dr Beata Mazurek-Kucharska

i λόγος logos =słowo, myśl, rozumowanie) jest nauką empiryczną, zajmującą

się badaniem mechanizmów i praw, rządzących zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniami człowieka.
Psychologia bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz relacje człowieka z otoczeniem.

Grecka litera Psi jest symbolem psychologii

rozwój psychologii to m.in.
Platon (jako pierwszy opisał konflikty wewnętrzne),

Arystoteles (systematyczna klasyfikacja procesów psychicznych, prawa kojarzenia),
św. Augustyn, Kartezjusz,
John Stuart Mill,
Franciszek Bacon.

(Gestalt)
psychoanaliza
funkcjonalizm
psychologia poznawcza
psychologia humanistyczna
psychologia systemowa

jaki sposób opisać, wyjaśniać i przewidywać zachowanie się pojedynczego człowieka

oraz grup społecznych.
A także w jaki sposób zachęcać człowieka do rozwoju i stymulować jego aktywność w sytuacjach jego optymalnego funkcjonowania oraz w warunkach wystąpienia ograniczeń (np. choroby, dysfunkcji, problemów w funkcjonowaniu w danym środowisku itd.)

procesów poznawczych – postrzeganiem, myśleniem, wyobrażeniami, pamięcią (psychologia poznawcza);
badaniem

procesu nabywaniem mowy i powiązaniem jej z pozostałymi procesami psychicznymi (psycholingwistyka, neurolingwistyka);
poznaniem rozwoju i zmianami mechanizmów psychicznych (psychologia rozwoju człowieka);
badaniem i analizą emocji, procesów motywacyjnych, temperamentem, stałymi cechami psychicznymi (psychologia osobowości, psychologia różnic indywidualnych);

(akademicka)
procesem analizy postrzegania osób i psychicznymi aspektami interakcji między ludźmi

i procesami komunikacji między nimi (psychologia społeczna);
związkiem procesów psychicznych i funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego (neuropsychologia),
ewolucyjnymi aspektami mechanizmów psychicznych (psychologia ewolucyjna);
wieloma innymi badaniami nad tworzeniem
modeli funkcjonowania człowieka
(np. psychologia funkcjonowania w warunkach
ekstremalnych, psychologia sportu, psychologia
biznesu, psychologia lotów kosmicznych itd.).

zastosowaniem wiedzy psychologicznej w:

poznaniu mechanizmów zaburzeń procesów psychicznych (psychopatologia), ich

diagnozowaniu i leczeniu (psychologia kliniczna), przez co jest blisko spokrewniona jest z medycyną (psychiatrią, neurologią);
bada powstawanie zaburzeń relacji społecznych w związkach partnerskich i rodzinie oraz opracowuje programy profilaktyki i terapii (psychoterapia);
analizie psychicznych uwarunkowaniach chorób somatycznych, promocji zdrowia i działań praktycznych na terenie medycyny (psychologia zdrowia, psychoprofilaktyka);
pracach wymiaru sprawiedliwości (psychologia sądowa);

się zastosowaniem wiedzy psychologicznej w:

analizie problemów szkolno-wychowawczych, funkcjonowaniu instytucji szkolnych

i wychowawczych (psychologia wychowawcza);
organizacjach (psychologia organizacji) i przedsiębiorstwach (psychologia pracy, psychologia zarządzania);
zachowaniach ekonomicznymi ludzi (psychologia ekonomiczna, psychologia biznesu);
konstrukcji narzędzi diagnozy psychologicznej z wykorzystaniem zaawansowanych procedur statystycznych (psychometria);
Obecnie coraz lepsze rezultaty daje ścisła współpraca psychologii z naukami o mózgu (neurobiologia, neuropsychologia, neurofizjologia).

pracy

najbardziej interesowała specyfika procesów psychicznych:
czy procesy psychiczne mają charakter

materialny, czy też są funkcją odrębnej substancji (duszy)?

Za datę ukonstytuowania się psychologii jako samodzielnej nauki uważa się utworzenie w 1879 pierwszego laboratorium psychologicznego na Uniwersytecie Lipskim przez Wilhelma Wundta.

Wilhelm Wundt (1832-1920)

„Psychologia ma długie dzieje, lecz krótką historię…”
(Hermann von Ebbinghaus, Abriss der Psychologie, 1908, s.7)

ponieważ od tego momentu psychologia została usankcjonowana jako nauka, która

ma swój aparat pojęciowy i badawczy, a więc może być traktowana jako odrębna dyscyplina nauki.
Pierwsze próby zastosowania metody doświadczalnej wiążą się z nazwiskami niemieckich naukowców Johannesa Mulllera, Hermanna von Helmholza i Gustava Fechnera, których prace dotyczyły pogranicza fizjologii z psychologią (percepcja bodźców).
Wundt usystematyzował metodę rejestracji subiektywnych doznań, określaną jako introspekcja.

projekcyjne
Eksperyment
Symulacyjne metody komputerowe

należących do wyróżnionych kategorii danych obserwacyjnych, a następnie na uzasadnionym

teoretycznie wnioskowaniu o właściwościach lub stanach psychicznych poznawanej jednostki”
(Elżbieta Hornowska i in. , Podstawowe metody badawcze, w: J. Strelau, Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk 2000, s. 442)

Stosowana bywa w celu rozpoznania interesujących badacza kategorii zachowania się danej osoby lub grupy. Najczęściej stosowane bywają jej odmiany:

próbki zdarzeń (obserwacja określonej kategorii zachowania),
próbki czasowe (obserwacja aktywności jednostki w określonym przedziale czasowym).

do innych metod lub ich uzupełnień,
jest źródłem informacji dodatkowych,
Wady:
nastawienie obserwatora

– subiektywizm,
ograniczenie możliwości kontrolowania zmiennych,

W celu zwiększenia rzetelności pomiaru danych stosuje się często skale obserwacyjne, które badacz wypełnia w trakcie proce obserwacji.

na przeprowadzeniu rozmowy badacza z badanym, której celem jest uzyskanie

odpowiedzi na interesujące badacza pytania, związane z przedmiotem badania np.
jakie problemy ma ta osoba?
co badany sądzi o sobie?
jakie ma poglądy?
w jaki sposób uzasadnia swoje sądy? itd.).

Jest jedną z podstawowych metod, opracowaną przez psychologię introspekcyjną celem poznania prawidłowości przebiegu procesów psychicznych człowieka, a następnie rozbudowaną przez psychoanalityków do zbierania danych retrospekcyjnych (wspomnieniowych) od pacjentów.

dostosowujemy do potrzeb
Skategoryzowany – stosowany w celu zwiększenia rzetelności

i trafności metody, inaczej wywiad ustrukturalizowany, zawierający konkretny zestaw standardowych pytań, jakie zadawane są różnym osobom badanym, przez co można porównywać typowe i silnie zindywidualizowane kategorie odpowiedzi.

(psychometryczne) są obwarowane ścisłymi i wysokimi wymaganiami muszą być
rzetelne,
trafne,

wystandaryzowane
znormalizowane.

Jest to zapewniane przez złożony proces opracowania tych testów przy zastosowaniu wielowymiarowych pomiarów i analiz statystycznych, badających rzetelność i trafność każdej z tych metod, zanim zostanie ona dopuszczona do stosowania w praktyce.

która po raz pierwszy została wykorzystana prawie sto lat temu.

Za twórcę tej metody uważa się Alfreda Bineta (1857-1911), który wraz z T. Simonem skonstruował na zamówienie władz oświatowych pierwszy zestaw prób umysłowych (1905), przeznaczony do rozpoznawania dzieci z deficytami intelektualnymi.

w postaci odpowiedzi osoby badanej na zbiór standardowych pytań, stwierdzeń

lub jednowyrazowych określeń.
W rezultacie zobiektywizowanej oceny odpowiedzi inwentarz dostarcza wyników ilościowych, charakteryzujących się pożądanymi właściwościami psychometrycznymi, to jest rzetelnych i trafnych oraz podlegających normalizacji”
(American Psychological Association,1985, pol. tłum. 1974)

Najczęściej stosowane są kwestionariusze odwołujące się do rozumienia osobowości jako zestawu cech (np. takich jak np. introwersja/ekstrawersja, neurotyzm/psychotyzm, sumienność, otwartość na doświadczenie i inne).

do psychoanalitycznej koncepcji mechanizmów obronnych:
mechanizmu zwanego projekcją, który polega

na nieświadomym rzutowaniu aktualnego stanu psychicznego badanego na obserwowany obiekt, zgodnie z zasadą: widzę to, co w tej chwili czuję i jak to przeżywam.
Metoda projekcji może dotyczyć
wystandaryzowanego zbioru zadań (test projekcyjny),
sytuacji, w których stawiana jest dana osoba badana (np. przygotowanie przez nią rysunku na dany temat, udział w określonej tematycznej psychodramie, rozwiązanie zadania konstrukcyjnego itp.).
W testach projekcyjnych materiałem bodźcowym są często zdjęcia, a osoba badana ma opowiedzieć, co przedstawia dane zdjęcie i jakie są przeżycia przedstawionych na zdjęciu postaci.

siebie działają i od czego zależy końcowy efekt doświadczenia.

Dwie główne

odmiany eksperymentu to:
eksperyment laboratoryjny (odbywający się w laboratorium psychologicznym)
eksperyment naturalny (przebiegający w realnym środowisku społecznym).

ściśle określonej procedury metodologicznej (planu eksperymentalnego).
Badacz poddaje badanych kontrolowanemu

wpływowi określonych czynników (np. prezentuje zestawy bodźców, wywołuje określoną sytuację społeczną, wprowadza czynniki, które mogą mieć wpływ na zmiany w sposobie rozwiązywania zadań itp.)
po czym ściśle rejestruje zmiany w zachowaniu się osób badanych (np. sposób, w jaki rozwiązują zadania, jak reagują, jakie osiągają wyniki, jakie stosują strategie itp.).
Pomiar wskaźników zachowania jest ścisły i odbywa się przy użyciu precyzyjnych narzędzi pomiarowych i urządzeń multimedialnych (np. mierników wskaźników fizjologicznych, pomiaru czasu, czy pomiaru popełnianych błędów).
Dzięki temu możliwy jest m.in. pomiar czasu reakcji, liczby błędów, rejestracja zachowań w trakcie przebiegu badania itp.).

trafności teoretycznych modeli przetwarzania informacji przez człowieka (np. spostrzegania, zapamiętywania,

podejmowania decyzji, kategoryzacji obiektów itp.).
Możliwe staje się w ten sposób prześledzenie logiki kolejnych faz procesu, opisanego w teorii i weryfikowanego jako kolejne sekwencje komputerowego programu, symulującego przebieg autentycznych operacji (np. operacji umysłowych).
Metody te są wykorzystywane zwłaszcza w realizacji projektów, poświęconych badaniom nad tzw. sztuczną inteligencją i tworzeniem modeli poznawczej reprezentacji świata w umyśle człowieka i sztucznym umyśle maszyny przetwarzającej dane. Dzięki zastosowaniu symulacji możliwa jest weryfikacja modeli teoretycznych z zakresu psychologii poznania.

wnioskowania, weryfikacji empirycznej faktów i modeli teoretycznych, stosuje rzetelne, trafne

i wystandaryzowane narzędzia pomiarowe, jakie są dostępne na początku XXI wieku.

Nie oznacza to jednak, że zostały opisane i zweryfikowane wszystkie fakty, dotyczące prawidłowego i zaburzonego funkcjonowania człowieka w dynamicznie zmieniającym się świecie.
Ludzka psychika kryje jeszcze wiele zagadek, czekających na rozwikłanie.

Psychologiczne.
Czym jest psychologia?, Kielce 2002, Wydawnictwo Charaktery.
W. Łukaszewski,Wielkie pytania psychologii,

Gdańsk 2003, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
D. McBurney, Myśleć jak psycholog, Gdańsk 2002, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Psychologia. Podręcznik akademicki, red. J. Strelau, Gdańsk 2000, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, tom I, s. 389-509.
R. Stachowski, Historia współczesnej myśli psychologicznej. Od Wundta do czasów współczesnych, Warszawa 2000, Wydawnictwo Scholar.