Слайд 1“АСТАНА МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ” АҚ
ІШКІ АУРУЛАР ПРОПЕДЕВТИКА КАФЕДРАСЫ
№ 2 ДӘРІС
Тынысалу жүйесін
физикалық зерттеу әдістері: кеуде қуысын қарау және пальпациялау. Перкуссия. Балалардағы
ерекшеліктері.
Абдахина Б.Б.
Слайд 2
Кеуде сарайын қарау:
Кеуде сарайының пішіні (нормостеникалық, астеникалық, гиперстеникалық).
Симметриялық қасиеті (симметриялы);
Тыныс
алу жиілігі (16-20);
Түрі (кеуделік, құрсақтық, аралас);
Оң жақ өкпемен сол жақ
өкпенің дем алуға бірдей қатынасуы (бірдей);
Ырғағы ( ырғақты).
Тереңділігі (орташа):
Слайд 3Патологиялық жағдайда:
Кеуде сарайының пішіні (эмфизематозды (бөшке тәрізді), паралитикалық, рахитті, түтік
тәріздес, ладья тәріздес, кифосколиотикалық (кифоз, лордоз, сколиоз);
Симметриялық қасиеті (симметриялы емес);
Тыныс
алу жиілігі 16 – дан төмен брадипноэ, 20-дан жоғары - тахипноэ
Түрі (аралас);
Оң жақ өкпемен сол жақ өкпенің дем алуға бірдей қатынасуы (бірдей емес);
Слайд 4Ырғағы (Чейн-Стокс, Биот, Кусмауля). Чейн-Стокс – тыныс алу біртіндеп қалыптыдан
жоғарылайды одан кейін төмендейді соңында апноэ болады (орталық жүйке жүйесінің
зақымдалуы, кезбе нервке байланысты көбіне түнде). Биот қалыпты – апноэ - қалыпты (орталық жүйке жүйесінің зақымдалуы, кезбе нервке байланысты көбіне түнде). Кусмауля терең шулы тыныс (ацидоз, қант диабеті).
Тереңділігі: беткейлік, терең.
Слайд 5
Кеуде сарайының пальпациясы арқылы анықталады:
ауру сезімі (жоқ);
резистенттілігі (қанағаттанарлық);
дауыс дірілі (бірдей).
Слайд 6Ауру сезімі пайда болады:
тері зақымдалғанда;
бұлшық ет қабынғанда;
қабырға аралық нерв талшықтары
қабынғанда;
сүйек-буын зақымдалғанда.
Өкпеге байланысты егерде зақымдану ошағы кеуде беткейіне жақын орналасқан
болса:
құрғақ плевритте;
өкпе абсцессінде.
Слайд 7
Резистенттілігі тәуелді:
бұлшық етке;
сүйекке;
буынға;
шеміршекке;
өкпе тініне.
Екі жақты
гидроторакста, қабырға шеміршектерінің сүектенуі кезінде жоғарылайда, қалған жағдайда төмендейді.
Слайд 8Дауыс дірілін анықтау
Дауыс дірілін анықтау үшін алақанды кеудеге қойып науқасқа
“Р” дыбысы бар сөзді дауыстап айтуын сұраймыз. Дауыс саңылауында пайда
болған діріл кеңірдек, бронх арқылы кеуде қабырғасына беріледі. Қол бірінші бұғанаға паралель, сосын екі бүйірге, жауырын үстіне, жауырын аралығына, жауырын астына қойылады. Қалыпты жағдайда кеуде сарайының жоғары бөлігінде оң жақта күшеюі мүмкін (бронхқа байланысты).
Слайд 9Патологиялық жағдайда күшейеді:
бөлікті пневмонияда;
компрессиялық ателектазда;
инфильтративті туберкулезде;
пневмосклерозда.
Әлсірейді:
өкпе эмфиземасында;
плевра қуысында газ немесе
сұйықтық жиналғанда;
Слайд 10Дауыс дірілі процесс бір жақты болғанда жақсы мәлімет бере алады,
екі жақты болса салыстыру қиынға түседі
Слайд 11Перкуссия – қағу, соғу
Тыныс алу жүйесі ауру науқастарда
екі түрде
перкуссия қолданылады:
тікелей;
жанама.
Слайд 12Перкуссия әдісінің физикалық негізі
перкуторлы соққы нәтижесінде пайда
болатын тіндер тербелісіне негізделген. Соққы бергенде белгілі бір амплитудалы, жиіліктегі
және ұзақтығы әртүрлі тербелістер пайда болады. Оны біз дыбыс түрінде естиміз. Перкуторлы дыбыстың негізгі сипаттамасы: күші, ұзақтығы және биіктігі.
Слайд 13Дыбыс күші
тербелу амплитудасы өскен сайын күшейеді. Жоғары
амплитудалы дыбыс ауасы және элластикалық тіндер бар ағзаларда (мысалы өкпеде)
пайда болады. Керсінше, тығыз тіндер (бауыр, бұлшық ет) амплитудасы төмен, жәй баяу, әлсіз дыбыс береді.
Слайд 14
Дыбыс ұзақтығы
дыбыс толқындарының сөну тездігіне байланысты. Тығыз
тіндер беретін төмен амплитудалы дыбыстар тезірек сөнеді, яғни дыбыс қысқа.
Керсінше ауасы бар ағзада жоғары толқынды дыбыс болғандықтан оның тарауы, сөнуі ұзағырақ, яғни дыбыс ұзақ.
Слайд 15Дыбыс биіктігі
толқын жиілігіне байланысты. Ауалы
ағзалардағы дыбыс толқындары саны аздау, сондықтан дыбыс төмен. Ал тығыз
ағзалардағы дыбыс толқыны жиі, саны көп. Сондықдықтан дыбыс биік.
Слайд 16Негізгі перкуторлық дыбыстар:
ашық айқын (өкпелік) дыбыстар;
тұйық (сан дыбысты) дыбыстар;
тимпаникалық (дабыл
дыбысы тәрізді) дыбыстар.
Қалыпты жағдайда өкпені перкуссиялағанда перкуторлы дыбыс
қатты, ұзақ, төмен, яғни ашық айқын өкпелік дыбыс.
Слайд 17Перкуссияның түрі:
салыстырмалы;
топографиялық.
Слайд 18Салыстырмалы перкуссия
Маңызы: өкпеде және плевра қуысында патологиялық өзгерістерді анықтап оларға
диагностикалық баға беру.
Ерекшеліктері:
перкуссияның күші орташа;
перкуссия қабырға аралығымен жүргізіледі;
оң
жақ және сол жақ өкпенің салыстырмалы түрде симметриялы нүктелерде жүргізіледі;
Слайд 19Дыбыстың өзгеруі:
тұйық болуы (өкпенің тығыздалуы- пневмония, ателектаз плевра қуысында
сұйықтықтың жиналуы – плеврит, гемоторакс, гидроторакс);
тимпанитті болуы (пневмоторакс, өкпеде ірі
бронхпен қатынасатын үлкен қуыстың болуы);
қорапша дыбыс (өкпеде көп мөлшерде ауа жиналғанда – эмфизема).
Слайд 20Топографиялық перкуссия
Маңызы: өкпенің төменгі шекарасын анықтау;
өкпенің ұшын (жоғарғы шекарасын)
анықтау;
өкпенің төменгі шеттерінің қозғалысын
(экскурсиясын) анықтау.
Ерекшеліктері:
перкуссияның күші жай;
перкуссия қабырға аралығымен және қабырға үстімен жүргізіледі;
перкуссия топографиялық сызықшалармен жүргізіледі;
Слайд 21Өкпенің төменгі шекарасынын төмен қарай ығысуы:
эмфизема;
диафрагма төмен орналасқанда.
Өкпенің төменгі шекарасынын
жоғары қарай ығысуы:
диффузды пневмосклероз;
диафрагма жоғары орналасқанда;
құрсақ қуысында қысым жоғарылағанда (жүкті
әйел, асцит, метеоризм, семіздік, ішкі ағзалардың ұлғаюы).
Слайд 22Өкпенің ұшының ұлғаюы - эмфизема.
Өкпенің ұшының кішіреюі - туберкулез.
Өкпенің экскурсиясының
төмендеуі – эмфизема, өкпенің қабынуы, диффузды пневмосклероз, егерде диафрагма кедергі
жасаса.
Слайд 23“АСТАНА МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ” АҚ
ІШКІ АУРУЛАР ПРОПЕДЕВТИКА КАФЕДРАСЫ
№ 3 ДӘРІС
Тынысалу жүйесін
физикалық зерттеу әдістері: аускультация тәсілінің техникасы және ережелері. Балалардағы ерекшеліктері.
Абдахина
Б.Б.
Слайд 24
Өкпе аускультациясы
Маңызы – кеудеде тыныс алумен тыныс шығарудағы пайда болатын
дыбыстарды тыңдау және оған сипаттама беру.
Ережелері:
бөлменің іші жылы және тыныш
болуы керек;
стетоскоп, фонендоскоп денеге тығыз ораналасуы керек;
әр нүктеде дем алу фазасы мен дем шығару фазасын 2-3 рет тыңдау керек;
науқастың жағдайын қадағалап тұру керек.
Слайд 25
Қалыпты жағдайда негізгі тыныс дыбыстары бөлінеді:
везикулярлы (альвеолярлы)
тыныс
дыбысы
бронхиалды (көмей-кеңірдекті) тыныс дыбысы
Слайд 26Везикулярлы тыныс дыбысы пайда болу механизмі: дем алып дем шығарғанда
альвеолалар қабырғасы тербеліске ұшырап дыбыс тудырады.
Ерекшеліктері:
нәзік, жұмсақ келеді;
“ф” дыбысына
ұқсайды;
дем алу фазасы ұзақ, дем шығару фазасы қысқа болады;
кеуденің барлық жерінде анықталады.
Слайд 27Бронхиалды тыныс дыбысының пайда болу механизмі: ауа дыбыс саңылаунан өткенде
құйындалып дыбыс тудырады.
Ерекшеліктері:
қатаң келеді;
“Х” дыбысына ұқсайды;
дем алу фазасы қысқа, дем
шығару фазасы ұзақ болып келеді;
алдынан көмей үстінен, төс маңынан екінші қабырға аралығына дейін, ал артқы жақтан 3-4 кеуде омыртқасы жанына дейін ғана естіледі.
Слайд 28Везикулярлы тыныс дыбысы патологиялық жағдайда күшейеді немесе әлсірейді.
Бронхиалды тыныс дыбысы
өзінің естілмейтін жерінен естілсе патологиялық бронхиалды тыныс дыбысы пайда болды
дейміз. Ол әлсіреп, күшеймейді.
Слайд 29Қосымша тыныс дыбыстары:
сырылдар (құрғақ, ылғалды);
крепитация;
плевра үйкеліс шуы.