów. W trzecim roku jej realizacji unijny eksport towarów do Korei wzrósł o 35%, osiągając 41,5 mld euro w porównaniu z 30,6 mld euro w roku poprzedzającym wejście w życie umowy o wolnym handlu. W tym samym okresie eksport towarów, które na podstawie umowy o wolnym handlu zostały w pełni lub częściowo zwolnione z opłat celnych, wzrósł w większym stopniu niż eksport ogółem: o 46% w odniesieniu do towarów w pełni zwolnionych i o 37% w odniesieniu do towarów częściowo zwolnionych z cła.

o wolnym handlu, która weszła w życie w kolejnym roku.

Od 2003 r. całkowita wartość dwustronnej wymiany handlowej zwiększyła się ponad dwukrotnie, wynosząc w 2013 r. 18 mld euro. UE jest dla Chile drugim co do wielkości źródłem importu, a jednocześnie trzecim co do wielkości rynkiem eksportowym dla tego kraju.

Meksyk: od momentu wejścia w życie umowy – w październiku 2000 r. – całkowita wartość dwustronnej wymiany handlowej podwoiła się z 21,7 mld euro do 45 mld euro w 2013 r. UE i Meksyk rozważają obecnie aktualizację umowy, tak aby stała się bardziej spójna z najnowszą generacją umów handlowych i odzwierciedlała zmiany w meksykańskiej gospodarce.

Republika Południowej Afryki: zgodnie z obowiązującą od 2000 r. umową o handlu, rozwoju i współpracy ustanowiono strefę wolnego handlu obejmującą 90% dwustronnej wymiany handlowej pomiędzy UE a jej największym partnerem handlowym w Afryce.

z Algierią, Egiptem, Izraelem, Jordanią, Libanem, Marokiem, Palestyńską Władzą Narodową

i Tunezją zawarte w latach 1995–2002 stworzono umowy o wolnym handlu dotyczące handlu towarami.
Ameryka Środkowa (Gwatemala, Honduras, Kostaryka, Nikaragua, Panama i Salwador): układ o stowarzyszeniu między UE a Ameryką Centralną podpisano w czerwcu 2012 r. Część handlowa tego układu jest tymczasowo stosowana od sierpnia 2013 r. w stosunkach z Hondurasem, Nikaraguą i Panamą, od października 2013 r. – z Kostaryką i Salwadorem, a od grudnia 2013 r. z Gwatemalą. W 2013 r. wartość wymiany handlowej pomiędzy

wolnym handlu UE–Singapur została w większej części zainicjowana we wrześniu

2013 r., a negocjacje dotyczące ochrony inwestycji zakończono w październiku 2014 r. Singapur stał się pierwszym z członków Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN), który zawarł porozumienie z UE.
Kanada – negocjacje w sprawie kompleksowej umowy gospodarczo-handlowej UE-Kanada (CETA) zakończono we wrześniu 2014 r. Umowa znosi 99% ceł i wiele innych przeszkód dla przedsiębiorców, co po jej pełnym wdrożeniu przełoży się na potencjalne korzyści rzędu 12 mld euro dla unijnego PKB. Pełny tekst jest dostępny w internecie. Zanim umowa wejdzie w życie, obie strony muszą ją jeszcze ratyfikować.

są wprowadzane i stosowane pomiędzy państwami AKP a UE. Przez

ponad 30 lat państwa te miały uprzywilejowany dostęp do rynku europejskiego. Nie udało się jednak w ten sposób wystarczająco wzmocnić gospodarek lokalnych, pobudzić wzrostu ani zwiększyć importu z grupy AKP do UE. Umowy o partnerstwie gospodarczym mają za zadanie pomóc państwom AKP w integracji z gospodarką światową, w osiągnięciu zrównoważonego rozwoju oraz zmniejszeniu ubóstwa. Obecnie funkcjonują cztery umowy o partnerstwie gospodarczym, obejmujące Karaiby (14 państw), Afrykę Wschodnią (Madagaskar, Mauritius, Seszele i Zimbabwe), Afrykę Środkową (Kamerun) oraz region Pacyfiku (Papua-Nowa Gwinea i Fidżi). W 2014 r. zakończono negocjacje dotyczące dwóch kolejnych umów o partnerstwie gospodarczym: jednej z Afryką Zachodnią (16 państw) i jednej z Południowoafrykańską Wspólnotą Rozwoju (SADC) (6 państw).

2007 r. Stanowią one pierwszą próbę UE zmierzającą do pozyskania

współpracy dużego rynku wschodzącego w ramach wzajemnego otwarcia handlu dwustronnego.
ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo- -Wschodniej): prowadzone są dwustronne negocjacje z poszczególnymi członkami (zob. Singapur powyżej). Negocjacje z Malezją rozpoczęto w maju 2010 r., z Wietnamem w czerwcu 2012 r., a z Tajlandią w marcu 2013 r. Umowy o wolnym handlu z poszczególnymi państwami ASEAN są przez UE uważane za wstęp do porozumienia międzyregionalnego, które pozostaje celem długoterminowym.
Mercosur (Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj i Wenezuela): w 2013 r. Mercosur był szóstym pod względem wielkości odbiorcą eksportu z UE, przy czym wartość wywiezionych towarów wyniosła 57 mld euro. W 2012 r. eksport usług z UE osiągnął wartość 21 mld euro. Udane zakończenie negocjacji pozwoliłoby na stworzenie największej strefy wolnego handlu pomiędzy dwoma regionami świata (Europą i Ameryką Południową), co obu stronom przyniosłoby znaczące korzyści.

Katar, Bahrajn i Oman): ważny partner handlowy UE. Choć negocjacje

co do umów o wolnym handlu zawieszono w 2008 r., nadal utrzymywane są kontakty nieformalne.
Japonia: w marcu 2013 r. UE i Japonia oficjalnie rozpoczęły negocjacje w sprawie umowy o wolnym handlu. Trwające negocjacje dotyczą takich obszarów, jak stopniowa liberalizacja handlu towarami i usługami, inwestycje, zamówienia publiczne oraz likwidacja barier pozataryfowych.
Maroko: w marcu 2013 r. rozpoczęto negocjacje z UE w sprawie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu.

znajdują porównania, jeśli chodzi o zakres i intensywność, wciąż występuje

tu znaczny potencjał. Przy średnim poziomie taryf wynoszącym ok. 4% kluczem do uwolnienia tego potencjału jest likwidacja barier pozataryfowych. W lipcu 2013 r. rozpoczęto negocjacje w sprawie Transatlantyckiego Partnerstwa na rzecz Handlu i Inwestycji (TTIP). Zgodnie z niezależną analizą pełne wdrożenie ambitnego TTIP mogłoby przynieść UE zysk gospodarczy w wysokości 119 mld euro rocznie, co można przełożyć na dodatkowe 545 euro rocznego dochodu do dy