Слайд 1ЖАНҰЯНЫ ЖОСПАРЛАУ
БЕДЕУЛІ НЕКЕ
№ 1 Акушерия және гинекология кафедрасы
Лектор: асс., м.ғ.к.
Жатканбаева Гульмира Жумакановна
Слайд 2Жанұяны жоспарлау (ДСҰ) бірнеше міндеттердің шешіміне алып келетін шаралар кешені:
Қаламаған
жүктілікті болдырмау;
Тек қалаулы баланы дүниеге әкелу;
Ата-анасы жасына байланысты баланы туылу
уақытын қадағалау;
Жүктіліктің арасындағы интервалды реттеу;
Жанұядағы бала санын реттеу.
Слайд 3Дәрiстiң жоспары :
Үй болуды ұғым
Құралдардың контрацептивті сыныптау
Бедеу неке, емдеудiң
қазiргi әдiстерi
Слайд 4
Жанұяны жоспарлаудың
5 принциптері:
18 жасқа дейінгі жүктіліктің алдын
алу;
35 жастан асқан әйелдердегі жүктіліктің алдын алу;
Интергенетикалық интервалдың 2 жылдан
кем болмауы;
Көп босанғандарды қауіп тобына бөліп қарастыру, алдын алу шараларын жүргізу;
ЭГА бар әйелдерді сауықтыру, жүктілікке қарсы көрсетулер болса жүктіліктің алдын алу
Слайд 5Контрацепциялық заттардың жіктелуі:
Дәстүрлі әдістер:
Тосқауылдық (немесе механикалық);
Спермицидтер (немесе химиялық);
Ритмдік (немесе биологиялық);
Жыныстық
қатынасты үзу.
2. Қазіргі кездегі әдістер:
Жатырішілік контрацепция;
Гормональды контрацепция.
3. Ерікті хирургиялық стерилизация.
4.
Лактациялық аменорея әдістері
Слайд 6Перл индексі
(Жүктілік коэффициенті, R)
жүкті болғандар саны×1200
R =
бақылау уақыты (аймен)
Бұл көрсеткіш бір жыл ішінде белгілі бір контрацецпциялық затты қолданған 100 әйелдің арасында жүкті болғандар санын көрсетеді:
Перл индексі төмен болған сайын, контрацепциялық заттардың нәтижелілігі жоғары болып саналады.
Слайд 7Контрацепцияның тосқауылдық әдістері:
Контрацепцияның тосқауылдық әдістері жатыр қуысына шәуһеттің түсуіне кедергі
жасай отырып, ұрықтанудан сақтауға мүмкіншілік береді.
Контрацепцияның тосқауылдық әдістері:
Презервативтер: жыныс
жолдары арқылы жұғатын аурулардан қорғайды; медициналық қарсы көрсеткіштер жоқ; көбіне рецептсіз беріледі , қол жетімді.
Жатыр мойнының қалпақшалары;
Диафрагмалар - бұл резенкелік күмбез,
жатыр мойнына бекітеді, қынап ішінде
тосқауыл қалыптасады;
Губкалар.
Слайд 8Спермицидтер (химиялық әдіс)
Перл индексі = 25-30
1
2
3
Бірнеше секундтар ішінде
сперматозоидтарды бұзады
(2 минуттан артық емес)
Жатыр мойны деңгейінде тосқауыл түзеді;
Цервикалдық шырышты өзгертеді,
сперматозоидтардың жылжуына
кедергі жасайды
Слайд 9Спермицидтердің құрамына химиялық зат ноноксинол-9 кіреді, олардың бактерио - вирусоцидтік
қасиеттері бар.
Таблеткалар( трацептин)
Шариктер(лютенурин)
Вагиналдық суппозиторийлер, пасталар, кремдер, гельдер, пленклар (Жинофильм фирмаларынан
«Ф.И.К. Медикаль»).
Спермицидтер (химиялық әдістер)
Слайд 10Ритмдік (биологиялық әдіс)
Менструалдық циклдың физиологиялық белгілері фертилдік (ұрықтануға мүмкін кезең)
және инфертилдік емес (ұрықтану мүмкіншілігі аз кезең) фазаларын бақылауға негізделген.
Принциптері:
Овуляция
менструалдық циклдың 14-16 –шы күндері жүреді (ол тек әйелдің менструалдық циклы ретті болған жағдайда ғана);
Ұрық жұмыртқасы овуляциядан кейін 24-48 сағат ішінде тіршілігін сақтайды;
Сперматозоидтардың әйел ағзасында тіршілік ету қабілеті 7-8 күн.
Слайд 11Ритмдік әдістердің түрлері:
Күнтізбелік (Ogino – Knaus әдісі);
Температуралық;
Цервикалдық ( Биллинг әдісі);
Симптомо-термалдық
(мультикомпоненттік).
Слайд 12 Күнтізбелік әдіс (Огино-Кнаус әдісі)
Жыныстық қатынасқа түсудің қауіпсіз
кезеңін анықтау үшін соңғы 6 ай ішінде ең ұзақ және
ең қысқа менструалдық циклды анықтауы керек.
Ұрықтану мүмкін болатын бірінші күн:
- қалыпты менструалдық циклдың соңғы күнінен 18 күнді алып тастау керек
Ұрықтану мүмкін болатын соңғы күн :
- қалыпты менструалдық циклдың соңғы күнінен 11 күнді алып тастау керек
Слайд 13Күнтізбелік (Ogino – Knaus әдісі)
Фертилдық кезең =
Ең қысқа цикл-
18
Ең ұзын цикл - 11
басы
соңы
Слайд 14Температуралық әдіс
Базалдық температураны таңертең оянғаннан кейін төсектен тұрмай тік ішектен
өлшейді, алынған мәліметтерді күнтізбеге белгілейді.
Слайд 15Базалдық температура әдісі
Дененің базалдық температурасы — таңертең оянғаннан кейін толық
тыныштық жағдайда төсектен тұрмай және тамақтанбастан бұрын дене қызуын өлшейді.
Менструалдық циклдың фолликулярлық фазасында базалдық температурасы 37 °С-тан төмен
овуляция алдында 0,1–0,2 °С –қа төмендейді,
лютеиндік фазада 8-10 күн көлемінде температура 37 °С-тан жоғарылайды.
Слайд 16Цервикалдық әдіс (Биллинг әдісі)
Периовуляторлық кезеңде жатыр мойнындағы шырыш ашық түсті,
мөлдір, созылмалы, көп мөлшерде болады (ол эстрогеннің деңгейінің жоғарғы шыңына
жетуіне байланысты). Бұл қынаптың шырышты бөліндісінің бөлінуімен және вульваның ылғалды болуымен сипатталады.
Слайд 17Жатырішілік серіппе(ЖІС)
Жатырішілік серіппенің қазіргі кездегі жіктелуі:
Инерттік (немесе бейтарап);
Дәрілік, құрамында мыс
және гестаген бар
Слайд 18Қазіргі кезде қолданылатын ЖІС үш түрі
Слайд 20Жатыр ішілік серіппе (ЖІС)
Құрамында мыс бар ЖІС
Құрамында прогестерон бар ЖІС
Слайд 21ЖІС әсер ету механизмі:
Теориялар:
Мыс иондарының спермато - овотоксикалық әсер етуі;
Түсік
түсіруге әсер ететін – ЖІС ПГ синтезін жоғарылатады, миометрийдің тонусын
күшейтеді;
Жатыр түтіктерінің перистальтикасын күшейту;
Асептикалық қабыну;
Эндометрийдің функционалдық белсенділігін тежеу.
Слайд 22ЖІС енгізу уақыты:
ЖІС – ні менструалдық цикл кезінде енгізеді, әйелде
аз мөлшерде қан ағу болады, мазасыздық байқалмайды.
Әрбір етеккірдің
соңында серіппенің орнында тұрғандығына көз жеткізу үшін жіптерді тексеру қажет!
Слайд 23Жіктелуі
Қосарланған эстроген-гестаген құрамды
ТПҚ (таза прогестаген құрамды):
мини-пили,
инъекциондық,
тері астылық имплантанттар,
ЖІС
(Мирена)
Прогестеронның антогонисттері (мифепристон, RU-486).
Гормоналдық контрацепция
Слайд 24Қосарланған әдіске жатады
Таблеткалар – күнделікті қабылдау
Инъекциялар – ай сайын енгізу
Пластырь
– ай сайын қолдану
Қынаптық сақина -
ай сайын қолдану.
Слайд 25Қосарланған оральдық контрацепциялар (ҚОК)
Бұл гормоналдық контрацепцияның кеңінен тараған түрі.
Слайд 26ҚОК бөлінеді:
Монофазалық ОК – әр таблетканың құрамында эстрогендер мен гестагендердің
тұрақты мөлшері болады
Диане-35,
марвелон,
ригевидон,
овисмен.
Слайд 27ҚОК бөлінеді:
Екіфазалық ОК-құрамында эстроген тұрақты мөлшерде болады да, гестагеннің мөлшері
менструалдық циклдың фазасына сәйкес өзгеріп отырады
левоноргестрол
антеовин
- гестагенге сезімталдығы жоғары әйелдерге көрсеткіш болып табылады
Слайд 28ҚОК бөлінеді:
Үшфазалық ОК- менструалдық циклдың фазасына сәйкес стероидтардың мөлшерінің өзгеріп
отыруымен сипатталады
триквилар,
тризистон,
триновум,
трирегол.
Слайд 29Осы препараттардың артықшылықтары:
менструалдық циклға,
гемостаз жүйесіне ,
май
алмасуына минималдық әсерін тигізеді
Жасы 35-40 жастан жоғары және 18 жастан
жас әйелдер көрсеткіш болып табылады.
Слайд 30Құрастырылған оралдық контрацепциялардың
- әсер ету механизмі
Гипоталамустан либериннің, сол сияқты гипофизден
гонадотроптық гормондардың (ФСГ және ЛГ) секрециясын тежеу арқылы овуляцияны болдырмайды
Шеткі
әсер етуі –аналық без қызметі мен овуляцияны тежеу.
Эндометрийде- ұрықтанған ұрық жұмыртқасының имплантациясы болмайды- «безді регрессия»
Цервикалдық шырыштың қоюлануы сперматозоидтардың енуін қиындатады, сперматозоидтың ұрықтануға қабілеттілігін және ұрық жұмыртқасының тасымалдануын өзгеріске ұшыратады.
Слайд 31 ҚОК – дың оң әсерлері.
қан шығынын
менструалды цикл реттеледі
темір тапшылықты
анемия қаупі
қабыну ауруларының қаупі
жатырдан тыс жүктілік қаупі
Слайд 32 Таза прогестагендер
Көптеген әйелдер үшін
қауіпсіз және нәтижелі;
Эстроген қолдануға болмайтын әйелдерге қолайлы;
Емізетін әйелдер қолдануына болады;
Мини
пили (Микронорм, континуин)
Инъекциялық контрацепциялар:
- (Депо-Провер, әрбір 12 апта сайын енгізіледі)
- Норэтистерат, әрбір 8 апта сайын енгізіледі.
Тері астылық имплантант
норплант
ЖІС мирена
Слайд 34Mirena (ЖІС) емдік мақсатта қолданылады
Ауру сезімді өтетін етеккір кезінде;
Толғақ
тәрізді ауру сезімінде;
Қан кету анемияда;
Эндометриоз кезінде;
Жатыр фибромиомасында;
Эндометрийдің гиперплазиясында;
Менопауза кезеңінде
- эстрогендік терапияда прогестагеннің көзі ретінде.
Слайд 35Шұғыл контрацепция
БДҰ ұсынған шұғыл контрацепция әдісі қорғалмаған немесе тұрақсыз жыныстық
қатынастан кейін қаламаған жүктіліктің алдын - алу үшін қолданылады
Бұндай контрацептивтер
кейде «келесі таңның таблеткалары« деп аталады.
Слайд 36Шұғыл контрацепцияның түрлері (ШК)
Прогестаген құрамды препараттар
(Постинор- 72 сағат
ішінде-0,75 мг, 0,75 әрбір 12 сағат сайын)
Қосарланған эстроген/прогестаген құрамды препараттар
(Диане 35,силест 2 т. жыныстық қатынастан кейін және 2 т. 12 сағаттан кейін)
Мыс құрамды ЖІС (5 күн ішінде)
Даназол ( үш мөлшерді 400 мг-нан әрбір 12 сағат сайын)
Мифепристон ( RU- 486) –прогестерон антагонисті, жүктіліктің ерте мерзімінде үзу мақсатында қолданылады.
Жанама әсері: лоқсу, құсу, ретсіз жатырішілік қан кету, сүт безіндегі ауру сезімі, бас ауруы және бас айналуы.
Слайд 37Гормондық контрацепцияны қолдануға абсолюттік қарсы көрсеткіштер:
Жаңа тромбоэмболия
Жүктілік
Гормон тәуілді ісік
Бауырдың шығару
функциясының туа біткен ақауы
Бауырдың үдемелі ауруы
Орақ тәрізді жасушалық анемия
Айқын гиперлипопротеинемия
Мидың
қантамырлық аурулары
Миокард инфаркты
Жүректің ишемиялық ауруы
Слайд 38Гормоналдық контрацепцияны қолдануға салыстармалы қарсы көрсеткіштер:
Тромбоздар, метромбоэмболиялар
Холестазбен бірге жүретін бауыр
функциясының бұзылыстары
Гепатит
Өт жолдарының аурулары
Гипертония
Қант диабеті
Эпилепсия
Атеросклероз
Жаралы колит
Аллергия
Жатыр миомасы
Бүйректің созылмалы аурулары
Слайд 39Гормондық контрацепцияны қолдануды тоқтатуға көрсеткіштер
Жүктілік
Айқын бас сақинасы
Кенеттен көру қабілетінің
нашарлауында
Жедел тромбоэмболиялық асқынуларда
Өт жолдарының патологиясында
Сарғаю мен жедел бауыр ауруларында
Артериалдық
қан қысымы жоғарылағанда
Ұзақ уақыт иммобилизацияда
Жоспарланған үлкен хирургиялық шаралар кезінде
Айқын дене салмағын қосу кезінде
Дауыс тембрі өзгергенде
Жатыр миомасы өскенде
Слайд 40Ерікті хирургиялық стерилизация
Стерилизация - сперматозоидттар мен аналық жасушаның қосылуының алдын
алу үшін шәуһеттің өту жолдарын (vasa deferentia) немесе жатыр түтігін
(фаллопиев түтігі) бөгейді.
Стерилизацияға көрсеткіштер:
Ауыр экстрагениталдық патологияда;
Басқа контрацепция әдістерін қолдану мүмкін болмаған жағдайда;
Әйелдің қалауы бойынша.
Слайд 41Ер адамдар стерилизациясы
Ер адамдар стерилизациясы
( скальпелсіз жүзеге асады)
Шәуһет шылбыры
Слайд 42Әйел адамдардың стерилизациясы
Хирургиялық жолмен жүзеге асады
Фаллопиев түтігі
Аналық без
Слайд 43Лактациялық аменорея әдісі
Босанғаннан кейін 6 ай бойы емшекпен
емізу
Бала тек ана сүтімен ғана қоректенетін болса;
Емізу арасы түнгі мезгілде
және ұзақтығы 6 сағаттан аспауы тиіс;
Аменорея кезінде;
6 ай бойы тұрақты емізу.
Слайд 44Емізуге байланысты контрацепциялық әдіс,
Ана сүтін емген бала
Пролактин
ГРГ тежейді
Овуляция болмайды
Слайд 45НоваРинг – механизм действия
Ежедневно выделяется :
15 мкг этинилэстрадиола
120 мкг этоногестрела
Механизм
действия:
Подавление овуляции
Оболочка кольца состоит из
специального гипоалергенного материала,
Который называется этинилвинилацетат
(EVA)
Слайд 46Расположение кольца во влагалище – любое.
Важно отметить, что расположение кольца
во влагалище не влияет на его контрацептивную эффективность. Как только
кольцо введено глубоко во влагалище, оно начинает выделять гормоны. Нет никакой необходимости фиксировать его в каком-либо определенном положении.
Слайд 47Бедеулі неке
Бір жыл ретті жыныстық қатынас кезінде контрацепцияны қолданбай бала
тууға қабілетті жұбайлар арасында жүктіліктің болмауы.
Кездесу жиілігі 10-20%
Әйелдердің бедеулігі
70-75%
Ерлер бедеулігі – 35-40%.
Ал, аралас бедеулік 30-35% кездеседі (әйелдер, ерлер)
Слайд 48Әйел адамдар бедеулігінің жіктелуі
Біріншілік бедеулік жүктіліктен сақтанбай ретті жыныстық қатынаста
болуына қарамастан бірде –бір рет жүкті болмауын айтамыз.
Екіншілік бедеулік
бұрын жүктілік болған, бірақ одан кейін бір жыл ішінде жүктіліктен сақтанбай ретті жыныстық қатынаста болса да жүкті болмауын айтамыз.
Слайд 49Әйелдер бедеулігінің себептері:
Түтіктік-перитонеалдық (түтіктің өткізгіштігі мен жиырылу қабілетінің бұзылысы, гаметаның
тасымалдануына кедергі жасайтын перитубарлық жабысқақ) – 20-40%
Эндокриндік (ановуляция, НЛФ) –
4 - 40%
Жатырлық
Жатыр мойындық (сперматозоидтардың қозғалысына кедергі жасайтын немесе олардың өлуіне алып келетін жатыр мойнының анатомиялық немесе функционалдық өзгерістері)
Әртүрлі гинекологиялық аурулар (гениталдық эндометриоз, жатыр миомасы және аналық бездің қатерсіз кистасы)
Иммунологиялық себептер - антиспермалдық АТ-2% түзілуі
Идиопатиялық
Слайд 50
Ерлердің бедеулігі- ұрықтануға жетілген ер адам ағзасының қабілетсіздігі.
Ажыратады:
Секреторлық бедеулік
–сперматогенез бұзылысымен жүреді
Экскреторлық – шәуһеттің бөлінуінің бұзылысымен жүреді
Слайд 51Ерлердің бедеулігіне алып келетін факторлар:
Аспермия –эякуляттың болмауы
Азооспермия – сперматозоид пен
эякуляттың болмауы
Некроспермия – қозғалмалы сперматозоидтың болмауы
Астенозооспермия – әрбір 60 мин
кейін эякуляциядағы сперматозоидтардың қозғалысы 25% кем
Олигозооспермия–сперматозоидтардың концентрациясы 2 млн/мл кем
Тератозооспермия – қалыпты сперматозоидтар 50% аз
Эякуляция бұзылыстары (кідірген, мерзімінен бұрын, ретроградтық)
Слайд 52 Бедеулік некені біріншілік тексеру алгоритмі
Әйелді
тексеру тек жолдасының немесе жыныстық жұбының фертильділігі анықталғаннан кейін ғана
басталады
Міндетті түрде жүргізілетін тексеру әдістері:
Анамнез жинау
Қарау
Базалдық температураны үш ай бойы анықтау
ГСГ
УДЗ
2. Көрсеткіш бойынша жүргізілетін тексерулер:
Қан сарысуындағы гормондар (ФСГ, ЛГ, ТТГ, кортизол, эстроген, тестостерон, прогестерон)
Лапароскопия, гистероскопия
Посткоиталдық тест
Жыныс жолдары арқылы жұғатын инфекция