Алаш көсемдерінің бірі және бірегейі Тұрар Рысқұлов

деп еңіреген ұлан едім,
Қолымда құдіретті билік болса,
Тарихты тура жолға бұрар

едім.

облысының шекарасы) Верный уезінде, Шығыс болысында дүниеге келген. Белгілі партия

және мемлекет қызметкері.
Әкесі 10 жылға сотталып Сахалинге жер аударылған соң Рысқұлов – «Қырғызбаев» деген жалған фамилиямен нағашыларының қолына келіп, Меркідегі орыс-түземдік бастауыш мектепте оқиды. Мұндай аралас мектептер белсенді миссионерлік мақсат ұстанған болатын. Әкесімен бірге Верный қаласының түрмесінде болған кезінде түрме бастығы Приходько жас Рысқұловты шоқындыруға әрекеттенсе, Меркідегі шәкірт кезінде де осындай әрекет оның алдынан тағы да шығады.

Тұрар Рысқұловтың өмірбаяны

қаласы) қаласындағы ауылшаруашылық училищесіне оқуға түсті. Училищені озат аяқтаған соң

ол Ташкент мұғалімдер институтына тапсыруға бел байлайды. Ол институтты аяқтай алмайды; Себебі Тұрарды революциялық қызмет қызықтырады.

Білім алған оқу орындары

қараша айынан 1918 жылдың қарашасына дейін Әулиеата уезінің Кеңестік департаментінің

төрағасы болады.
1918 жылдың шілдесінен желтоқсанына дейін – Түркістан АССР ұлттық комиссары.
1918 жылдың желтоқсанынан 1920 жылдың қаңтарына дейін Республикалық Ұлттық Комиссарлар Кеңесі (ҰКК) төрағасының орынбасары болды.
1922 жылы РСФСР ұлттық ісі бойынша ұлттық комитеттің орынбасары болып тағайындалады.

Атқарған қызметтері:

СКО төрағасы болып жұмыс істейді.
1924 жылдың сәуірінен 1926 жылдың маусымына

дейін – Коминтерндегі Шығыс бөлімі меңгерушісінің орынбасары.
1925-1926 жж. – Монғолия Коминтернінің құзыретті өкілі.
1926 жылдың наурыз-маусымында партияның қазақ аймағының баспа бөлімінің басқарады.
1926 жылдың шілдесінен 1937 жылдың шілдесіне дейін РСФСР ҰКК төрағасының орынбасары.

қызметтік тізімі. Тұрарды бір жұмыс орнынан екіншісіне ауыстырып отырды. Оны

Түркістан СКО төрағасы орнында қалдыруға қорықты, Тұрар ол жерде отырса Түркістан Ресейден алшақтап кетеді деп ойлады. Ресей бұған көндіге алмады: шикізатқа өте бай республикадан айырылуға жол бермеу керек еді

кезінде осыны ескеруді және жергілікті талаптарды да назардан тыс қалдырмауды

ұсынды. Ұлтының қайғысы мен мұңына Тұрар Рысқұловтың қабырғасы қайысты

ол жерде Тұрар аштықтан өліп жатқан халқының тағдырын ашық жазған.

Осы хаттан кейін ғана Қазақстанға азық-түлік арқылы көмек көрсету мәселесі шешілді. Ұжымдандыру қазақтарды негізгі азық-түлік көзінен - малынан айырды. 1932-1933 жж. ашаршылық салдарынан ұлт жойылып кете жаздады. Тұрардан басқа ешкімнің шындықты айтуға батылы жетпеді.

күреске Т. Рысқұлов қатты күш-жігер жұмсады. Науқастарды емдеу, ауруханалар ашу

және жұқпалы аурулардан сақтандыру өте қиынға түсті

белгілеп, жұмысты үйлестіру үшін санитарлық комиссия тағайындады. Әулиеата қаласының маңында

қоғамдық тамақтандыру орындары ұйымдастырылып, онда 20. 000 адамға дейін ашыққан қазақтар тамақтандырылды

айналдыру үшін күрес;
– жергілікті халықтарды саяси-әлеуметтік және экономикалық істерге

топтастырып, сауатты жастарды басқару ісіне тарту;
– негізінен көшпелі халықты қамтыған сұрапыл ашаршылықпен күрес;
– асқына шиеленіскен қазақ және орыс тұрғындары арасындағы ұлтаралық ала ауыздықты бәсеңдету;
– уездің халық шаруашылығын қалпына келтіріп, өркендету бағытыңда атқарылған шаралар және т. б.

Т. Рысқұловтың Әулиеата уезіндегі қоғамдық-саяси қызметіндегі бағыттары:

өзі де бай саяси тәжірибе жинап, 1918 жылдың өзінде-ақ мемлекеттік

басқару ісінің қыр-сырын жақсы меңгерген саяси қайраткер деңгейіне көтерілген еді.
Т. Рысқұлов Тұран Түркістан тәуелсіздігін қолдады. Оның идеяларын Орталық басшылық қабылдамады. Бірлік пен тәуелсіздікті сақтау Ресейдің большевиктік басшылығының жоспарына кірмеді. Өзінің дәлелдері, адалдығы, бір беткейлігі үшін Рысқұлов халық жауы атанды және атылды.

Ташкент қаласындағы Орта Азия университеті және С.М. Киров атындағы Қазақ

мемлекеттік университеті (қазіргі әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті) құрылды. Тұрар Рысқұловтың қаламынан ондаған кітаптар, кітапшалар, жүзден аса мақалалар шыққан. Қазақ халқының осындай керемет ұлының құрметіне Алматы қаласында даңғылға, Қазақ экономикалық университетіне де оның есімі берілген.

Білім саласына қосқан үлесі

Рысқұлов өзі өмір сүрген кезеңде туған елінің болашағы үшін көп

нәрсе жасады. Рысқұловтың артына қалдырған өшпес мұрасы – саясат, экономика және рухани құндылықтар тақырыбына жазған публицистикалық, терең зерттеу еңбектері мен мақалалары бүгінде өз ұрпағына қызмет етуде.

Қорытынды