Дипломдық жұмыс

«Delphi және мәліметтер қоры»

Орындаған: 4б ЕМ тобы студенті
Төлепов Ернұр

өз алдына басқару функциясын орындау үшін әр алуан денгейдегі жұмыстарды

ақпаратпен жабдықтаған объект туралы ақпаратты жинау, тасымалдау, қайта өңдеу бойынша қатынас жүйесін білдіреді.
Деректер қоры деп- компьютер жадында сақтайтын, арнайы түрде ұйымдасқан, өзара байланысқан мәліметтер жиынтығын айтамыз.
Мәліметтер қоры дегеніміз – мәліметтерді сақтауға арналған ұйымдасқан құрылым. Бұл деректер қорының құрылымына ақпаратпен қатар, оларды ұйымдастыруға, қолдануға арналған тәсілдер мен әдістер кіреді.
Мәліметтер қоры – бұл алдымен кестелер жиынтығы, мәліметтер қорына процедуралар және басқа объектілер қатары кіреді.
Мәліметтер қоры – қоғамның қандай да бір саласындағы немесе оның бөліміндегі нақты объектілер туралы мәліметтер жиынтығы.
Мәліметтер қоры – қарастырылатын заттың объектілері жағдайлары мен арақатынасын көрсететін атауы бар мәліметтер жиынтығы.

туындадатын процестер.
Аномалияның 3 түрі болады:
1 жөндеу
2 өшіру
3 жаңадан қосу

Жөндеу аномалиясында деректің бір мәнін жөндеу үшін барлық қатынас жазуларын тексеріп, оған байланысты басқа қатынастағы жазуларды өзгерту керек болады. Мысалы: 2-кестеде 111-бөлменің телефоны өзгерсе, осы таблицаның басқа жазуларын да қарап шығу керек, сосын осы бөлмеде тұратын бүкіл қызметкерлердің телефонын өзгерту керек.
Өшіру аномалиясы қатынастан қандай да бір деректі өшірген уақытта осы дерекке қатысы жоқ қажетті бір дерек өшіп қалатын жағдайда анықталады. Мысалы: Серік туралы деректі өшірсек, бөлменің нөмірі мен телефоны қоса өшіп қалады. Ал ол бөлмеде жалғыз тұратын болғандықтан бөлменің бос екендігі, оның телефоны неше екендігі туралы дерек сақталмайды.

жаңа деректерді осы қатынасқа енгізуге болмайды, әйтпесе жаңадан жазу қосу

кезінде қатынасты тағы да тексеру керек. Мысалы: ҚТБ қатынасына жаңадан бөлменің нөмірі мен телефонды қосу мәнсіз, ол бөлмеде біреудің тұратыны белгісіз болса. Бұл қатынаста Қызметкердің аты-жөні кілттік атрибут болып отыр, оның мәні толмайынша кестеге жаңа жазу енгізу мүмкін емес.

ерекше. Мәліметтер қорын жобалау және құрастыру өнерлілікті, іскерлікті талап етеді.

Қолданушының талаптарын түсініп, оны тиімді мәліметтер қорының жобасына айналдыру шығармашылықты процесс болып табылады. Ал осы шығармашылық процесті толық-қанды және жоғары өнімді қосымшалар көмегімен физикалық тұрғыдағы мәліметтер қорына айналдыру – инженерлік процесс болып табылады. Екі процесс те бас ауыртарлық, қызықты интеллектуалдық күрделілікке толы. Деректер қорын қолдану арқылы үлкен ақпараттық жүйе де құруға болады. Ақпараттық жүйені құрмас бұрын онда қолданылатын деректер қорын жобалау арқылы ақпараттық жүйенің үлгісін жасап алған дұрыс. Ақпараттық жүйені жобалау жалпы бірнеше кезеңнен тұрады. Олардың негізгілері төменде келтірілген.

өңделетін алғашқы информацияны талдау мен оның құрылымын анықтау.

Логикалық жобалау

- ER–диаграмма негізінде реляциялық жүйелердің мүмкіндігі ескерілген мәліметтердің логикалық моделі, мәліметтер қоры кестелері арасындағы байланыс түрлерін анықтау.

Физикалық жобалау -   мәліметтер қорын басқару жүйелері құралдарымен орындалады: мәліметтерді сипаттау тілі (МСТ), мәліметтерді манипуляциялау тілі (ММТ). Физикалық модельдеудің соңғы этабында ЭЕМ жадысында мәліметтер қоры файлдары және іздеу структурасы файлдары пайда болады.

жұмыс істеуге арналған бағдарламалар арнайы BDE (Borland Database Engine –

Borland корпорациясының мәліметтер қорының машинасы) бағдарламалар кітапханасына негізделеді. BDE әр түрлі форматтағы төмен деңгейлі DLL кітапханасының жиынтығын ұсынады. BDE Delphi-ді орнатып жатқан кезде автоматты түрде орнатылады және Windows-тің 32-разрядты нұсқамасында тіркеледі. BDE МҚБЖ-ның көптеген кестелерімен жұмыс атқара алады, мәселен, файл-серверлік (dBase, Paradox, FoxPro, Clipper), сондай-ақ клиент-серверлік (Inter Base, Microsoft SQL Server, Oracle және т.б). BDE механизмінде SQL тілінің өзінің интерпретаторы бар, яғни соның арқасында тек мәліметтер қорының серверіне ғана емес, сонымен бірге, файл-сервер кестелеріне де сұраныс құра алады.
Компьютерде BDE орнатылмаса және тіркелмесе Delphi-де жасалған және BDE механизмін қолданатын бірде бір мәліметтер қоры жұмысын жалғастыра алмайды. Бұл жағдай бағдарламаны таратуды қиындата түседі, себебі бағдарламамен бірге BDE кітапханасының жиынтығын да бірге жіберу керек болады.

қорымен ашық байланысу) драйверлер жүйесі де қолданылады. ODBC драйверлері де

BDE механизмінің функцияларын, яғни төмен деңгейлі мәліметтер қорына қатынас құрады және бағдарламамен бірге таратылады.
ODBC механизмінің негізгі тағайындалуы: қосымшаларды абстрогирлейді, яғни сол арқылы серверлік мәліметтер қоры кез келген клиенттік қосымшаларға ашық, қол жеткізімді бола алады.
ODBC механизмінің артықшылығы болып оның қосымшаларды өңдеудегі қарапайымдылығы және МҚБЖ-ның кез келген қорына қатынау мүмкіндігінің болуы табылады.
Негізгі МҚБЖ-ның мүмкіндіктерін пайдаланып, клиент-серверлік қосымша, ал SQL Server-дің мүмкіндіктерін пайдаланып, сервер бөлігін тағайындауға болады.

Delphi7-де BDE мен ODBC- ден басқа кеңірек қарастырылып отырған ADO механизмі қолданылады.

сияқты дәстүрлі құралдары сияқты Microsoft ActiveX Data Objects (ADO) технологиясын

да қолдануға болады, яғни бұл технология СОМ мүмкіндіктеріне, соның ішінде OLE DB интерфейсіне негізделген.

ADO технологиясы әмбебаптылығының арқасында өңдеушілер арасында танымалдылыққа ие болды. Енді OLE DB интерфейсінің базалық жинақтамасы Microsoft операциялық жүйесінің барлығында бар десек те болады. Сондықтан да осы жолмен мәліметтерге қатынау үшін тек ADO байланыс провайдерін көрсетіп, қажет мәліметтер қоры мен ADO орнатылған кез келген компьютерге бағдарламаны тасымалдай аламыз.

Жалпы, ADO технологиясы тек өзіне OLE DB объектілерін ғана емес, қосымша мен деректер объектілерінің өзара қатынасын реттейтін механизмдерді де енгізеді.

(SQL сервермен, жергілікті МҚБЖ –мен, файлдық жүйемен және т.б.) байланыстырады.

Әр мәліметтер қоймасында ADO провайдері болуы тиіс.

Провайдер деректер қоймасының қайда орналасқанын және оның мазмұнын «біледі», сұранысы бар мәліметтермен жұмыс істеп, қосымшаға оны қайтару мақсатында ақпаратты интерпретациялайды.

Операциялық жүйеде орнатылған провайдерлер тізімі TADOConnection компонентімен байланыс орнатқан кезде мүмкін болады.

интерфейстер, Dеlphi-дің ADO беттерінде, VCL-де компоненттер жиыны ретінде орналасқан. Компоненттер

жұмысын қамтамасыз етіп тұрған барлық интерфейстер \Delphi7\Source\Vcl бумасында OleDB.pas және ADODB.pas файлдарында көрсетілген.

ADO компоненттері.
TADOConnection компоненті тізімдеуіштің, деректер көзінің және транзакцияны қабылдау мүмкіншіліктері бар сессияның мүмкіндіктерін жинақтады. ADO-ның мәтіндік командалары  TADOConnection компонентінде жасақталған.
Қатарлар тізімін TADOTable, TADOQuery, TAOostoredProc компоненттерінің көмегімен алуға болады. Осылардың әрбіреуі деректер қоймасындағы мәліметтерге қатынас орната алады. Осыдан былай деректер көзінен қайтарылатын жолдар жиынын Inprise құжаттамасына сәйкес жазбалар жинтығы деп айтсақ та болады.

connectionstring қасиетін қолданады. Ал, екінші жағдайда, байланысты кеңірек басқаратын және

мәліметтерге біруақытта бірнеше компоненттермен қатынасатын арнайы TADOConnection компонентін қолданады.

Соnnectionstring қасиеті ADO объектісімен байланысатын ақпаратты сақтауға арналған. Мұнда үтірлі нүкте арқылы барлық параметрлер тізімделеді. Ең аз дегенде, байланыс провайдерлері мен қашықтатылған сервер атаулары болуы керек:
Connectionstring:='Remote Server=ServerName;Provider=ProviderName';
Қажет жағдайда қашықтатылған провайдер жолы :
Connectionstring:='Remote Provider=ProviderName';
және провайдерге қажетті параметрлер көрсетіледі:
'User Name=User_Name;Password=Password';

сұраныс қоя отырып өз бетінше байланыс ашады. Қосымшада неғұрлым көбірек

ADO компоненттері бар болса, бір уақытта соғұрлым көп байланыс ашылуы мүмкін. Сондықтан да ADO механизміне байланысты арнайы TADOConnection компоненті арқылы орнатқан тиімдірек болып келеді. Сонымен қатар бұл компонент Соnnectionstring қасиеті ұсынған байланысты да аша алады және де өңдеушіге байланысты басқарудың қосымша мүмкіндіктерін ұсынады. Бұл байланыс түрімен жұмыс істейтін компоненттер TADOConnection компонентіне property Connection: TADOConnection; қасиетінің көмегімен қосылады. Ал бұл қасиет ADO деректерін инкапсуляциалайтын әр компонентте болады.

тышқан нұсқағышымен Жаңа МҚ-рын құру жағдайын белгілейміз (2-сурет).
2-сурет

(3-сурет).
3-сурет
3-сурет
3-сурет

типі көрсетілген соң Құру (Создать) батырмасы басылу керек. Экранда ДҚ

терезесі көрінеді (4,5-сурет).

4-сурет

кесте атын енгізуін сұрайды, атын енгізіп, Ok батырмасын басып растаймыз.

(6,7-сурет).

6-сурет

7-сурет

Мәліметтерге толы бағандарымыз

– ADO Connection, ADO Query,
Data Access қатпарынан – Data

Source,
Data Controls қатпарынан – DBGrid (10-сурет).

10-сурет
 

басамыз, сосын ашылған терезеде «Build» пернесін басамыз. Шыққан терезедегі провайдерлер

тізімінен Microsoft Jet 4.0 OLE DB Provider провайдерін белгілеп, «далее» -ні таңдап, бірінші пунктте пернесін басамыз, Access-те «2б КИНФ» ДҚ тауып көрсетеміз, «Проверить подключение» батырмасын басып, ішкі және сыртқы терезелерде «ок» пернесін басамыз (11, 12 – сурет).

FROM 2бКИНФ; Connection ADO Connection1;
- Data Source белгілеп, Data Set

– ADO Query1;
- DB Grid белгілеп , Data Source - Data Source1;
- ADO Query белгілеп Active – True орындауға жібереміз (14-сурет) : RUN;

оң жақ батырмасымен шертіп Columns Editor мәзірін таңдаймыз. Add All

Fields – қалаған бағанымызды таңдап енінің ұзындығын өзгертеміз (15-сурет).

15-сурет

6. Editing DBGrid1.Columns – 1 – Аты- Width 100 ге өзгертеміз.

3 Button батырмаларын орналастырамыз. Әр батырманың қасиетінен Caption – Қосу,

Өзгерту, Өшіру мәтіндеріне өзгертеміз (16 - сурет).

16-сурет

Form1.Show;

19-сурет

бізден Form2-і Form1-ге жалғауын сұрайды. Yes батырмасын басып, растаймыз (20-сурет)

20-сурет

11.

Растау батырмасында жазылған кодымызды: Form1.Show; кетіреміз

Мәліметтерді қосу үшін:
1 DBEdit1 компонентің белгілейміз
2 DBEdit1 компонент қасиетінен: Data

Source – Form1.DataSource1 тағайындаймыз.
3 DBEdit1 компонент қасиетінен: DataField – тізімнен “Аты” бөлімін таңдаймыз (22-сурет).

22-сурет

үшін арнайы кодты енгіземіз:
 
Form1.ADOQuery1.Post;
Close;
 
14. Form1 терезесіндегі “Қосу” батырмасына арнайы

кодты енгіземіз:
 
Form2.Show;
ADOQuery1.Insert;
 
15. Бағдарламаны орындауға жібереміз RUN (F9)
Delphi автоматты түрде тек керісінше бізден Form1-і Form2-ге жалғауын сұрайды. Yes батырмасын басып, растаймыз (23-сурет)

23-сурет

кодты енгіземіз:
 
Form2.Show;
 
Мәліметтер қорынан қалаған студентімізді есімі арқылы іздеу үшін:
Win32

қатпарынан Status bar компонентің Form1 – ге орналастырамыз.

18. StatusBar1 компонентін тышқанның оң жақ батырмасымен шертіп Panels Editor мәзірін таңдаймыз (24-сурет).

TstatusPanel жаңа панель қосамыз (25-сурет).

25-сурет

20. Бағдарлама кодына жаhандық айнымалыны (глобальная

переменная) енгіземіз:
 
fs:string;
(26-сурет).

шертеміз. Автоматты түрде код терезесі ашылады (27-сурет).

'+fs;

тағайындаймыз (28- сурет).

28-сурет