Слайд 1Дәріс №6
Тақырыбы: Гомеостазды реттейтін гуморалдық факторлар. Гипоталамус - гипофиздік жұйе.
Жоспары:
Қызметті
реттеудің жүйкелік-гуморалдық біртұтастығы. Реттелудің гуморалдық механизміне сипаттама.
ІСБ туралы жалпы сипаттама.
Гормондардың
жалпы қасиеттері.
Гипофиз гормондарының фунционалдық маңызы.
Гипоталамо-гипофизарлық жүйе.
Слайд 2 АДАМ АҒЗАСЫНЫҢ БАРЛЫҚ ҚЫЗМЕТТЕРІ ЖҮЙКЕЛІК–ГУМОРАЛЬДЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІМЕН РЕТТЕЛЕДІ. ГУМОРАЛЬДЫҚ РЕТТЕЛУ ҚАН
АРҚЫЛЫ ІСКЕ АСАДЫ.
ГУМОРАЛЬДЫҚ РЕТТЕЛУДІҢ ФАКТОРЛАРЫ: гормондар, биологиялық белсенді
заттар және медиаторлар.
Слайд 3 ІСБ эндокриндік бездер деп аталады («endon» - ішкі, «crineo» -
бөлемін ) - гормондарын тікелей ішкі орта сұйығына бөледі. Эндокриндік
бездер қатарына: гипофиз, эпифиз, қалқанша, қалқансерік бездері, айырша без, бүйрекүсті безі, ұйқы және жыныс бездері жатады.
Гипоталамус, плацента (бала жолдасы).
Слайд 5Ішкі сөлініс бездерінің ерекшеліктері
Өзектері болмайды, өздерінің сөлін (гормондарын) тікелей қанға
немесе лимфаға бөледі.
Мөлшері кішкентай.
Қан тамырларымен және жүйкемен жақсы қамтылған.
Слайд 6Гормондардың жіктелуі
Химиялық құрамы бойынша:
Стероидтық.
Амин қышқыл-дарының туындылары.
Белоктық-пептидті.
Әсерінің
бағыты бойынша:
Анаболиттік (СТГ, инсулин).
Катаболиттік (тироксин).
Қызметі бойынша:
Эффекторлық.
Троптық.
Гипоталамус гормондары.
Слайд 7Гормондардың жалпы физиологиялық қасиеттері
Жоғары биологиялық белсенділік.
Дистанттық әсер көрсетуі.
Тез және қысқа
әсер етуі.
Тез бұзылады және организмде жинақталмайды.
Тек қызметке ғана емес, сондай-ақ
құрылымға әсер етеді (акромегалия).
Түрлік арнайылығы бар (бірқатар гормондар).
Ферменттік белсенділігі жоқ.
Слайд 8Гормондардың әсер ету типтері
Метаболизмге әсері.
Морфо-генетикалық.
Кинетикалық.
Корригиялық.
Слайд 9 Гормондардың әсер ету жолдары
Тікелей.
Рефлекстік.
Орталық.
Шартты рефлекстік.
Слайд 10Гипофиз гормондары, маңызы.
Гипофиз алдынғы, ортанғы, артқы бөліктен тұрады.
Аденогипофиздің гормондары:
Соматотроптық
(СТГ) немесе өсу гормоны.
Пролактин.
Адренокортикотроптық гормон (АКТГ).
Тиреотроптық гормон (ТТГ), тиреотропин.
Фолликулотроптық гормон, фолликулотропин, фолликулостимулдаушы гормон (ФТГ, ФСГ).
Лютеотроптық, лютеиндейтін гормон, лютеотропин (ЛТГ). Гонадотроптық гормондар – ФТГ, ЛТГ.
Слайд 11 Меланогипофиздің гормоны:
Меланотроптық гормоны, меланотропин (МТГ, МСГ)
Нейрогипофиздің гормондары:
Антидиуретикалық гормон
(АДГ, вазопрессин)
2. Окситоцин
Слайд 20Айырша без
Тимозин
Тимопоэтин
Тимустық гуморалдық фактор
Организмдегі рөлі:
Балалардың ерте жыныстық жетілуін тежейді.
Кальцидің қандағы
мөлшерін азайтып, сүйектегі мөлшерін арттырады.
С витаминінің алмасуына қатысады.
Иммундық реакцияларға қатысады.
Тимозин мен тимопоэтин Т-лимфоциттердің түзілуі мен жетлуін қадағалайды.
Слайд 21Эпифиз
Физиологиялық маңызы:
Мынадай гормондар бөледі:
Мелатонин – теріні бозғылттандырады (тері пигментациясына әсер
етеді).
Пениалин – гепатотрофтық әсер көрсетеді.
Адреногломерулотропин – альдостеронның түзілуін ынталандырады.
Тәуліктік ырғақты
реттейді («биологиялық сағат»).
Жынстық жетілуді тежейді.
Эмоциялық және іс-әрекеттік реакцияларға қатысады.
Слайд 22Жыныс бездері
Жыныс бездерінде жыныс гормондары және жыныс жасушалары түзіледі.
Жыныс бездері
аталық және аналық жыныс гормондарын бөледі.
Аталық жыныс гормондары:
андрогендер.
Аналық жыныс
гормондар:
- эстрогендер, деп аталады.
Гормондардың екі түріде аталық және аналық бездерде түзіледі, бірақ еркек және әйел организмінде олардың мөлшері әртүрлі болады.
Аналық жыныс бездерінде эстрогендер және прогестерон түзіледі.
Эстрогендер: эстрон, эстриол, эстрадиол фолликулалардың дәнді қабығында және граафов көпіршігінде түзіледі
Прогестерон (гестогендер тобына жатады) - аналық бездің сары денесінде пайда болады, оның түзілуі менструалдық циклға байланысты.
Осы гормондардың бөлінуі аденогипофиздық гонадотроптық гормондары мен реттеледі.
Слайд 24 Аталық жыныс бездерінде (testis) ерлердің жыныс жасушалары
(сперматозоидтар) түзіледі.
Аталық жыныс гормондары - андрогендер.
Олардың ішінде ең маңыздысы: тестостерон және андростерон.
Андрогендердің түзілуі аденогипофиздің гонадотроптық гормондарымен реттеледі.
Слайд 25Биологиялық белсенді заттар
Энтериндік жүйе – ішек-қарын, әсіресе 12-елі ішек бездері
бөлетін биологиялық белсенді заттер.
Мида өндірілетін гормон тәрізді полипептидтер (энкефалиндер, эндорфиндер)
медиаторлар әсері секілді нейрокриндік әсер көрсетеді.
Паракриндік әсер – гормон жасуша аралық кеңістік нысана жасуша.
Изокриндік әсер паракриндікке ұқсас, продуцент жасуша мен нысана жасуша арасындағы контакт тығыз.
Аутокриндік әсер – продуцент жасуша гормондары сол жасушаның өзіне әсер етеді.
