Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті. МИКРОБИОЛОГИЯ ЖӘНЕ ИММУНОЛОГИЯ

қоздырғыштары





Тексерген: Сайлау Ж.С.
Орындаған: Шарипова Н.Ж.
2037 топ


Қарағанды 2014 ж.

алады. ЖІА жылына 3 млрд адам ауырып, оның 5 млн

өледі. ДСҰ бойынша жылына 68,4-275 млн адам тіркеледі- балалар мен ересектер арасында.  ЖІА таралуының негізгі 3 себебі:

нашар санитарлық-гигиеналық жағдай (судың нашар болуы, канализацияның болмауы,тұрғылықты жерлердің нашар тазалануы).
Көптеген ЖІА қарсы вакцинаның болмауы
ЖІА қоздырғыштарының көптеген түрлерінің болуы.
ЖІА 60% вирустар құрайды.

Picornoviridae,
Togaviridae,
Caliciviridae,
Reoviridae,
Hepadnaviridae,
Flaviviridae,
Coronaviridae,
Adenoviridae,
Paramyxoviridae,
Orthomyxoviridae,

Parvoviridae. 

рісо - өлшемі кіші, - РНҚ дегенінен),
Туысытастығы: Ehteroviras жатқызылатын

вирустар.
Полиомиелит вирустары, Коксаки, ECHO, 68-71 түрдегі энтеровирустары осы туыстың өкілдері болып табылады.

плюс-жіпті РНҚ-дан және капсидтен тұратын ең кіші және барынша қарапайым

түрде ұйымдасқан вирустар. Капсид симметриясы текше түрі бойынша орналасқан 60 ақуыздық суббірліктерден кұралған. Вируотардык сыртқы суперкапсиді жоқ. Олардың құрамында кемірсулар мен липидтер жоқ, сондықтан олар эфирдің жөне басқа да май еріткіштердің әсерін сезімтал емес.

маймылдын тінінен алынған бастапқы және қайта егілетін жасушалық дақылдарда жақсы

өсіріледі. Вирустардың көбею процесі жасуша цитоплазмаларында жүреді және оған цитопатикалық әсер ілесіп отырады. Жасушанын дақылдарында агар жабынының астында энтеровирустар түйіндақтарды түзіледі.

Энтеровирустардың туыстығы үшін ортақ топтық ерекше комплеменп і байланыстырғыш және

түрлік ерекшелікті антигендері бар.
Резистенттілігі. Энтеровирустар қоршаған ортаның әсеріне төзімді, сондықтан ұзақ уақыт бойы (айлар бойы) суда, топырақта, тамақ өнімдерінің кейбір түрлерінде жене тұтыну заттарында өмір сүре береді. Энтеровирустарға көптеген дезинфектанттардың (фенол, спирт, ББЗ -беткейлі белсенді заттар) әсерінің тиімділігі төмен, дегенмен де олар УК-сәулелерінен, кептіргенде, тотықтырғыштардың, формалиннің, 3 минут 50 °С температуранын әсерінен, кайнатқанда - бірнеше секундттарда жойылады.

балаларға жұғады. Энтеровирус инфекциясының суда, тағамда эпидемиялық кұрт кебею ошақтары

жыл бойы тіркеледі, әсіресе жазда. Полиомиелит, Коксаки, ECHO вирустарың тасымалдаушылар кең тараған.
Инфекцияның көзі энтеровирустарды көп мөлшерде нәжісімен бөліп шығаратын науқастар мен тасымалдаушылар болып табылады. Негізгі таралу механизмі фекалды-оралды. Энтеровирустар су, топырақ, тағам өнімдері, тұтыну заттары, лас қолдар арқылы таралады, оларды шыбындар таратады. Алайда, аурудың алғашқы 1-2 аптасында энтеровирустар кысқа мерзімде мүрынжұтқыншақтан бөлініп таралудың ауа-тамшылы жолын қамтамасыз етеді.
Энтеровирустар ағзаға асқорыту жолы арқылы енеді, ауызжүтқыншақ жөне ащы ішек эпителилері мен лимфалық түйіндерінде көбейіп, одан соң қанға түсіп вирусемияны тудырады. Вирустардың өрі қарайғы таралуы, сондай-ақ әртүрлі мүшелердің зақымдануы энтервирустың түріне және адамның иммундық статусына байланысты болады.

Басқа энтеровирустар клиникалық белгілерінің әр түрлілігімен сипатталатын ауруларды туындатады, өйткені

олар әртүрлі мүшелерді және тіндерді зақымдайды: ОЖЖ (полиомиелит тәріздес аурулар, менингштер және энцефалиттер), көлденең жолақ бұлшық еттерді (миалгия, миокардит), тыныс мүшелерін (тыныс мүшелерінің жедел аурулары), асқорыту жолы (гастроэнтерит, диарея), тері және шырышты қабатгы (конъюнктивит, бөртпелі немесе бөртпесіз қызба аурулары) және басқалары.
Иммунитеті. Энтеровирус инфекциясымен ауырғаннан соң ағзада тұрақты, түр ерекшелігі бар иммунитет қалыптасады.
Сақтандыруы. Көптеген энтеровирус ауруларының арнайы сақтандыруы жоқ.

(гректің polyos - сүр) зақымдануынан болатындықтан, жедел қызба ауруы, соның

нәтижесінде аяқ, кол, дене бұлшык етгерінің баяу атрофиляқ және сал ауруы дамиды.
Полиомиелит ертеден белгілі. 1909 жылы К. Ландштейнер жөне Э. Поппер полиомиелиттің вирустық этиологиясын дәлелдеп берді

1 жіпшелі фрагменттелмеген РНҚ құрамды, 7,5-8 млн нуклеотидтерден тұрады, молекулалық

массасы 2,5 МД. Вирус пішін сфера тәрізді. Симметрия типі – куб тәрізді. Вирион капсиді – 4 ақуыздан түзілген, олардың үшеуі VP1, VP2, VP3- сыртқы капсид, VP4 – ішкі капсидті түзеді, сондықтан олар сыртынан көрінбейді. Қабықтағы ақуыздардың ролі- клетка иесінің рецепторын тану, вирионның оған жабысуы және вирионның клетка ішіне РНҚ –ны босатуы.  Вирустың негізгі қасиеті сал (паралич) тудырады, ол қабықшадағы 1 ақуызбен байланысты. Антигендіқ қасиеті Вирустар антигендік көрінісі бойынша 3 типке бөлінеді: І, ІІ, ІІІ. Адамға ең қауіптісі І типтегі поливирус. ІІІ типтегі көп эпидемия тудыра алмайды. ІІ типі көбінесе инфекцияның латентті формасын тудырады.

мен асқорыту жолының шырышты қабаттары. Вирустардың бастапқы кебеюі жұтқыншақ шеңбері

мен ащы ішектің лимфалық түйіндерінде өтеді. Лимфалық жүйеден вирустар қанға етеді (вирусемия), одан кейін ОЖЖ, онда олар жұлынның (қозғалтқыш нейрондар) алдыңғы мүйіз қыртысының жасушаларын таңдап зақымдайды, осының нәтижесінде сал ауруы пайда болады..
Жасырын кезеңі шамамен 7-14күн.
Полиомиелиттің клиникалық үш түрі бар:
сал ауруына ұшырататын (1 % жағдайда),
менингиалды (сал ауруынсыз),
абортивті (жеңіл түрі).
Клиникасы
Ауру дене қызуының көтерлуінен, жалпы әлсіздік, бастың ауруынан, құсудан, тамақтың кабынуынан басталады. Полиомиелит кейбір жағдайларда аурудың жеңіл түрінен сауыга бастағанда, аурудың ауыр дамитын екі толқынды ағымынан түруы мүмкін. Сал ауруына ушырататын түрді көбінесе полиомиелиттің I серологиялык түрі тудырады.

- мидың және жұлынның, лимфалық түйіндерінің бөлшектері.
Полиомиелит вирустарын бөліп алуды

зерттеліп отырған материалдармен жасушалардың бастапқы (маймыл бүйрегінің жасушаларын) және қайта егілетін дақылдарды жүқтыру жолымен жүргізеді. Вирустардың көбеюі цитопатикалық тиімділігі бойынша бағаланады. Бөлініп шыққан вирусты ерекше түрдегі сарысуынын көмегімен жасуша дақылындағы бейтараптандырғыш (БР) реакцияға қарап сәйкестендіреді немесе идентификациялайды. Полиомиелит вирусының «жабайы» (вирулентті) және вакциналы варианттарын түрішілік ажырату түр ерекшелік сарысулардың көмегімен вирустың жасуша дақылындағы цитопатикалык әсерін ИФТ, ИФР, БР бойынша, сондай-ақ ПТР бойынша жүргізіледі.
Серологиялық диагностика вирустың эталовдық штамдарының көмегімен аурудың қос сарысуын КБР, БР бойынша зерттеуді қамтиды. Серологиялык әдіс спецификалық IgM немесе қос сарысудағы антидене титрінің 4-есе артуына негізделген (жедел жөне реконвалесценция кезеңінде).

Негізгі маңыздысы гимнастика жасау. Арнайы емі жоқ. Полиомиелитті белгілеріне байланысты емдейді.

гомологиялық иммундыглобулинді сал ауруы дамуына қарсы қолдану елеулі түрде шектелген.
Арнайы алдын-алу: Формалинмен инактивацияланған вакцина Дж. Солке
Тірі вакцина А. Себин – аттенуирленген поливирустың І, ІІ, ІІІ типінен жасалынған.
40-50 жылдары полиомиелит эпидемиясы мыңдаған және он мындаған адамдарға тарап, олардың 10% өліп және шамамен 40% мүгедек болып қалған. Полиомиелитке қарсы вакциналарды жаппай қолдану әлемде, соньщ ішінде біздің елімізде де аурудың кұрт кемуіне әкелді.

ауырған баладан алғаш рет анықтады. Бұл вирус табиғатта өте кең

таралған. Вирустың ерекшелігі адамға кардиотропты әсер етеді- миокардит. 2-тобы бар: Коксаки А 23 серовары бар
Коксаки В 6 серовары бар
Коксаки А типінің Коксаки В типінен айырмашылығы – адамның дақылында көбеймейді. 2 типі де адамда полимиелит тәрізді ауру тудырады. Адамда сал, асептикалық менингит, эпидемиялық миалгия (Борнхолм ауруы), гастроэетерит, жедел респираторлы аурулар, миокардит.  Коксаки В типі қызамық және паротит вирусымен бірігіп адамда- панкреатит ауруын тудырады. Коксаки вирусы анадан балаға берілуі мүмкін.

АҚШ Коксаки мекенінде полиомиелит тәрізді аурумен ауырған науқастың нәжісінен бөлініп

алынған.
Коксаки вирусы жаңа туған тышқандар үшін патогендік дәрежесі бойынша 2 топқа бөлінеді - А Коксаки (баяу салды тудыра отырып қаңқа бұлшықеттерін зақымдайды)
Б Коксаки (тырысу салын дамыта отырып ОЖЖ зақымдайды; тышқандардың өліміне әкеледі). Антигендік қасиеті бойынша ажыратылатын
А тобы 23 серологиялық топпен, В тобы 6 серологиялық топпен сипатталады.
ECHO вирусының аты сөйлемнің бастапқы әріптеімен белгіленеді:
enteric cytopathogenic human orphans viruses (сөзбе-сөз аударғанда: ішектік
иитопатогендік адамның вирус-жетімдері). Бұл вирус 1951-1953 жылдары
полиомиелитті тәрізді ауыру науқастардан бөлінді. Полиомиелит пен
Коксаки вирустарынан айырмашылығы ECHO вирусы зертханалық
ркануарлардың барлық түріне патогенді емес. Антигендік қасиеті бойынша
ажыратылатын ECHO вирусының 30-дан астам серологиялык түрі белгілі.
Көптеген серологиялық типтері гемагглютинациялык қасиетке ие. 68-71
серологиялық типті энтеровирустар 70-жылдары бөлінді. Адам
шатологиясындағы өте маңызды орынды 70 типті вирус (жедел
геморрагиялық конъюнктивит пандемиясы кезінде бөлінген) пен 71 типті

.
Вирустарды жасуша дақылы мен жаңа туылған тышқандар арқылы бөледі. Бөлінген

вирусты сәйкесінше биологиялық нысаналарда I БР, КБР, ИФТ, сонымен қатар ГАТР (гемагглютинациялық белсенділікке ие энтеровирустар үшін) көмегімен идентификациялайды.
Серологиялық 71 әдіс: қанның сарысуында антидене титрінің артуын БР, КБР, ИФТ, ГАТР I арқылы анықтайды.
Арнайы сақтандыру және емдеу. Ресей ғалымдары энтеровирустын 71 серологиялық типіне қарсы инактивацияланған вакцинаны ұсынған. Басқа энтеровирустарға қатысты вакцина жоқ.
Емдеуі белгілеріне байланысты.

12-елі ішектің эпителииін электронды микроскоппен зерттегенде анықтады.. Лат. тілінен аударғанда

вирион пішіні шеңбер тәрізді. Геном нуклеокапсидпен қоршалған, 2-қабатты. Вирион геномы 2-жіпшелі фрагменттелмеген РНҚ құрамды. Ротавирустардың ерекшеліктері лабораториялық жағдайда нашар өседі, сондықтан оларды торша дақылында көп уақыт адаптациялауға тура келеді. Эпидемиологиясы: Инфекция көзі адам. Көбінесе 4-жасқа дейінгі балалар жиі аурады. Патогенезі және клиникасы: Вирус 12-елі ішектің эпителии клеткасында дамиды. Инкубациялық кезеңі – 1-7 күн. Симптомдары- құсу, понос, дене қызуының көтерілуі, күніне 20 рет сұйық дәретке отыру.

жасқа дейінгі балаларды зақымдайды (балалардың іш өту ауруының 40-60% құрайды).

Ерекшелігі қысқы айларында көтеріледі. Су, тағам, жан-ұялар, аурухана ішілік инфекциялар түрінде тіркеледі.
Инфекцияның көзі - аурулар мен вирусты тасымалдаушылар.
Таралу механизмдері - фекалды-оралды.
Иммунитеті, клиникасы, зертханалык диагностикасы барлық энтеровирустарға тән.

иммуноферментті анализ КБР Серологиялық реакциялар Біздің елде көбінесе: РТГА, коагглютинация реакциясы, ИФӘ

тест жүйесі арқылы АГ анықтау. Профилактикасы
 Арнайы профилактиасы жоқ. Вакцина жоқ.

бөлінеді.
Альфавирус туысы -арбовирустарға жатады. 
Рубивируc туыстығына қызамық вирусы, пестивирус туыстығына -мал обасының вирусы жатады
Вирионның диаметрі

40—70 нм, пішіні шар тәріздес, липопротеид қабыкка оралған нуклеокапсиды бар. Бір тізбекті шұбырынды РНҚ-лы, инфекция туғыза алады, молекулалық салмағы 4 000 000.
Тогавирустар торшаның цитоплазмасында өсіп-өнеді.[1]

туыстығына жатады

Құтыру (синонимдері: rabies, lyssa, hydrophobia - судан сескену) -адам

мен жылы қанды жануарлардың аса қауіпті жұқпалы ауруы, зақымдалған жануарлармен қатынас (тістеу, микрожаралардың сілекейленуі) кезінде таралады, ОЖЖ зақымдануымен . және өліммен аяқталуымен сипатталады.
Құтырудың вирустық этиологиясын 1903 жылы П.Ремленжедәлелдеді.

тікенегі бар липопротеидті қабыкшамен қоршалған жүрекшеден тұрады. РНҚ - минус

жене бір жіпшелі.
Дақылды өсіру. Құтыру вирусын ақ тышкандардың, сириялык аламандардың, орқояндардың, егеуқүйрық, теңіз шошқасы, қойлардың милык тінінде өсіреді. Жүқтырылған жануарлардың аяқтарында сал дамиды, кейін олар өледі. Құтыру вирусы алғашқы және ауыспалы жасуша дакыддары мен тауық эмбрионында бейімделуі мүмкін. Вируспен зақымдалған жануарлардын бас миының жасуша цитоплазмасында немесе тіндік дақылдарында спецификалық қосындылар пайда болады, оларды алғаш В.Бабеш (1892) пен А.Негри (1903) анықтаған, сондықтан Бабеш-Негри денешіктері деп аталады. Қосынды сфералық немесе сопақша пішінді, қышқыл бояулармен жақсы боялады, қүрамында диагностикалық маңызы бар вирустық антиген орналасады.

УК-сәулелердің, дезинфекциялык ерітінділер ( хлорамин, формалин) әсеріиен

жылдам жойылады, майеріткіштер сілтілі ерітінділерге сезімтал. Темен температурада ұзак сақталады.
Эпидемнологиясы. Құтыру ауруы көне заманнан белгілі, жер беті кеңінен тараған зоонозды инфекция. Құтырумен барлык жылық— жанауарлар ауруы мүмкін. Дегенмен, таралу механизімінің ерекшелгі (тістеу арқылы) байланысты табиғатта вирустың айналуын жабайы және етқоректі үй жануарлары, соның ішінде ит, қасқыр, түлкі, шие" мысықтар т.б. қамтамасыз етеді. Қүтырудың табиғи ошақтары барлық жерде орналасқан. Адам эпидемиялық урдістің кездейсоқ тобы болып келеді, сондықтан табиғатта вирустың айналымына қатыспайды.
Құтыру вирусы сілекей бездерінде жинақталып ауру кезінде және жасырын кезеңнің соңғы кундерінде бөлінеді. Қоздырғыштың таралу механизмі - тікелей қатынасты, негізінен тістеген кезде, сирек зақымдалған терінің сілекейленуінде. Инфекция кезі ретінде ауру адамның ролі өте төмен, дегенмен құтыру вирусы онын сілекейінде болады. Адамнан адамға жұғу тек бірңеше жағдайда кездескен.

Енген жерінен вирус перифериялык жүйке талшықтары арқылы ОЖЖгға түседі, онда

көбейеді, осы талшықтар аркылы барлық жүйке жүйесін, біркатар безді мүшелердің жүйқе түйіндерін, әсіресе сілекей бездерді зақымдай отырып төмен таралады. Жүйке түйінінде вирус көбейіп сілекей арқылы қоршаған ортаға түседі.
Құтыру кезінде адамдағы жасырын кезеңі қоздырғыштын вируленттілік қасиетіне, зақымданудың орналасуы мен сипатына байланысты 7 күннен 1 жылға дейін өзгеріп отырады..
Адам кұтыруының клиникалық белгілері келесі кезеңдерден тұрады: алғашқы белгілері (продромды), қозу және сал болу. Ауру корқу сезімінің пайда болуымен, алаңдау, ашулану, ұйқысыздық, жалпы сырқаттану, тістеген жерінде қабыну реакциясымен басталады. Аурудың екінші кезеңінде рефлекторлық қозу курт жоғарылайды, гидрофобия (судан сескену), тыныс алуды қиындататын жұтқыншақтық және тыныс бұлшық еттерінің спазмалык жиырылуы пайда болады; сілекей белінуі күшейеді, аурулар қозу күйінде, кейде агрессиялық қасиетгері пайда болады. Бірнеше күннен кейін қол-аяҚты, беттін, тыныс алу бұлшық еттерінің салы дамиды. Аурудың ұзақтығы 3-7 күн. Өлім-жітімдік 100%.

Постморталды диагностикасы: Бабеш-Негри денешіктерін ми жасушалары жағындыларынан анықтау

(Романовский-Гимзе, Ман, Туревич, Муромцев бояу әдісімен); вирусты мидан жөне жақ асты сілекей бездерінен жаңа туған ақ тышқанқарды ми арқыпы (интрацеребралды) зақымдау жолымен бөліп алу. Вирусты антирабиялық иммуноглобулин арқылы ИФТ, вирусты бейтараптау реакциясында анықтайды (тышкандарда). Ауырган кездегі диагностикасы: 1) вирусты ИФР көмегімен мүйізді қабаттан таңбасынан, тері биоптаттарынан бөлу; 2) вирусты сілекейден, жұлын және кез жас сұйығынан жаңа туған ақ тышқанқарды ми арқылы (интрацеребралды) зақымдау жолымен бөліп алу; 3) КБР, ИФТ, БР, ПГАР көмегімен антиденелерді анықтау.
Арнайы сақтандыру. Құтыруға қарсы вакцинаны алғаш рет Л.Пастер жасап, енгізді. Зақымдалған жануарлар кояндар, қойлардың миынан алынған УК - немесе гамма сөулелермен инактивацияланған концентрациялы дақылдық антирабиялық вакцинамен жүргізіледі: 1) шартты егу курсы - вакцинаның 2-4 инъекциясы (тістеген жануарға 10 күн бақылау жасай отырып); 2) шартсыз егу курсы - ережеге сай. Құрамында G вирусты гликопротеині бар гендік инженерия вакцинасы еңделуде.

баскаруымен ашылды.
Flaviviridae түкымдасына,
Flavivirus туыстығына жатады
(лат. flavus -

сары), вирустар сфералы пішінді, суперкапсиді және капсиді бар, біржіпшелі сызыкты ллюс-РНҚ-ға ие, репродукциясы жасуша цитоплазмасында жүреді, қоңыржай белдеуінің типтік арбовирусы, ареалы тайга мен Атлант мұхитынан Тьшық мұхитына дейін кеңістігін алады. Вирустың тасымалдаушылары мен үзақ сақтаушьшарға иксодты кенелер жатады. Кенелік энцефалитке көктемгі-жазғы мезгіл тән. Адамға
закымданған кенедердщ шағуы арқылы немесе закымдантан шиі сүтті, әсіресе ешкінің сүтін колданғанда жұғады.
Жасырын кезеңі 7-12 күнге созылады. Кенелік эіщсфалитгің үш клиникалык түрін зжыратады: қызбалы, мешшгеалды және ошақты. Ошақты түрі ОЖЖ-нің зақымдалуымен ауыр түрде өтеді, мойьганың бүлшықеті мен қолдардьщ тұрақты сал болуымен жүреді, өлім-жітімдік 30% - ға дейін жетеді.
Арнайы сақтандыру үшін инактивациялангаЕ дақылдық сорбциялавған сұйық вакцина қолданады. Аурудын бірінші кұндері арнайы иммундыглобулинді енгізу тиімді.

тұкымдасына,
Orthopoxvirus туыстығына жатады. Вирус ағзаның жалпы зақымдалуымен және тері мен

шырышты кабаттардың ауқымды бөртпесімен силатталатьш, аса қауіпті жоғары қатынастык жұқпалы ауру тудырады. Бұрынырақ жоғары дәрежелі өліммен аяқталатъш аурудың эпидемиялары мсн пандемиялары болған. 1892 ж. Г.Гварниери зақымдалган орқоянның мүйіз қабатьитың кескіндерін микроскоп арқылы зертгей отырып, спецификалық косындылар тапқан, кейінірек Гварниери денешікгері деп атальга кеткен, олар табити шешек вирустарының жиынтығы больш табылады. Шешек коздырғышьш алгаш рет сөулелік микроскоппен Е. Пашен (I906J анықтаған.

вирус болып табылады, электронды микроскопия кезінде дөнгелевтен бүрьшпары бар кірпішке

ұқсас пішіні байқалады. Вирион гантель тәріздІ пішіні бар жүрекшеден, екі бүйір денелердея, уш қабатты сырткы қабықшадан түрады. Вирустың құрамьгада сызыкты екіжіпшелі ДНҚ, ферменттерді қоса, 30-дан аса кұрылымдык ақуыздары, сонымен катар лиішдтер мен көмірсулар бар. Вирус қүрамында бірнеше антитендер аныкталған: нуклеопротейдті ерігіш және гемагтлютишш. Табдаи шешек вирусы шешеквакцина вирусымен бірге жалпы антигендерге ие болады (шешекавакцина - сиыр шешегі). Дақылды өсіру.
Вирустар хорионаллантоисты қабыкшада ақ тығыз түйівдақтар тұзе отырып, тауық эыбриондарында жақсы көбейеді. Жасушалар дақылдарьшда вирустын осуі цитопатикалъгқ әсермен және диагностикалык мадызы бар цитоплазмалык қосылыстардың (Гварниери денешіктер) түзілуімен бірге жүреді.

бөлме температурасы жағдайында жұкдалыльщ бедсенділігін бірнеше апталар және айларға дейін

сақтайды; эфир және басқа да май еріткіпгтерге сезімталдығы жоқ. 100°С температурада бірден, дезинфекциялық заттармен (фенол, хлорамин) өадегенде бірнеше сағаттан кеЙін жойылады. 50% глицерин ерітіндісінде, лиофилизденген жағдайда жөне төмен температурада үзақ сақталады. Жануарлардьщ сеэімталдығы. Адамға төн клиникалык белгілері бар ауру тек маймылдарда ғаеа экспериментте жүргізуге болады. Көлтеген зертханалық жануарларға табиғн шешек вирусьшьщ патогенділігі төмев. Эпидемиологиясы. Табиғи шешек көне замаанан белгілі. XVII-XVTII ғасырларда Еуропада шешек ауруымен жыл сайьш 10 млн-дай адам ауырған. Онын ішінен 1,5 млн кантыс болған. Сонымен катар шешек Инфекпияның жұктыру көзі - науқас адам, аурудьщ барлык кезеқдерінде жукпалы. Вирус ауа-тамшылы, ауа-шаң арқылы тарайды. Түрмыстық қатынаста да берілуі мүмкія - зақымдалған тері арқылы. XX ғасырдьщ басында Еуропа жөне Солтүстік Америкада, соньшен қатар Совет Үкіметінде табиғи шешекке қарсы жаппай вакцина қолдану нөтижесінде осы ауру жойылды. 1977 жылы Сомали мемлекетінде әлемдегі ең соңғы табиғи шешек ауруы тіркеяді. Сонымен, табиғи шешек возологнялық ауру түрінде жойылды.

қабығы аркылы сирек закымдалған тері аркьиш ағзаға түседі. Регионарлы лимфа

түйіндерде көбейіп, канға өтіп кысқа мерзімге алғашқы вирусемішш тудырады. Әрі қарай вирустың көбеюі лиыфа тіндерінде жүреді (кек бауыр, лимфа түйіндер), қанга көп мөлшерде тұсіл ағзаның әртүрлі жүйелерін закымдайды. Сонымен катар, тері эпқцермисів, себебі нирус айкьш дерматотропты эсері бар. Жасырын кезеңі - 8-18 төулікке дейін жажасады. Ауру жедел басталады, дене қызуы жоғарлауы, баспен белдің ауырсынуы, бөртпелердің шығуымен снпатталады. Бөртпелердің ерекшеліктері -алғашкы кезенде макула (дак) папулаға айналады (түйін), содан кейін везикула (көпірпгік) және пустула (ірІндеу) пайда болады, олар қүрғағанда қабыршаққа айналады, Қабыршактар тускен уақытта оряында (шұбар секідді) тыртык калады. Аурудың ағымьшың ауырлығына байлаиысгы келесі түрлерін ажыратады: ауыр түрі (<а<ара» немесе «жаппай біріккен» шешек) - 100% өлімге әкеледі; орташа ауырлығы - 20-40% және жеңІл түрі - 1-2% өлімге әкеледі. Табиғи шешектің жеңіл түрлеріне вариолоид жатады - бүл егілген адамдарда кездесетін табиғи шешек. Вариолоид кызбасыз, шешек бөртпелерінщ аздышменен, иустула болмауы немесе бөргпелер шықпауъшен сипатталады. Иммуннтеті. Ауырғаннан кейін және вакцина егілген кейін түрақты емір бойьша сак?алатыя иммушггет пайда болады.

мәйітгерден - зақымданған терінің, өкпенің, көкбауырдың бөлшектері және қан альшады.

Шешектін экспресс-диагностикасы келесі зертгеулерге вегізделген:
1) электроиды микроскоп арқылы вирустар бөлшектерін табу;
2) зақымдалған жасуша ішіндегі Гварниери денешікгерін табу;
3) вирустың антигенін - ИФР, КБР, ПГАР, ИФТ көмегімен аныкгау.
Вирусты тауық эмбрионы және жасуша дақылдары аркылы бөлуге болады. Тауық эмбриоиьшан бөлшген вирустьщ идентификациясын бейтараптау реакциясы, КБР, гемагглютинацияны тежеу реакциясы (ГАТР) арқылы жүргізеді. Жасуша дакылынан бөлінген внрусты вдентификациялау үпгін гемадсорбцияны тежеу реакциясьщ және ЙФР қолданады. Серологиялық диагностикасы жоғарыда аталған реакцняларда анықталады. Диагностиканың жедел әдісі - ИФР. Вирусты жасушалар дақыльшда немесе тауық эмбрионывда бөліп алады. Алынған вирусты ИФР, БР, гемадсорбцияны тежеу, ГАТР, КБР кемегімен вдентификациялайды. Серодиагеостикада спецификалық антиденелерді анықгау үшін ГАТР, КБР, ИФТ қолданылады- Науқастың қан сарысуьшан антиденелер титрінід 4 мәрте өсуін; IgM жвне IgG кластарды анықтайды

жойылған. Дегенмен вакцина қор ретіиде арнайы зертханаларда сикгалынады. Вакцина вирусы

қурамьшда ДНҚ бар, Poxviridae (ағыл. рох - ойық жара) түқымдасьша, Orthopoxviras туыстығына жатады. Жер жүзінде табиғи шешек ауруға жою бағдарламасын іске асыруда тірі вакцина тұрінде колданылды. Вакцина вирусыішң шығу тегі белгісіз; жекеленген вирус ретінде сиыр шешек қоздырғышьшан ажыратылады. Вакцина вирусы тек ғана зертханалық штамм түрінде кездеседі деп саналады. Вакцина вирусы шешек тәрізді жергілікті бузылыстарға әкеледі, сирек жалпы папулалы бөртпелерге әкеледі.
Иммунитеті. Ауырғаннан кейін тұрақты өмірлік иммунитет қалыптасады. Өмірінің алғашқы 6 айда балаларда пассивті табиғи иммунитет болады және паротитпен ауырмайды .

Котова, Қ.Қ.Құдайбергенұлы, оқытушылар: Б.М. Хандиллаева, Г.Р. Амзеева, Т.С. Бегадилова, А.М.

Бармакова, Д.Ж. Батырбаева. Алматы. 2006. – 176 б. 2.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с. 3.Медицинская микробиология под ред. Покровского В.И. //М. ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 1998, 1184 С. 4.Коротяев А.И., Бабичев С.А. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология // С-Петербург: Специальная литература, 1998. – С.159-176. 5.Борисов Л.Б., Смирнова Л.Н. Микробиология // М: Медицина, 1996, уч.пособие., 192с