Жедел және созылмалы бронхит

bronchi principales dexter et sinister, bifurcаtio tracheae тұрған жерден тік

бұрыш жасай шығып, сәйкес өкпенің қақпаларына келеді. Оң жақ бронх сол жақ бронхтан кең, өйткені оң өкпенің көлемінен үлкен. Сонымен қатар сол жақ бронх оң жақ бронхқа қарағанда тік орналасқан, сөйтіп, кеңірдектің жалғасы сияқты болады.

өкпенің бір бөлігі. Ағаш діңі – кеңірдек, ал одан өтетін

бұтақтары кеңірдекшелер. Бір бұтақ келесі екеуінің басталуын көрсететін жүйе – дихотомиялық деп аталады. Ең баста сол бронх 2 бұтаққа бөлінеді, яғни олар өкпенің 2 бөлігіне қатысты ал оң жақтағы үшке соңғы жағдайларда бронхиолалардың бөлінуі трихотомиялық деп аталады. Бронх ағашы негізгі бронхтан тұрады, ол үлкен өкпе сыртылық бөлімдік бронхтарға бөлінеді. Ал олар өз кезегінде 3-5 реттік бронхтарға субсегменттік немесе орта бронхтарға бөлінеді. Орта бронхтар тарамдалып, ұсақ бөлімше ішілік бронхтарға, ал одан соң сонғы бронхшаларға өтеді.

ағаш немесе тармак деп аталынады. Қызметі: тыныс алу кезінде ауаны

өткізу. Өкпе бөлшектерінің терең қабатындағы терминальды бронхшалар одан әрі екі екіге тармақталып өту жолы өте жіңішкелеу келген. Қабырғалары тыныс алу бронхшаларына респираторлы бронхшаларға бөлінеді. Одан әрі тыныс алу бронхшалары сәуле бағытта орналасқан өкпенің көпіршіктер жолдарына жалғасады. Көпіршіктер жолдары одан әрі кеңейе көпіршіктер қапшаларын құрап тұйықталады. Тыныс алу бронхшаларымен көпіршіктер жолдары және көпіршіктер қапшалары бір бірімен күрделі өзара жалғасып өкпенің көпіршіктер тармақтарын немесе өкпенің паренхимасын құрайды. Сыртқы пішіні жүзімнің шоғырына ұқсас ацинусты құрайды.

сайын, оның қабырғаларының құрамы өзгеріп отырады. Мысалы: а) негізгі бронхтардың

қабырғалары жартылай шеңбер бағытта орналасқан шеміршектерден тұрса, ұсақ майда бронхтардың қабырғаларының құрамындағы шеміршектер майда шеміршектің нұсқасы түрінде орналасқан. Бронхиальды тармақтар жіңішкере келе шеміршектердің нұсқасы жоғалып, дәнекер тіндермен және бірыңғай салалы еттер арқылы толықтырылады.; ә) ішкі беті кірпікшелі эпителиймен көмкерілген шырышты қабаттан тұрады; б) шырышасты қабаты едәуір жақсы дамыған. Аралығында шырышты бездер мен қантамырлар өрімдері орналасқан.

мм, орташа 5 – 2мм және майда 2 – 1мм

бронхтар болып жіктеледі. Aл бұлардан соң соңғы бөлігі -терминальді бронхиолаларға айналады .

құрылысы жағынан әр түрлі болғанымен ортақ белгілерге де ие. Ең

ірі бронхтардың кілегейлі қабығының пластинкасында лимфа түйіндері мен шырышты бездер болады.

,базальді ,қыстырма жасушалармен қоса , бронхтардың дистальді бөліктерінде секреторлы ,жиекті

және кірпікшесіз жасушалары болады . Кірпікшесіз жасушалар бронхиолаларда да кездеседі .

Мұнда жиекті секреторлы және жиексіз де эпителиоциттер кездеседі . Mеншікті

пластинкасында көптеген эластик талшықтары да баршылық , сондықтан серпімділік қасиеті өте жоғары . Оттегі келгенде кеңейіп, ауа шыққанда тарылып, тез бұрынғы қалпына қайта келіп отырады.

Альвеола қабырғасы бір қабатты эпителийден тұрады, сырты капиллярлардың қалың торымен

шырмалған. Капиллярлар мен альвеолалардың жұқа қабырғасы арқылы газ алмасу жүреді. Адам өкпесінде, шамамен, 700 млн альвеола бар, олардың жалпы беті 120 м²-ге дейін болады. Альвеоланың ішкі бетіне эпителий жасушаларынан түзілген жұқа қабыршық (пленка) қапталған. Осы қабыршыққа байланысты көпіршіктер қабысып қалмайды, тұрақты көлемі сақталады. Қабыршық микроорганизмдерден де қорғайды, содан кейін өзі сіңіріледі немесе сыртқа қақырық түрінде шығарылады.

инфекциядан жергілікті қорғауды жүзеге асыратын арнайы
емес механизм. Аппарат mucociliary

ресімдеу секреторлық бокал тәрізді
жасушалар бездерінің, және Клара ұялы подслизистых үдемелі бездері
өндіріледі шырышты кірпікшелер жабыны бар тікелей аппарат кірпікшелі бронх
, трахея, мұрын қуысының қалыптастыру кірпікшелі жасушалар тұрады. Барлық
компоненттердің өзара іс-қимылының жағдайы мен тиімділігі тыныс алу
органдарын қорғаудың маңызды механизмі болып табылатын мукоциальдік
тазартуды анықтайдыСүтқоректілер жүйесі жоғары және төменгі тыныс
алу жолдарын экзогендік табиғаттың патогендік агенттерінен тазартаты
н жергілікті тыныс алу органдарының қорғау жүйесінің маңызды
құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл агенттер әртүрлі болуы
мүмкін: физикалық, химиялық және биологиялық..

Мукоцилиарный клиренс (мукоцилиарная система, МЦК)

сынап, олардың қабырғаларының жабыспауын қамтамасыз ететін зат. Сурфактантты өкпе көпіршіктерінің

қабырғасындағы ірі альвеолоциттер бөледі.
Сурфактант — фосфолипидтен, протеиннен және гликопротеидтен тұрады. Сурфактант жарғағын (биологиялық жарғаққа ұқсас) фосфолипид пен протеин, ал оның сұйық кабатын (гипофазасын) гликопротеид құрайды. Сурфактант аэрогемалық тосқауылдың маңызды құрамын құрайды. Дем шығару кезінде сурфактант өкпе көпіршіктері қабырғаларының қабысып қалмауын және көпіршіктер қабырғасы арқылы ауадағы микроорганизмдердің өкпе паренхимасына өтпеуін қамтамасыз етіп, қорғаныс қызметін атқарады, көпіршіктер қуысының әрқашанда ашық болуына мүмкіндік тудырады

жататын, тыныс қиындығы ұстамаларымен білінетін, диффузды обструкция, беткейлі бронх еттерінің

спазмы, шырыш гиперсекрециясы, бронх қабаты ісінуімен белгілі ауру.
Бронхобструктивті синдром – көбінесе балалар ауруы болып табылады, әсіресе 3 жасқа дейінгі балалар. Төменгі тыныс жолдарының ауруымен ауыратын балалар 40 % , респираторлы вирусты инфекциямен ауыратын балалар 50 %, аллергиясы бар балалар 30 %  кездеседі.

бейспецификалық жедел (жедел эндобронхит), сирегірек -қабырғасының барлық қабаттарының бір мезгілде

қабынуы (панбронхит).
Жедел бронхиолит — ұсақ, диаметрі 2 мм-ге дейінгі, бронхтардың және бронхиолалардың, яғни диаметрі 1 мм жіңішке тыныс жолдарының шеміршексіз бөліктерінің жедел қабынуы.

вирустық аурулардың асқынуынан дамиды, сондықтан инфекциялық аурулардың қатарына жатады.
Жедел

бронхиттің 90%-да анықталатын қоздырғышы — вирус немесе микоплазма.
Кейде жедел бронхит қызылшаның, көкжөтелдің асқынуынан да болады.
Әр түрлі физикалық-химиялық ықпалдар (аса салқын немесе ыстық ауа, түрлі шаңдар, сілті, қышқылдардың булары, азот тотығы, күкірттің қос тотығы) әкеледі.

зор:
мұрын, көмекей инфекциясы
шылым шегу, ішкілікке салыну
ауаның аса ылғалдылығы,
өкпе

тамырларындағы қан іркілісі.
Аурудың дамуында тыныс жолдарының ауаны физикалық тазарту функциясының төмендеуі аса маңызды.
Жедел бронхиолит, әдетте, балаларда кездеседі, оның қоздырушылары риносинцитиальдік, сирегірек парагриптік немесе аденовирустық инфекция.

жасушалар түлеп жойылады.
Бронхтық эпителий зақымдануының ауырлығы қоздырғыштардың патогендік қуатына тәуелді.

Вирустар бастаған қабыну процесіне бактериялар қосылады.
Әдетте, вирустық бронхиттің басталуынан 2-3 тәуліктен соң, бронхтардың қабырғасына тереңдеу ене алатын, қабыну процесіне бактериялық флора қосылады (көбіне пневмококк).

келеді.
Асқынбаған жағдайда жедел бронхит 7-14 күнге созылады. Бірақ, кей

жағдайларда ұзаққа созылып, созылыңқы түріне айналуы ықтимал.

емес (түрлі физикалық және химиялық әсерлерден).
3. Аралас (вирустық-бактериялық).

ошақтарының болуынан: тонзиллит, фарингит, ларингит, синуситтің, бронхоэктаз ауруының).

түйілуіне, кілегей қабықтың ісінуіне, гиперсекрециясына алып келуінен).

Жедел бронхиолит (ұсақ бронхтар

тармақтарының ауыр, обструкциялық түрде қабынуы).

одан да ұзақ созылатын).

онымен бірге басталады.
Жоғарғы тыныс жолдарындағы қабыну процесі (ринит, фарингит)

трахеяға түседі.
Бұл кезде трахеиттің белгілері (құрғақ жөтел, төс артының ашып, қырнап ауыруы) байқалады. Көп ұзамай қабыну процесі алдымен ірі, кейін ұсақ бронхтарға өтеді.

құрғақ, кейін болар-болмас қақырық түсе бастайды.
Қақырық әдетте кілегейлі, кейде

кілегейлі-іріңді, оның тәуліктік мөлшері шамалы, 50 мл-ден аспайды. Қиналып қатты жөтелуден кеуденің диафрагмаға бекіген аймақтары, төстің арты ашып ауыруы мүмкін.
Ұсақ бронхтар қабынса, онда жөтелге экспирациялық ентікпе қосылады.

Көбіне дене қызуы қалыпты немесе 2-3 күн ғана субфебрильді деңгейге

дейін жоғарылайды. Бірақ грипп болғанда дене қызуы 38-39 °С көтерілуі мүмкін, сонымен қатар мұрынның, ауыздың айналасына ұшық шығуы және көмекейдің гиперемиясы байқалады.
Науқастың қалтырауы бактериялық инфекцияның немесе пневмонияның қосылуына тән.

біршама пневмонияға ұқсайды: қызба ұзаққа созылады және қақырық іріңге айналып,

онда қанды талшықтар пайда болады.
Перкуссиялық дыбыс әдетте өзгермейді, тек қана бронхиттің дистальді түрінде (эмфиземаның болуынан) дабыл реңді дыбыс естілуі мүмкін.
Ауырғандардың баршасында күшейген қатаң везикулалық тыныс және құрғақ, сиректеу ылғал сырылдар естіледі.
Бронхиттің дистальді түрінде ентікпе қосылады жөне тыныс шығару ұзарады.

деңгейіне төуелді.
Ірі бронхтардың қабынуында жуан дыбысты құрғақ немесе ірі

көпіршікті ылғал сырылдар, ал ұсақ бронхтардың зақымдануында жіңішке дыбысты құрғақ (ысқырықты) немесе ұсақ көпіршікті ылғал сырылдар есітіледі.

Клиникасы

кейін сырыдар азаюы мүмкін. Кейде жай тыныста естілмеген сырылдар, тынысты

күштеп шығарған соң пайда болады.
Басқа мүшелердің айтарлықтай өзгерісі байқалмайды.
Қызу көтерілген кезде шамалы тахикардия болуы мүмкін.

Клиникасы

жоғарылауы байқалады, СРБ анықталады.
Гриптік жедел бронхитте лейкоциттердің саны қалыпты

немесе лейкопения болады, лейкоформула сәл солға ығысады.
Рентгендік тексеруде көбіне өзгерістер болмайды. Кейде өкпе түбірінің шамалы кеңеюі және бронхтардың ісінуінен өкпе өрнегінің айқындалуы көрінеді.

Клиникасы

тән. Ентікпе — бронхиолиттің басты белгісі.
Тыныс жетіспеушілігінен бет, кілегей

жамылғылар, мұрын, құлақ, қол-аяқтың ұштары көгереді. Тыныс қимылы жиі және беткей, қосымша бұлшықеттердің қатысуымен жүреді.
Жөтелгенде болмашы кілегейлі қақырық қиналдырып әрең түседі.

қайтадан көтеріліп, іріңді қақырықтың бөлінуі аурудың созылыңқы барысына (6 аптаға

дейін) айналуына тән.
Бұл жағдай бактериялық немесе вирустық суперинфекцияның қосылуынан болады.
Интоксикациялық синдром

сезімталдығына зерттеу
Қақырықты атиптік жасушаларға зерттеу
Инструменталдық

Рентгенологиялық


Рентгеноскопия
Рентгенография
Флюорография
Томография

Эндоскопиялық

Торакоскопия
Трахеобронхоскопия




Функциональдық
Бронхоскопсия
Бронхография




Маман кеңесі:


пульмонолог
фтизиатр

кезінде тыныс шуылдарының әлсіз болуы, перкуторлы дыбыстың қысқаруы, тұрақты ұсақ

көпіршікті және сықырлы сырылдардың болуы). Барлық күмәнді жағдайлар кезінде міндетті түрде өкпенің рентгенографисы жасалуы қажет.

диагностика қойғанда біршама қиындықтар туады. Бөгде зат түскенде дені сау

балада жөтел мен өкпедегі өзгерістер кенеттен пайда болады, бірақ вирустық инфекциялардың белгілері болмайды.
Пневмония ма деп күдіктенген кезде тұрақты дене қызуының 3 күндей болуы, токсикоздың айқын белгілері, перкуторлы дыбыстың қысқаруы, өкпедегі сырылдар, өкпені тексеру кезіндегі рентгенологиялық мәліметтер басты назарда болады.

жылы сұйықтықты көп ішу (шай, морс, компот, газсыз минералды сулар).

3.Ем-дәм негізінде сүтті-өсімдіктектес тағамдар тағайындалады, аллергияны туындататын өнімдер шектеледі
4.Жөтелге қарсы орталыққа әсер ететін дәрілер – тек мектеп жасындағы балаларға құрғақ күшті жөтел кезінде (амброксол, бронхосан, ацетилцистеин)
5.Муколитиктер. Ацетилцистеин (Флуимуцил) немесе амброксол гидрохлорид
6.Ысқыма (массаж), кеуде қуысының білтесі (дренажы), жөтелу рефлексін ынталандыру, тыныс алуға арналған гимнастика.
7. Азитромицин 5 мг/кг тәулігіне (1-күні 10 мг/кг) 5 күн бойы.
8. емдік денешынықтыру жатқан қалыпта орындалады, кеуде қуысының ысқымасы жүргізіледі, егерде қақырық болса вибрационды және перкусиялық ысқыма қолданылады. Қосымша түрде тағайындалуы мүмкін дәрі-дәрмектер: жөтел ылғалды болғанда және қақырықтың шығуы қиындағанда, қақырыққа қарсы заттар қолданылады. Сондай-ақ жас мөлшеріне байланысты ингаляция түрінде флуимуцил, Амроксол гидрохлорид тағайындалады. Сонымен бірге қақырықты шығаруға әсер ететін өсімдіктектес дәрі-дәрмектер (ипекакуан, алтей және т.б.) тәжірибеде кең түрде қолданылады.

эуфиллин 0,15 г күніне 3 рет беріледі;
басылмайтын бронхоспазмдық синдром

болса — преднизолонды 20-25 мг 7-10 күн ішкізеді.

др. 3 реттен,
этовитті 400 мг. 1 реттен қолданады.
Осылармен

қатар дезинтоксикациялық ем жүргізілуі тиіс. Ол үшін сұйықтықты (лимон, бал, қайнатпа қосылған шайды, жылытылған минеральді суды) молырақ ішкізеді.

ғана қолданылады:
эритромицин 0,5 г 4 рет;
макропен 400 мг

3 рет;
ампициллин 0,5 г 4 рет ішуге беріледі.

қыша қағазын жапсыру; парафиннен, балшықтан аппликациялар жасау, банкаларды қою.

жылдар ішінде, жылына 3 айдан кем емес уақытта жөтелмен және

қақырық тастаумен сипатталатын бронхтардың созылмалы қабынулық ауруы.

және аралас себептер).

Эндогендік себептер (мұрын-жұтќыншаќ ќайталама ќабынулары, созылмалы инфекция көзі

болу, зат алмасудың бұзылуы, тұќым ќуалайтын бейімділік - ферменттер жетіспеушілігі, аллергияға бейімділік).

бұзылысын шақырады.
2. Сонымен қатар, бронхтың кілегей қабатының құрылымдық өзгерістері дамиды

макрофагтар қызметінің бұзылуы
Сурфактант қорғаныс жүйесіні бұзылуы
Мукоцилиарлық аппарат қызметінің бұзылуы
Инфекцияға қарсы

лықтың төмендеуі

Қабыну медиаторларының бөлінуі

Кірпікшелі эпители шамасыздығы

Бронх секреті тасымалдануының бұзылуы

Патогенді микробтардың көбеюі

Бронхтарда инфекциялық қабыну үрдісінің дамуы

Бронх кілегей қабатының құрылымдық өзгерістері

Бокал тәрізді клетка белсенділігінің және санының артуы

Бронхтың секреторлық бездерінің қызметі артуы

Дискриния

Гиперкриния

Мукостаз

Қабыну медиаторларының бөлінуі

жоќ.
Созылмалы обструктивті бронхит. Кілегей ќаќырыќ тастау тєн жєне вентиляцияныњ тұраќты

обструктивті өзгерістері болады.
Созылмалы ірінді - обструктивті бронхит. Іріњді ќаќырыќ тастау мен вентиляцияныњ обструктивті өзгерістері болады.
Ерекше түрлері:
Геморрагиялыќ жєне фибриноздыќ созылмалы бронхит.

бронхит.
Дистальды (төменгі бронхит) - ұсаќ бронхтар басым заќымданѓан, обструктивті бронхит.

Даму

барысына ќарай:
Латентті (бүркемелі) СБ
үздіксіз - ќайталама СБ
Фазасы: ќайталау немесе саябыр фазасы.

Патогенезіне ќарай:
Бірінші реттік СБ (жеке, бөлек ауру. Көбіне жайылма бронхит түрінде).
Екінші реттік СБ (созылмалы пневмонияѓа, бронхоэктазия ауруына, созылмалы абсцеске, туберкулезге, кіші ќан шењберінде ќан айналысы бұзылуына, созылмалы бүйрек шамасыздыѓына ќоса дамитын бронхит).

ќұрѓаќ сырылдардыњ пайда болуы жєне күшеюі, лейкоцитоз, ЭТЖ өсуі, сиал

ќышќылдарыныњ көбеюі, СРБ пайда болуы, өкпе суретінің күшеюі.

созылѓан жөтелден кейін тұншыќпаның көрініс беруі, тұншыќпалы жөтел, жоѓарѓы тембрлі

ќұрѓаќ сырылдың тынысты сыртќа шыѓару фазасында басым естілуі, бронхолитиктер әсерінің жеткіліксіздігі, сыртќы тыныс функциясыныњ обструктивті бұзылуы.

компенсаторлыќ тахикардия, спирография кµрсеткіштерініњ, ќан газдарыныњ, ќышќыл-негіз кейініњ өзгерістері.

солќыл болу, өкпе артериясыныњ өстіндегі ІІ тон акценті, рентгенологиялыќ тексергенде

өкпе артериясы шошаѓыныњ (конусыныњ) кеңюуі жєне күшейген соқы беруі.
Өкпе текті жүрек синдромы: тыныс жетіспеушілігініњ обструктивті немесе рестриктивті тері, жүректің оң жаќ бөліктерінің гипертрофиясы, гемодинамика көрсеткіштерінде көп өзгеріс болмайды.

гипоксемия жоќ обструктивті µзгерістер.
ІІ дєрежелі – орташа дєрежелі артериялыќ гипоксемия

бар.
ІІІ дєрежелі – көзге түсерлік артериялыќ гипоксемия немесе гиперкапния бар.
Екінші ретті өкпе артериясыныњ гипертензиясы.

ауырлыѓына ќарай белгіленеді.
Этиологиялыќ ем (бронхтаѓы ќабыну процесін жою):
цефалоспориндер немесе сульфаниламидтер

(±заќ єсер ететінін берген жµн);
антибиотиктер (флора сезімталдыѓына ќарай);
фитонцидтер.

бронхитте);
б/ бронх тазаруын жетілдіру (ќаќырыќ ж‰ргізетін дєрілер, муколитиктер, протеолитиктер, төсекте

ќалып беру арќылы бронхты тазарту, емдік бронхоскопия, бронхты жуу);
бронхоспазмды басу (бронхолитиктер, М-холиноблокаторлар, адреномиметиктер, глюкокортикоидтар).

к‰н бойы тері астына егіледі;
левамизол немесе декарис 2-3 к‰н

бойы күнге 100-150 мг 3 рет бөліп ќабылдайды ќатарынан, 4-5 к‰н үзілістен кейін таѓы ќайталайды, барлыѓы 8-12 цикл;
диуцифон 100 мг-нан 1-2 апта бойына етке егеді;
пентоксил 200 мг-нан к‰нге 3 рет, 2-3 апта бойына ішке ќабылдайды.
биогендік стимуляторлар (алоэ экстракты, ФИБС).
адаптогендер (пантокрин, лимонник тұнбасы, женьшень түбірі).

емдеу;
шеттік вазодилататорлар (нитросорбид, кальций антагонистері, празозин);
жүрек гликозидтері. Ќосымша солќарыншалыќ єлсіздік

болѓанда олардыњ дозасын азайту керек.
несеп жүргізетін дєрілер (верошпирон к‰нге 150-200 мг, фуросемид);
ќан жіберу.

алдын алу
Темекіден бас тарту
Ағзаны шынықтыру
Инфекция ошақтарын санациялау
Жұмысқа орналасқан кезде

медициналық тексеруден өту
Жеке профилактикалық,заттарды қолдану
Шаң түзілуімен байланысты өндіріс орындарының ауалы ортасын жоғары дәрежеде шаңсыздандыру

қарсы ем
Тыныс гимнастикасы,оттегімен емдеу,физиотерапиялық ем,кеуде торының массажы
Шаңды бронхит және пневмокониоз

дамыған жағдай жасап,рациональды еңбекке орналастыру
Санаторлық курортттық ем

сәбилер арасында жиі кездесуде. Ол балалардың анатомиялық- физиологиялық ерекшеліктеріне және

жергілікті иммунитетіне байланысты болады. Жасының өсуіне қарай қабынулы аурулардың жиіленуіне әкелуі мүмкін

Алматы 2005 121-125 беттер