Слайд 111–12-13 тақырып. ЕҢБЕК, КАПИТАЛ, ЖЕР НАРЫҒЫ
Слайд 2Лекция жоспары:
Еңбек ұсынысы. Еңбекке сұраныс. Еңбек нарығындағы тепе- теңдік.
Еңбек
бағасы. Еңбек нарығының түрлері.
Капитал және оның нысандары.
Капитал қойылымдарының
шекті өтімділігі.
Жердің өндірістік фактор ретіндегі ерекшеліктері.
Жер ұсынысы. Жер нарығындағы тепе-теңдік.
Жер рентасы. Абсолюттік және диференциалдық рента.
Жердің бағасы. Жал ақысы.
Слайд 3
Өндіріс факторлары – еңбек, капитал, жер, ал өндіріс факторларының табыс
нысаны – еңбек ақы, пайда мен пайыз, жер рентасы.
Еңбек
нарығы – бұл жұмыс күшін тауар ретінде сату - сатып алу туралы экономикалық қатынастардың жүйесі. Нарықтардың басқа да түрлеріне сәйкес еңбек нарығында жұмыс күшіне деген ұсыныс пен сұраныс туады.
Слайд 4
Еңбек нарығына тән қасиеттер:
жұмыс орындарын ұсынатын кәсіпорындардың санының мол болуы
.
әртүрлі мамандықтағы еңбеккерлердің санының мол болуы .
еңбек нарығында бірде -
бір кәсіпорын және бірде - бір еңбекккердің күш ықпалының жүрмеуі;
жұмыс күшінің еңбек ақының мөлшерімен бағалануы.
Слайд 5
Еңбектің ұсыныс қисығы.
Экономикалық шешім қабылдау қажетті-
лігінің себептері:
біріншіден, экономикалық субъектінің белгілі экономикалық іс-әрекеттер жасауға мүмкіндігі болғанда,
екіншіден, осы экономикалық іс-әрекеттерді орындаудың әр түрлі тәсілдері болғанда.
Слайд 6Еңбектің шекті түсімділігінің қисығы (MRPL) - жеке фирманың еңбекке сұраныс
қисығы болады.
Кез келген жетілген бәсекелес фирма үшін еңбек ұсынысы өте
икемді, ұсыныс қисығы айнымалы фактор (L) орналасқан координата осіне параллельді түзу сызық болады, әрі бұл түзу фирманың айнымалы факторының шекті шығын қисығы да болады, себебі:
еңбектің әр бірлігіне бірдей мөлшермен ақы төленіп, ал осы еңбекақы жалданған жұмысшы-лар санына тәуелсіз болғандықтан,
Слайд 7Еңбек нарығындағы жетілген бәсекелес фирманың тепе-теңдігі
Слайд 8Еңбек нарығындағы монопсония. Еңбек нарықтарының көпшілігіне жетілмеген бәсекенің қасиеттері тән
болады. Жетілмеген бәсекенін бір түрі - монопсония.
Мысалы: кішігірім калада
жұмысшыларды жалдайтын шағын кәсіпорын бар және бұл қаланың біраз тұрғындары осы кәсіпорында жұмыс істейді деп есептейік.
Слайд 9Еңбек нарығындағы монопсония
Слайд 10Монопсонияның нарықтық сұраныс қисығы шекті түсімділігінің кисығына (MRP) сәйкес келеді.
Монопсонияның нарықтық ұсыныс қисығы
(ACMHC ) орташа шығындармен беріледі.
Тепе-теңдік
нүктесі - шекті шығындар қисығының MRPLMHC қисығымен қиылысқан нүкте. Мұнда монопсония өз пайдасын ..........қанша еңбек күшін жалдауы қажет екенін анықтайды.
Слайд 11
Атаулы еңбек ақы (W) ақшаға шығарып берілетін еңбек ақы, .....
Нақты еңбек ақы (W/P) - атаулы еңбек ақы мөлшерінен, алынатын
салық шамасынан, тұтыну тауарлардың бағасынан тәуелді.
Слайд 12Нақты еңбек ақы екі факторға тәуелді:
Атаулы еңбек ақыға.
Еңбеккердің тұтыну және
әл-ауқат тұрмыс дәрежесін сипаттайтын тауарлар бағасының деңгейіне.
Слайд 13Еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныс тепе-теңдігі
Мұндағы
L –сұраныс болып тұрған еңбек мөлшері,
W/P - нақты еңбекақы.
Слайд 14.........еңбек ұсынысына керісінше әсерін тигізетін екі фактор бар:
алмастыру эффектісі
табыс эффектісі (тиімділігі).
Слайд 15Алмастыру эффектісінің пайда болу себебі еңбек ақының өсуімен байланысты. Еңбек
ақы өскен кезде әрбір атқарған сағатқа көп ақы төленеді.
Бұл
жұмыс күші ұсынысының өсуіне әкеледі.
Слайд 16Табыс эффектісінің әсері еңбек ақының өсуіне еңбеккер өзінің бос уақытын
өсіру мүмкіндігі ретінде қарайды, ......... ұсынысының төмендеуіне әкеледі
Слайд 17Еңбек ұсынысының графигінің түрі
Слайд 18КАПИТАЛ НАРЫҒЫ
Лекция жоспары:
Капитал және оның нысандары.
Капитал қойылымдарының шекті
өтімділігі.
Жердің өндірістік фактор ретіндегі ерекшеліктері.
Жер ұсынысы. Жер нарығындағы
тепе-теңдік.
Жер рентасы. Абсолюттік және диференциалдық рента.
Жердің бағасы. Жал ақысы.
Слайд 19КАПИТАЛ НАРЫҒЫ
Капитал - көп мағыналы ұғым:
ол материалдық игіліктердің
қоры,
ол материалдық емес элементтерді
де қамтиды,
ол адамның қабілеті,
білімі.
Слайд 20Өндіріс факторлары нарығында капитал деп олардың құндық өлшеміндегі физикалық капитал
түсініледі.
Қаржы нарығында капитал деп ақша капиталы түсініледі.
Слайд 21
Капиталдың екі негізгі формасын айтуға болады:
өндіргіш капитал
ақшалай
капитал –
Капиталдың өсімі – пайызы деп аталады.
Слайд 22
Капитал нарығындағы сұраныс – бұл өздерінің инвестициялық жобаларын жүзеге асыруға
мүмкіндік беретін фирмалардың физикалық капиталға сұранысы.
Слайд 23
Несие проценті – белгілі бір мерзімде капитал иесіне оның құралдарын
пайдаланғаны үшін төленетін бағасы.
Несие проценті капиталға деген сұраныс пен
ұсыныс арқылы қалыптасады.
Слайд 24Капиталға деген сұраныс келесі факторларға тәуелді:
инвестицияның пайдалылығына,
экономиканың дамуына,
мемлекеттің
сұранысына,
салым мерзіміне,
салым салу саласындағы тәуекелге.
Слайд 25
Несие пайызы номиналды және нақтылы мөлшері болып бөлінеді.
Атаулы процент
ставкасы – инфляцияның өсімін есепке алмайтын, ағымдағы нарықтық пайыздың мөлшері.
Слайд 26Пайдалану бағыттары бойынша негізгі
капиталға салынған инвестициялар*
Стат данных по РК
Слайд 27ЖЕР НАРЫҒЫ
Жердің саны шектелген, сондықтан жердің ұсынысы абсолютті икемсіз.
Жердің ұсынысына төмендегі факторлар әсер етеді:
Жер құнарлылығы;
Жер участкісінің нарыққа алыс-жақын
орналасуы.
Слайд 28
Рента меншікке келетін табыстың бір түрі, капиталды жерге пайдалану құқы
үшін меншік иесіне түсетін төлем.
Жер рентасы – жер учаскесін
уақытша қолданғанға төленетін төлем.
Слайд 29Жер рентасының екі түрі бар: дифференциалды және абсолютті.
Абсолюттік рента
– бұл жериелерінің иемденетін табыстарының бір түрі.
Оның абсолюттік деп
аталатын себебі – ол құнарлылығы мен басқа да жағдайларға байланыссыз жалға берілген барлық жерлерден алынады.
Мұны жерге меншік монополиясы болу салдарынан, жер иесіне жерге капитал пайдалану үшін төленетін төлем.
Слайд 30
Дифференциальды рентаның қайнар көзі
құнарлылығы жоғары және нарыққа .............
...................
...................
..........пайдасы болып
табылады.
Слайд 31
Жердің табиғи құнарлылығына және жер учаскелерінің нарыққа жақын орналасуына байланысты
алынатын пайданың төлемі ретінде жер иелеріне көшуін 1-дифференциальдық рента деп
атайды.
Жердің құнарлылығын жасанды жолмен жақсарту арқылы алынатын үстеме пайданы
2-дифференциалдық рента деп атайды
Слайд 32Жерге ұсыныс пен сұраныс қисықтары . Мұндағы:
S - жердің
ұсыныс қисығы; D - жерге сұраныс қисығы;E - жер рентасының
деңгейі, ол жер сұранысын және ұсынысын теңестіруші болып табылады;R – рента;Q – жер көлемі.
