Слайд 1
Зиянсыздықты талдау
11-тақырып
Слайд 2Кіріспе
Зиянсыздықты талдау үш негізгі экономика-ық көрсеткіштер арасындағы арақатынасты зерттеуге негізделген
әдіс. Олар:
Шығын Өндіріс көлемі
Пайда
Cost Volume Profit
Басқа аталуы Залалсыздықты талдау
Слайд 3Екі негізгі сипаттамасы…
Зиянсыздықты талдау:
(1) өндіріс көлемі өзгеруіне тәуелді шығындарды айнамалы
және тұрақты деп бөлуге
(2) маржиналдық (шекті)пайда көрсеткішін қолдануға негізделген
Слайд 4Зиянсыздықтың қайсы моделі: экономикалық немесе бухгалтерлік пе?
Экономикалық моделінде, жалпы түсім
мен жалпы шығын қисықтары сызықты болмайтындығы шамаланған.
Олар екі нүктеде
қиылысады.
Басқа тілмен, экономикалық модельде жалпы шығын жалпы түсімге тең болатын екі өндіріс деңгейі бар.
Ол суреттегі залалсыздықтың екі - В және С нүктелері.
Слайд 5Зиянсыздықтың экономикалық моделі
Слайд 6Ал бухгалтерлік моделінде…
Бухгалтерлік модельдің графикалық көрінісі, бірліктің айнымалы шығыны мен
сатылу бағасы өзгеріссіз қалады,
сондықтан жалпы түсім мен жалпы шығын
арасындағы тәуелділік, өндіріс көлемінің өзгеруі салдарынан сызықтық мінезге ие болуына негізделген.
Слайд 7Бухгалтерлік модельдегі «шығын – өндіріс көлемі - пайда» ара қатынасының
графикалық көрінісі
Слайд 8Ал бухгалтерлік моделінде……
Нәтижеде диаграммада зиянсыздықтың нүктесі біреу ғана болады, бұл
жерде өнім шығару ұлғайған сайын, пайда аймағы кеңейеді.
Сондықтан өндіріс
қуаттылығын максимал-ды қолдану кезінде өндіріс анағұрлым табысты болады.
Слайд 9Екі жалпы шығын кисықтарын салыстырайық…
Пунктирлі қисық - бұл бухгалтерлік модельдегі
жалпы шығын функциясымен салыстыруға болатын, экономикалық модельдегі жалпы шығын функциясы.
Шамасы,
экономикалық модель өте шынайы көрінеді, өйткені жалпы шығын қисығының сызықты емес болып келетіндігіне негізделген.
Слайд 10Назар аудараңыз… бұл өте маңызды!
Бухгалтерлік модельдегі Х және Y нүктелері
арасындағы жалпы шығын сызығы, экономикалық модельдегі жалпы шығын қисығына өте
ұқсас.
Көрініп тұрғандай, жалпы шығын сызығы тек өндіріс көлемінің тиімді ауқымында (релевантты диапазон) ғана жақсы жақындауды береді.
Слайд 11Бұл зиянсыздықты талдаудағы өте маңызды ұстаным!
Бухгалтер бұл диапазонда өнім бірлігіне
айнымалы шығын өзгермейді деп шамалайды,
сондықтан да бұл учаскедегі жалпы
шығын қисығынын түзу сызық деп есептеуге болады...
Слайд 12Бірақ, әрқашанда ескеру қажет…
Әйтседе, осы диапазоннан тыс өндіріс деңгейі үшін
бұл ұстанымды қабылдау қисынсыз болар еді.
Бухгалтерлік модельдегі жалпы шығын
сызығы, солға – вертикалды ось бойынша не оңға - Y көлемі шегінен ары өндіріс деңгейіне дейін ұзартылмай, тек өндіріс көлемінің релевантты диапазонында ұсынылғанда ғана дұрыс болады.
Слайд 13Зиянсыздықты талдаудың ұстанымдары
Зиянсыздықты талдауға негізделген ақпаратты дайындау не қолдану кезінде,
бұл дайындалған ақпаратқа негіз болған, қабылданған ұстанымдар туралы білу қажет.
Егер бұл ұстанымдарды ескермесек, онда қауіпті қателерге бой алдырып, талдау кезінде бұрмаланған қорытын-ды алуымыз мүмкін.
Слайд 14Бірінші ұстаным
Өндіріс көлемінен басқа да барлық басқа айнымалылар тұрақты болып
қалады.
Өндіріс көлемі – шығын мен өнімді сатудан түсімдердің өзгеруін
туғыза алатын жалғыз фактор деп шамаланады.
Слайд 15Екінші ұстаным
Талдау тек бір ғана өнім немесе сатылатын өнімдердің тұрақты
жиынтығы (ассортименті үшін қолданылады.
Тек бір ғана өнім немесе бірнеше
өнім түрлері сатылған жағдайда, олардың алдынала бекітілген ассортименті сатылады деп шамаланады.
Соңғы жағдайдағы сату, осы өнім ассортименті үшін орташа түсім мен орташа айнымалы шығыны негізінде зиянсыздық талдауында көрсетілуі мүмкін
Слайд 16Егер де ассортимент…
Егер өнімнің нормативті ассортименті жөніндегі ұстаным сақталмаса, онда
бірегей залалсыздық нүктесі туралы айту мүмкін емес.
Әйтседе, нормативті ассортимент
кезінде мұндай нүкте болады және ол зиянсыздықты талдау көмегімен есептелуі мүмкін.
Слайд 17Үшінші ұстаным
Өндіріс күрделілігімен байланысты тұрақты шығындар, талдау барысында өзгермейді.
Зиянсыздықты
талдау, өндірістің күрделі-лігімен байланысты шығындар өзгеріссіз қалатынына негізделген.
Мұндай күрделілікпен
байланысты шығын, әдетте қысқа мерзімді жоспарда өндіріс көлемі өзгерген кезде, қатты өзгермейді.
Слайд 18Бірақ ескеру қажет…
Бірақ, егер өндіріс көлемі тұрақты болып, ал шығарылатын
өнім ассортименті өзгеретін болса, онда көмекші бөлімдері жұмыстарының тұрақты шығындары
да өндіріс күрделілігінің ұлғаюынан не төмендеуінен бәрібір түбінде өзгереді.
Нәтижеде, жалпылай зиянсыздықты талдау өндіріс ассортиментінің өзгеруі нәтижесінен өндірісті ұйымдастыру күрделілігімен байланысты шығынның өзгеруін ескере алмайды.
Слайд 19Төртінші ұстаным
Пайда айнымалы шығындар бойынша калькуляциялау жүйесі бойынша есептеледі.
Талдау
кезінде, есепті кезең үшін тұрақты шығын осы кезеңнің шығыны ретінде
есепке алынады деп шамаланады.
Сондықтан айнымалы шығындар бойынша калькуляциялау жүйесі бойынша пайданы есептеу қолданылады.
Слайд 20Егер пайда шығындарды толық үлестіруге негізделе есептелсе..
онда өндіріс көлемі сату
көлеміне тең болатын ұстанымды енгізу қажет.
Егер бұл шарт орындалмаса,
қорлар бағасы өзгереді, және қарастырылатын кезеңде есепке алынған тұрақты үстеме шығындар, нақтылардан ерекшеленеді.
Сонда да болса, шығындарды толық үлестіру жүйесі бойынша өзіндік құнды калькуляциялау үшін де зиянсыздық таллдауын пайдалануға болады.
Слайд 21Бесінші ұстаным
Жалпы шығын мен жалпы түсім өндіріс көлемінен сызықты функциялар
болып табылады.
Талдау кезінде, өнім бірлігіне айнымалы шығын мен өнімнің
сатылу бағасы тұрақты болып қалады деп күтіледі.
Шамасы, бұл ұстаным тек өндіріс көлемінің релевантты диапазоны шекарасында ғана жарамды.
Слайд 22Алтыншы ұстаным
Талдау тек өндіріс көлемдерінің релевантты диапазонына қатысты жүргізіледі.
Бұл
диапазоннан тыс шығындар мен түсімдердің сметалық көрсеткіштері дұрыс емес болып
табылады.
Слайд 23Жетінші ұстаным
Шығындарды тұрақты және айнымалы құрамдастарына дәл бөлуге болады.
Тәжірибеде
жартылай айнымалы шығынды тұрақты және айнымалы құрамдастарға бөлу өте қиын.
Соның өзінде, егер зиянсыздық талдауы нәтижелерін шешім қабылдау үшін қолдану күтілсе, мұндай бөлуді жасауға тура келеді, және жеткілікті түрде дәл.
Слайд 24Сегізінші ұстаным
Талдау тек қысқа уақыт мерзіміне ғана қолданылады.
Қысқа мерзімді
жоспарда бірқатар шығындар тұрақтылығын сақтайды деп шамаланад
Әйтседе, егер ұзақ мерзімді
кезең туралы айтсақ, онда өндіріс көлеміндегі елеулі өзгерістер немесе өнімді шығарудың күрделілігі, түбінде бәрібір тұрақты шығындардың өзгеріп кетуіне алып барады.
Слайд 25Сонымен зиянсыздық нүктесі ол не?
Зиянсыздық нүктесі – ол өндірістің сондай
көлемі, сол көлемді өндіргенде төмендегі жағдайлар орын алады:
жалпы шығын
жалпы түсімге (немесе өнімді өткізуден табысқа) тең болады
басқа тілмен, бұл нүктеде не пайда, не зиян жоқ болады
жиынтық маржиналдық табыс жиынтық тұрақты шығынға тең болады
Слайд 26Бұл нүктені қалай табуға болады?
Зиянсыздық нүктесін анықтаудың үш тәсілі:
(1)
математикалық тәсіл (теңдеулік құру әдісі)
(2) маржиналдық табыс (маржиналдық пайда)
тәсілі
(3) графикалық тәсіл
Слайд 27Математикалық тәсіл
Таза пайда =
[(сатылған өнім көлемі × бірліктің
сатылу бағасы) – (сатылған өнім бірлігі көлемі × бірліктің айнымалы
шығыны)]
+ жалпы тұрақты шығын
Слайд 28Математикалық тәсіл
NР= Рх - (а + bх)
NР - таза
пайда
х - сатылған өнім көлемі
Р - сатылу бағасы
b
- өнім бірлігінің айнымалы шығыны
а - жалпы (жиынтық)тұрақты шығын
Слайд 29Модификацияланған математикалық тәсіл: маржиналдық табыс ұғымын қолдану арқылы
Жиынтық маржиналдық табыс
(немесе жалпы маржа), сатудан түсім мен жиынтық айнымалы шығын айырмасына
тең болады.
Бірліктің айнымалы шығыны мен өнім бірлігінің сатылу бағасы тұрақты болатындығына байланысты, өнім бірлігіне маржиналдық табыс та тұрақты шама ретінде қарастырылады.
Слайд 30Маржиналдық табыстың басқа аталуы пайдаға салым…
Әр сатылған бірлік пайдаға салым
әкеледі, ол тұрақты шығынды жабу үшін жеткілікті, ал оларды толығымен
жапқан соң, қалған салым пайданы ұлғайтуға кетеді.
Барлық тұрақты шығынды жабу үшін жеткілікті жалпы түсім алынған кезде, зиянсыздық нүктесіне жетеді
Слайд 31
және де зиянсыздық нүктесінің баламалы формуласы келесідей болады:
Зиянсыздық нүктесі
(өнім бірліктерімен өлшегенде) =
Жиынтық тұрақты шығын
Бірлікке шаққан маржиналдық табыс
Слайд 32Ал жалпы формуланың көрінісі:
Күтілген пайданы алу үшін сатылған өнім көлемі
=
Жиынтық тұрақты шығын + Жоспарланған пайда
Бірлікке шаққан маржиналдық табыс
Слайд 33Зиянсыздық нүктесін табудың графикалық тәсілі
Слайд 34Баламалы графикалық тәсіл
Өндіріс көлемінің өзгеруінің пайдаға әсерін көрсетудің ең ыңғайлы
тәсілі пайда мен өндіріс көлемі графигі болып табылады.
Горизонталды осьте
өндіріс пен сату көлемінің түрлі деңгейлері жүргізіледі, ал вертикалды осьте талданатын кезеңдегі пайда мен залалдар белгіленеді
Слайд 35Пайда мен өндіріс көлемі графигі
Слайд 36Пайда түсімнің үлесі ретінде көрсетілуі мүмкін:
Маржиналдық пайда мен түсімнің ара
қатынсаы (немесе маржиналдық пайданың коэффициенті) =
Жиынтық маржиналдық пайда
*100
Өнімді қткізуден түскен табыс
Слайд 37Қауіпсіздік маржасы
Қауіпсіздік маржасы – бұл жоспарланған өндіріс көлемі және зиянсыздық
нүктесіндегі өндіріс көлемі арасындағы айырмашылық.
Қауіпсіздік маржасы компания залал шегуге
дейін қаншалықты сату көлемін қысқарта алатынын көрсетеді.
Слайд 38Оны қалай табады?
Бірліктер өлшемінде
Ақшалай өлшемінде
Пайызбен
Слайд 39Пайызбен
Қауіпсіздік маржасы (%) =
Жоспарланған (немесе іс жүзіндегі) өнімді өткізуден түскен
табыс аламыз зиянсыздық нүктесіндегі табысты
*100
Жоспарланған (немесе іс жүзіндегі) өнімді өткізуден түскен табыс
Слайд 40СӨЖ тапсырмасы
Тапсыру мерзімі – жұма (жеке парақта)
2005 жылы «АВС» фирмасы
ауруханаларды диагнос-тикалық құралдармен 120 теңге бағамен қамтиды. Фирма 80000 құралды
жеткізді, сондай-ақ тұрақты шығындар 1000000 теңгені құрады және 200000 теңге көлемінде пайда көрді. 2006 жылы фирманың жалға алынған ғимараты 1200000 теңгеге өсті. Егер сатылу көлемі және шығындар өзгермесе, онда фирма 2006 жылы 200000 теңге пайда алуы үшін қай бағамен диагностикалық құралды сатуы керек (теңге)?
А) 120 В) 135 С) 150 D) 240
Слайд 41СӨЖ тапсырмасы
«Мысықтар өнімдері» компаниясы сатудан 200000 теңге пайда көреді.
Маржиналдық
табыстың коэффициенті – 20%, қауіпсіздік маржасы – 80000 теңге.
Компанияның
тұрақты шығындары қандай (теңге)?
А) 16000 В) 24000 С) 80000 D) 96000
Слайд 42СӨЖ тапсырмасы
2005 жылдың қорытындысы бойынша «Скат» дүкені өзінің қарыжық есебінде
24000 теңге таза пайда көрсетті, сондай-ақ өнімді өткізуден түскен табыс
300000 теңгені құрады.
Айнымалы шығындар өнімді өткізуден түскен табыстың 70%-на тең.
Корпоративтк табыс салығы мөлшері – 40%.
Тұрақты шығындардың соммасы қандай (теңге)?
А) 30000 В) 50000 С) 66000 D) 170000